Kamusal Alanın Göz ile İnşası ve Gözden Düşüşü: Parisli Flaneur ve İstanbullu Bihruz Bey

Yıl 2011, Cilt: 2 Sayı: 3, 202 - 219, 31.05.2010

Yılmaz Yıldırım

Öz

Kentte kamusal
alanın gelişimi, kamusal davranışın gelişimi ile yakından ilişkilidir. Kamusal
davranış ise “insanın bedeninden bir manken yapması” ve bedene dair farkında
olma biçimlerine bağlı olduğundan, modern kentte kamusal alanın kuruluşu
sürecinde gözün etkinliği, diğer iletişim ve etkileşim yollarına göre
artmaktadır. 19. yüzyıl İstanbul ve Paris kentlerinin kamusal alanları üzerine
yaptığımız bu karşılaştırma, kamusal ve özel kavramlarının oluşumunda ve değişiminde
gözün oynadığı rolün her iki kentte de önemli olduğunu göstermekle beraber,
kamusalın ve özelin gelişiminin bu iki kentte farklılıklar arz ettiğini
göstermektedir. Kamusal alan üzerindeki görsel denetim, Paris’te iç-yönelimli
insanın ve pasif izleyicinin yükselişine neden olurken, aynı dönem İstanbul’da
bir kamusal alanın ve kamuoyunun oluşumu; her zaman sembolleri, hatta giyim
kuşam kurallarını ve beden denetimini elinde bulunduran devletten, bu denetim
ve gözetim işlevinin sivil/kamusal alana geçmesi şeklinde olmuştur.

Anahtar Kelimeler

kent, kamusal alan, göz, görsellik, Flaneur, Bihruz Bey

The Visual Construction and the Disfavor of the Public Realm: Parisien Flaneur and Bihruz Bey of Istanbul

Öz

The development of the public realm in the city is
directly related to the progress of the public behavior. Since public activity
“turns human body into a model” and is dependent on the forms of the being
aware of the body, eye’s function on the process of the construction of the
public realm in the modern city gradually increases matching up to the other
means of the communication and the interaction. This study comparing the public
realms of the cities of 19.th centuries of Paris and Istanbul, analyzes the
importance of the role of the eye in the both city over the formation and the
change of the concepts of the public and of the private, and yet discusses that
the development of the public and private shows differences in the both city.
The visual inspection over the public realm, creates the inner-directed and passive spectators in
Paris, but the same period in Istanbul causes the development of the public
realm and the public view by way of discharging the state from the usual
determining of the symbols and even shaping the rules of fashion styles and
body inspection, and results in overtaking this function of the inspection and
supervision in the hands of civil-public realm.

Anahtar Kelimeler

city, public realm, eye, visuality, Flaneur, Bihruz Bey

Kaynakça

• AKAY, Ali, (1997). Postmodern Görüntü, Bağlam Yayınları, İstanbul.
• AKAY, Ali, (1999). Sanatın Sosyolojik Gözü, Bağlam Yayınları, İstanbul.
• ARENDT, Hannah (1994). İnsanlık Durumu, İletişim Yayınları, İstanbul.
• ARTUN, Ali,(2009). Modern Hayatın Ressamı, Sunuş Bölümü, İletişim Yayınları, İstanbul
• BAKER, Ulus (1999). “Ulusal Edebiyat Nedir ?”, Toplum ve Bilim, Sayı:81, Birikim Yayınları, İstanbul.
• BAUDELAİRE, Charles, (2009). Modern Hayatın Ressamı, Çev. Ali Berktay, İletişim Yayınları, İstanbul.
• BAUMAN, Zygmunt, (2004). Sosyolojik Düşünmek, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• BELGE, Murat (2009). Edebiyat Üzerine Yazılar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• BENJAMIN, Walter, (1992). Pasajlar, Çev. Ahmet Cemal, YKY, İstanbul.
• BİLSEL, Cana (2004). ”Kamusal Alan Paradigması Çevresinde Yeni Kent Tanımlarına Doğru”, Yeni Dünya Düzeninde Çözülen Kamusal Alan karşısında Kentsel Tasarım, 15. Uluslararası Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu, Mimar Sinan Üniversitesi.
• ÇAHA, Ömer, (1999). Sivil Toplum Aydınlar Ve Demokrasi, İz Yayıncılık, İstanbul.
• ELLIAS, Norbert, (2004). Uygarlık Süreci Cilt I, Çev. Ender Ateşman, İletişim Yayınları. FOUCAULT, Michel, (1992). Hapishanenin Doğuşu, Çev. M.A. Kılıçbay, İmge Yay. Ankara. GOEBEL, Rolf J., (1998). Benjamin's Flâneur in Japan: Urban Modernity and Conceptual Relocation, The German Quarterly, Vol. 71, No. 4.
• GOFFMAN, Erving, (1961). Asylums, Penguin, Harmondsworth.
• HABERMAS, Jürgen, (1999). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, Çev. Tanıl Bora, Mithat Sancar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KUZMICS, Helmut, (2004). “Medenileşme Süreci”, Sivil toplum ve Devlet, Avru pa’da Yeni Yaklaşımlar, Der. John Keane, Çev. L. Köker vd. Yedikıta yayınları, Ankara.
• LAUSTER, Martina, (2007). Walter Benjamin's Myth of the "Flâneur" , The Modern Language Review, Vol. 102, No. 1.
• MARDİN Şerif, (1990). “Sivil Toplum”, Türkiye’de Toplum ve Siyaset- Makaleler I, Der. Mümtaz’er Türköne, Tuncay Önder, İletişim Yayınları, İstanbul
• MARDİN, Şerif, (2004). “Tanzimattan Sonra Aşırı Batılılaşma”, der. M. Türköne-T. Birkan, Türk Modernleşmesi-Makaleler 4, İletişim Yayınları, İstanbul.
• MEAD, George Herbert, (1934). Mind, Self and Society from the Standpoint of a Social Behaviorist, Edited by Charles W. Morris. University of Chicago, Chicago.
• MERLEAU-PONTY, Mooris, (1974). Phenomenology Of Perception, Routledge, London.
• MONGARDINI, Carlo, (1995). “L’idée de Société Chez George Simmel et Norbert Elias”, Cahier İnternationaux de Sociologie, Say. 9.
• MORAN, Berna, (1999). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2, İletişim Yayınları, İstanbul.
• POLAMA, Margret M., (1993). Çağdaş Sosyoloji Kuramları, çev. Hayriye Erbaş, Gündoğan Yayınları, Ankara.
• Recaizade Mahmut Ekrem, (2004). Araba Sevdası, Bordo-Siyah Klasik Yayınlar, İstanbul.
• SENNETT, Richard, (2000). Kamusal İnsanın Çöküşü, Çev. Serpi Durak, Abdullah Yılmaz, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• TAYLOR, Charles, (2006). Modern Toplumsal Tahayyüller, Çev. Hamide Koyukan, Metis Yay. İstanbul.
• TEKELİ, İlhan, (1999). “19. Yüzyılda İstanbul Metropol Alanının Dönüşümü”, Mo dernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, ed. P. Dumont, F. Georgeon, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• TOFFLER, Alvin, ( 1981). Üçüncü Dalga, Altın Kitaplar Yayınları, İstanbul.