Bir Göçmen Kenti Olarak Eskişehir ve Eskişehir’in Sosyo-Kültürel Yapısında Tatar Kimliği

Yıl 2011, Cilt: 2 Sayı: 3, 220 - 243, 31.05.2010

Cemile Şahin

Öz

Tarihin ilk
dönemlerinden bu yana işlek ve önemli bir yol kavşağı durumunda olan
Eskişehir’in coğrafi konumu, olumlu iklim özellikleri, bol akımlı sıcak su
kaynakları ve ulaşım olanakları gibi sahip olduğu dikkat çekici bazı
özellikler, her dönemde bölgede yerleşimi etkilemiştir. Dolayısıyla Eskişehir,
tarih öncesi dönemlerden itibaren günümüze kadar sürekli bir yerleşim bölgesi
olmuştur. Türkler tarafından da ideal bir yerleşim bölgesi olarak görülen
Eskişehir yöresi, XVI. yüzyıldan itibaren Kırım ve Kafkasya bölgesinde Rusların
güçlenmeye ve etkili olmaya başlaması ile birlikte, bu bölgelerden ve Osmanlı
Devleti’nin kaybettiği topraklardan Anadolu’ya yönelik olarak yapılan göçlerde
de göçmenlerin yerleştirildiği önemli merkezlerden biri olmuştur. Eskişehir’e
yerleştirilen bu göçmenler arasında Tatarlar önemli bir yer tutmaktadır. Orta
Anadolu’nun önemli bir ticaret merkezi olan Eskişehir’de Tatarlar, nüfusun
büyük bir yüzdesini oluşturmakta olup Eskişehir, köyleri ve şehir merkezi ile
en fazla Kırım Tatarının bulunduğu ilimizdir. Bir göçmen kenti olarak kabul
edebileceğimiz Eskişehir’de göçmenler, geldikleri bölgelerin kendilerine has
giyim-kuşam, dil, yemek ve beslenme alışkanlıkları, eğlence gibi bazı
gelenekleri ile şehrin kültürel dokusunu ve sosyal yapısını önemli derecede
etkilemişlerdir.  

Anahtar Kelimeler

Eskişehir, göç, göçmen, Tatar, kimlik

The City of Eskişehir as an Immigrant City and the Identity of Tatar in the Socio-Cultural Structure of Eskişehir

Öz

Since the
sixtennth century, because the Russians began to get stronger and be effective
in the region of Crimean and Caucasian, there had been emigrations from these
regions to Anatolia. Nonetheless, from the area, in where the Ottoman Empire
lost its ground, there had been emigrations to Anatolia also.

Eskişehir had
been one of the important centers during these emigrations. There are many
Tatars among those emigrants, who were settled in Eskişehir. They tried to have
a country in the position of foreigness, want and poverty and, in generel, they
became the first founders of the areas that they had settled. İn Eskişehir,
being an important trade center of central Anatolio, Tatars were the great
majority of the population.  Eskişehir,
with its center and villages, is a city of us in which the most Criemean Tatar
lives.. They also exemplified their sorroundings with their assiduity. As a result
of emigrations, Eskişehir’s population rised to a large extent and also its
social and culturel life awaked greatly. 

Anahtar Kelimeler

Eskişehir, emigration, emigrant, Tatars, identity

Kaynakça

• ALBEK, Suzan, (1991). Dorylaıon’dan Eskişehir’e, 1. baskı, Eskişehir, Eğitim Sağlık ve Bilimsel Araştırma Vakfı Yayınları.
• ALTINSAPAN, Erol, (1999). “Tarihsel Gelişim Sürecinde Eskişehir Bölgesindeki Ortaçağ Türk Yerleşimleri ve Yapısal Boyutu”, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Eskişehir, C. I, s. 1 - 16.
• ARIKAN, Sabri, (1994). Kırım’daki Soykırımı Unutmayınız, 1. baskı, Ankara.
• BAYAR, Muharrem, (2004). Karakeçili Yörük Aşireti’nin Eskişehir’e İskânı, 1. baskı, İstanbul.
• BAYRAK, M. Orhan, (1982).Türkiye Tarihi Yerler Kılavuzu, 2. baskı, İstanbul.
• BEKTÖRE, Yalkın, (1990). Tepreş, 1. baskı, Eskişehir, Kırım Folklor Derneği Yayınları.
• BİLİM, Cahit, (2001). “XIX. Y.Y.’da Eskişehir’de Bir Mahalleye ad Verilmesi ve Mahallenin Demografik Yapısı”, Tarihte Eskişehir Sempozyumu-I, Eskişehir, s. 61 - 68.
• DARKOT, Besim, (1997). “Eskişehir”, İslam Ansiklopedisi, C. IV, MEB Yayınları, Eskişehir, s. 384 - 387.
• DEMİREL, Muammer, (2005). “Kırım Savaşı’ndan Sonra Eskişehir’e Yerleştirilen Göçmenler”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 28, Erzurum, s. 311 - 319.
• DOĞRU, Halime, (2005). XVI. Yüzyılda Eskişehir ve Sultanönü Sancağı, Eskişehir.
• DOĞRU, Halime, (1990). Osmanlı İmparatorluğunda Yaya-Müsellem-Taycı Teşkilatı XV. ve XVI. Yüzyılda Sultanönü Sancağı), 1. baskı, İstanbul, Eren Yayınları.
• DOĞRU, Halime, (1989). “XX. Yüzyıla Girerken Eskişehir’de Kaza ve Belediye Yönetimi İle Nüfus Hareketi”, Anadolu Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 2, S.1, Eskişehir, s. 183 - 223.
• ELBİR, H.Tevfik, (1971). 57 Mahallesiyle Eskişehir, 1.baskı, Eskişehir.
• ERTİN, Gaye, (1994). Eskişehir Kentinde Yerleşmenin Evrimi, 1. baskı, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• EVLİYA ÇELEBİ, (1970). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C. II, İstanbul.
• GENÇ, Nevin, (1991). “Sultanönü Sancağı İcmal Defteri”, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. III, S. 2, Eskişehir, s. 93 - 118.
• GÜLSOY, Ufuk, (1993). 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rumeli’den Rusya’ya Göçürülen Reâya, 1. baskı, İstanbul, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• GÜNEŞ, İhsan-YAKUT, Kemal, (2007). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Eskişehir (1840-1923), 1. baskı, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fak. Yayınları.
• HABLEMİTOĞLU, Necip, (2002). Kırım’da Türk Soykırımı, 1. baskı, İstanbul, IQ Yayınları.
• HALAÇOĞLU, Ahmet, (1995). Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913), 2. baskı, Ankara, TTK Yayınları.
• HAYAT TARİH MECMUASI, (1967). “Eskişehir”, Sayı: 9, İstanbul, s. 117 - 122.
• İPEK, Nedim, (1999). Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, 2. baskı, Ankara, TTK Yay.
• İPEK, Nedim, (2006). İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler, 1.baskı, Trabzon, Serander Yay.
• İŞCAN, Nejat, (2009). Sivil Mimarlık Örneği Evlerimiz, Eskişehir.
• KARPAT, Kemal; (2010). Osmanlı’dan Günümüze Etnik yapılanma ve Göçler, 1. baskı, İstanbul, Timaş Yayınları.
• KIRLI, Engin, (2001). 19. ve 20. Yüzyılda Eskişehir’e Yapılan Göçler, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• KOÇKAR, M. Tekin, (1999). Eskişehir halkbilim Ürünleri, 1. baskı, Eskişehir, Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Vakfı Yayınları.
• NAKRACAS, Georgios, (2003). Anadolu ve Rum Göçmenlerin Kökeni 1922 Emperyalist Yunan Politikası ve Anadolu Felaketi, Çev. İbram Onsunoğlu, 1. baskı, İstanbul, Belge Yayınları.
• OĞUZOĞLU, Yusuf - EMECEN, Feridun, (1995). “Eskişehir”, İslam Ansiklopedisi, C. XI, Türkiye Diyanet Vakfı Araştırma Merkezi Yay., İstanbul, s. 398 - 401.
• ÖNDER, Selahattin, (2001). “2 Nolu Şer’iyye Sicili Işığında 1889-1891 Yıllarının Eskişehir’i”, Tarihte Eskişehir Sempozyumu-I, Eskişehir, s. 233 - 257.
• SARAÇOĞLU, Yücel, (1974). Eskişehir Çevre İncelemesi, 1. baskı, Eskişehir.
• SARIÖZ, Perihan, (1997). Bir Zamanlar Eskişehir, 1. baskı, İstanbul, Esbank Yay.
• SAYDAM, Abdullah, (1997). Kırım ve Kafkasya Göçleri (1856-1876), 1. baskı, Ankara, TTK Yayınları.
• TOGAN, Zeki Velidî, (1981). Umumi Türk Tarihine Giriş, 3.baskı, İstanbul, Enderun Kitabevi.
• TOPRAK, Mustafa - İZNİK, Erkan, (2009). Çizgilerle Eskişehir (Bir Kent Tarihi Çalışması), Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• TUNÇDİLEK, Necdet, (1953-1954). “Eskişehir Bölgesinde Yerleşme tarihine Toplu Bir Bakış”, İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, C. XV, İstanbul, s. 189 - 208.
• TUNÇDİLEK, Necdet, (1955-1956). “Orta Sakarya Vadisi’nin İktisadi Tarihi Hakkında”, İ.Ü. İktisat Fakültesi Mecmuası, C.XVII, İstanbul, s.179 - 192.
• TURAN, Osman, (1996). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, (1982). Osmanlı Tarihi, C. IV, Ankara.
• Belgeler BOA, DH.MKT., 358/80.
• BOA, İ.DH., 1322.
• İ.HUS, 111-1321/N/14.