İzmir’de Yeni Bir Konut Üretim Süreci Olarak Kapalı Konut Siteleri

Yıl 2012, Cilt: 3 Sayı: 6, 40 - 61, 20.04.2018

T. Didem Akyol Altun

Öz

Kapalı konut sitelerinin oluşumunu tetikleyen temel
faktör kapitalist sistemin bir parçası olarak işleyen neo-liberal
politikalardır. Bir kentte gerçekleştirilen konut sunumunun temel nitelikleri
için, o kentin ulusal ve hatta küresel ekonomideki yeri, diğer bir deyişle
ekonomik altyapısı temel belirleyici olmaktadır. Kentin tarihsel süreci boyunca
geçirdiği sosyo-kültürel ve mekânsal değişim süreçleri de diğer belirleyici
faktörlerdir. İzmir kentindeki kapalı konut siteleri de, ulusal/uluslararası
ekonomik-politik süreçlerin etkisi altında, ancak, kentin tarihsel gelişim
sürecinden taşıdığı iç dinamikler doğrultusunda şekillenmişlerdir. Bu
doğrultuda İzmir’deki kapalı konut siteleri, ulusal ya da uluslararası
ölçekteki benzerlerinden, kentin özgül yapısı doğrultusunda temel farklılıklar
içermektedirler. Bu çalışmada öncelikle İzmir kentsel bölge bütünündeki kapalı
konut sitelerinin kentin büyüme süreci içinde oluşumları aktarılmaktadır.
Ardından kentteki kapalı konut alanlarının sayısı, içerdikleri konut birimi,
kullanıcı profili, üretim biçimleri çerçevesinde mevcut duruma ilişkin sayısal
veriler ortaya konmuş; söz konusu konut alanları, konum, genel tasarım
özellikleri, sosyal donatılar, site içi sosyal ilişkiler, güvenlik, mimari
nitelik gibi parametreler çerçevesinde ülkenin diğer kentlerindeki örneklerle
-ağırlıkla İstanbul ile- kıyaslanarak irdelenmiştir. Son olarak İzmir’deki
kapalı siteler kentin özgün ekonomik, sosyo-kültürel ve mekânsal yapısı
paralelinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

kapalı konut siteleri, İzmir, neo-liberal politikalar, kentleşme dinamikleri

Gated Communities as a New Housing Production Process in İzmir

Öz

Neoliberal policies shaping the current capitalist
system must be considered as the main driving factor for the emergence of gated
communities. The general characteristics of the housing supply dynamics in
cities are shaped by their share in national and even global economies, in
other words the urban economic structure. Other determinant factors include
historical patterns of socio-cultural and spatial transformation processes. Accordingly,
gated communities in İzmir were shaped by the effects of national/international
economic-political processes and the local dynamics of city. They also
demonstrate different characteristics than those of other national or
international gated communities. In this study, the emergence of gated
communities in the entire urban region of İzmir will be examined within the
context of historical development and urbanization process of the city. In
addition, data about the number of gated communities, the number of housing
units, user profile and production methods will be provided. I will also
examine variations among gated communities based on variables such as location,
general design characteristics, social facilities, social relationships in
settlements, security and architectural qualities and compare them with gated
communities in other cities in Turkey, particularly İstanbul. Finally, gated
communities will be evaluated within the context of economic, socio-cultural
and spatial structure of the city.

Anahtar Kelimeler

gated communities, İzmir, neo-liberal policies, urbanization dynamics

Kaynakça

• Akyol Altun, D. (2010). Kent Çeperlerindeki Az Katlı Konut Topluluklarının Kullanıcı-Mekân İlişkisi Bağlamında Değerlendirilmesi: İzmir Örneği. (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Mimarlık Bölümü, Fen Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
• Altınçekiç, F. (1998). Mekân Organizasyonunun Yeniden Üretiminde Birikim İlişkilerini Rolü: Kent ve Onun Düzenleyicisi Bir Aygıt Olarak Sanayi Kapitali. (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Fen Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
• Altınçekiç, F. ve Göksu, S. (1995). Kentsel mekânın üretimini anlamada toplumsal merkezli sermaye birikim süreci yaklaşımının sağladığı olanaklar - 2. Planlama, 3-4, 62-67.
• Bal, E. (2011). Türkiye'de 2000 Sonrası Neoliberal Politikalar Çerçevesinde İmar Mevzuatındaki Değişimler ve Yeni Kentleşme Pratikleri: İstanbul Örneği. Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, İzmir.
• Bali, R. (2002). Tarz-ı hayat’tan life style’a, yeni seçkinler, yeni mekanlar, yeni yaşamlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Blakely E.J. & Snyder, M.G. (1997). Fortress America. Gated Communities in the United States. Washington, D.C.: Brookings Institution Press.
• Blakely, E.J. & Snyder, M.G. (2003). Bölündükçe yıkılıyoruz: Birleşik Devletler’de kapalı ve duvarlı yerleşmeler. Arredamento Mimarlık, 160, 62-67.
• Caldeira, T. (1999). Sao Paulo’da yeni mekânsal ayrımlaşma yapısı. Duvarlar inşa etmek. Birikim, 123, 87-96.
• Çıkış, Ş. ve Ek, F.İ. (2009). Konutta lüks kavramının imgesel dönüşümü: İzmir kent merkezinde çok katlı lüks konutlar. Mimarlık, (348), 64-71.
• Geniş, Ş. (2009). Neo-liberal kentleşmenin mekânda yansımaları: İstanbul’da güvenlikli siteler. Toplum ve Bilim, 116, 121-156.
• Grant, J. & Mittelsteadt, L. (2004). Types of gated communities. Environment and Planning B: Planning and Design, volume 31, ss. 913-930, erişim: 17.02.10
• Gündüz, O. (1993). Şimdi de dağ evi, bağ evi, kır evi. Cumhuriyet, 13.Mayıs.1993, s.2
• Güner, D. (2004). İzmir’de Modern Konut Mimarlığı 1950-2006. Planlama. Sayı: 37 (2006/3). 123-141.
• Karababa, A.O., Akyol Altun, D. ve Köktürk, G. (Ed). (2009). İzmir Kent Sağlık Profili. İzmir: İBB Yayınları.
• Karadağ, A. (1998a). Metropol Kent Olarak İzmir’in Gelişim Süreci, Çevresel Etkileri ve Sorunları. Doktora tezi. Coğrafi Bilimler. İzmir: Ege Üniversitesi.
• Karadağ, A. (1998b). Kentleşme ve kırsal çevre ilişkileri. İzmir’in kentleşme-çevre-göç sorunları ve çözüm önerileri kentleşme raporu 1.cilt içinde (85-93). İzmir: Yerel Gündem 21 Yayınları.
• Kıray, M. (1998). Örgütleşemeyen kent: İzmir (2.baskı). İstanbul: Bağlam Yayınları (orijinal çalışma basım tarihi 1972).
• Kurtuluş, H. (2003). Mekânda billurlaşan kentsel kimlikler: İstanbul’da yeni sınıfsal kimlikler ve mekânsal ayrışmanın bazı boyutları. Doğu-Batı, 23, 75-96.
• Kurtuluş, H. (2005). İstanbul’da kapalı yerleşmeler Beykoz Konakları örneği. İstanbul’da kentsel ayrışma içinde (H.Kurtuluş, Ed.) 161-186. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Low, S. (2003). Behind the Gates: Life, Security and the Pursuit of Happiness in Fortress America. New York and London: Routledge.
• Öncü, A. (1999). “İdeal ev” mitolojisi sınırları aşarak İstanbul’a ulaştı. Birikim, 123, 26-34.
• Özbek, İ. (1994). Potential use of second homes as permanent homes on the fringe areas of cities a case study in İzmir. DEÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Yüksek Lisans tezi.
• Perouse, J-F. ve Danış, A.D. (2005). Zenginliğin mekânda yeni yansımaları: İstanbul’da güvenlikli siteler. Toplum ve Bilim, (104), 92-123.
• Sönmez, M. (1996). İstanbul’un İki Yüzü 1980’den 2000’e Değişim. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Şengül, T. (2009). Kentsel Çelişki ve Siyaset. (2.baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Velibeyoğlu, H. (2004). Development trends of single family housing estates in Izmir metropolitan fringe area. Yüksek Lisans tezi. Ş.B.P. İzmir: İ.Y.T.E.