Kentsel Ayrışma ve Mekânsal Kümelenme Biçimleri

Yıl 2012, Cilt: 3 Sayı: 7, 160 - 186, 30.09.2012

İhsan Çetin

Öz

Bu makale kentsel ayrışmayı ve bu ayrışma temelinde
ortaya çıkan mekânsal kümelenme biçimlerini incelemektedir. Başta ekonomik
sebepler olmak üzere, etnik, dini ve mezhepsel gibi siyasal ve kültürel
nedenler neticesinde parçalanan şehirlerde kentsel ayrışma kaçınılmaz bir sonuç
olabilmekte, bu ise sınıf, etnik kimlik, dini kimlik, bölgesel köken gibi
değişik kategorilere mensup bireylerin oluşturdukları mekânsal kümelenmeler
ortaya çıkarabilmektedir. Makalede ayrıntılı şekilde izah edilmeye çalışan bu
kümelenme biçimleri şunlardır: Slum, getto, enklav ve banliyö. Bu kavramlar
aynı zamanda Türkiye’nin kendine özgü bir kentsel kümelenme biçimi olan
gecekondu kavramıyla karşılaştırılmakta, aralarındaki benzerlik ve farklılıklar
tartışılmaktadır. Dolayısıyla, bu makale dünya literatüründe kentsel ayrışma ve
kümelenme üzerine yazılıp çizilenler üzerine genel bir değerlendirme yapmasının
yanı sıra, kentsel ayrışmayı mesele edinen Türkiye’deki kent çalışmalarına
katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

kentsel ayrışma, mekânsal kümelenme, slum, getto, enklav, banliyö, gecekondu, neo-liberalizm

Urban Segregation And Spatial Clustering Forms

Öz

This article examines urban segregation and forms of
spatial clustering caused by urban segregation. Urban segregation seems to be
an inevitable outcome due an urban landscape fragmented by economic relations
and inequalities as well as ethnic, religious, political and cultural differences.
This trend results in creation of urban zones by individuals who identify
themselves with various class, religious, and regional identities. This article
discusses the following forms of urban segregation in detail: slum, ghetto,
enclave and suburb. These concepts are also compared with gecekondu, the
peculiar form of urban clustering in Turkey, and the differences and
similarities between them are discussed. Hence, this article, in addition to
evaluating the world literature on urban segregation and concentration, also
seeks to contribute urban studies in Turkey that tackle with these questions.

Anahtar Kelimeler

urban segregation, spatial clustering, slum, ghetto, suburb, enclave, gecekondu, neo-liberalism

Kaynakça

• Abrahamson, M. (1996). Urban Enclaves, Identity and Place in America. New York: St. Martin’s Press.
• Anderson, N. (1928). The Slum: A Project for Study. Social Forces, 7 (1), 1-11.
• Benjamin, W. (1995). Pasajlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Bumin, K. (1998). Demokrasi Arayışında Kent. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Clark, K. B. (1965). Dark Ghetto, Dilemmas of Social Power. New York, Evanston and Lon-don: Harper and Row Publishers.
• Davis, M. (2007). Gecekondu Gezegeni. İstanbul: Metis Yayınları.
• Dhadave, M. (1989). Sociology of Slum. New Delhi: Archives Books.
• Erder, S. (2002). Kentsel Gerilim. Ankara: um:ag Yayınları.
• Erder, S. (2006). Refah Toplumunda Getto. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Freund, P. ve Martin, G. (1996). Otomobilin Ekolojisi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hope, Y. (2010, 9 Mayıs). White Flight? Suburps Lose Young Weight to Cities. The Associties Press. http://www.wvwnews.net/story.php?id=8875
• Işık, O. (1994). Değişen Toplum/Mekân Kavrayışları: Mekânın Politikleşmesi, Poli-tikanın Mekânsallaşması. Toplum ve Bilim, (64-65), 7-38.
• Karpat, H. K. (2003). Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keleş, R. (2006). Kentleşme Politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Kurtuluş, H. (2010). Kent Sosyolojisinde Değişen Kavrayışlar ve Türkiye’nin Kentleşme Deneyimi. Ö. Uğurlu, N. Ş. Pınarcıoğlu, A. Kanbak ve M. Şiriner (der.), Türkiye Pers-pektifinden Kent Sosyolojisi Çalışmaları içinde (ss. 177-225). İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. Oxford: Blackwell Publishers.
• Marcuse, P. (2005). Enclaves Yes, Ghettos No, Segregation and The State. D. P. Varady (Der.) Desegregating The City, Ghettos, Enclaves & Inequality içinde (ss. 15-30). Albany: State University of New York Press.
• Meyer, D. R. (1973). Blacks in Slum Housing: A Distorted Theme. Journal of Black Studies, 4, 139-152.
• Peach, C. (2005). The Ghetto and The Ethnic Enclave. P. Varady (Der.) Desegregating The City, Ghettos, Enclaves & Inequality içinde (ss. 31-48). Albany: State University of New York Press
• Pendall, R. (2005). Does Density Exaccerbate Income Segregation. D. P. Varady (Der.) Desegregating The City, Ghettos, Enclaves & Inequality içinde (ss. 175-199). Albany: State University of New York Press.
• Rasmussen, K. R. (1960). The Multi-Ordered Urban Area: A Ghetto. Phylon, 29 (3), 282-290.
• Reckless, W. C. (1971). The Distribution of Commercialized Vice In The City: A Socio-logical Analysis, Short, James F. (Der.) The Social Fabric of The Metropolis, içinde, Chi-cago and London: The University of Chicago Press.
• Şenyapılı, T. (1978). Bütünleşmemiş Kentli Nüfus Sorunu. Ankara: ODTÜ Yayınları.
• Squires, D. G., Friedman, S. ve Saidat, C. (2005). Experiencing Residential Segregation. . D. P. Varady (Der.) Desegregating The City, Ghettos, Enclaves & Inequality içinde (ss. 127-144). Albany: State University of New York Press.
• Suttles, G. D. (1970). The Social Order of The Slum. Chicago: The University of Chicago Press.
• Tatlıdil, E. (1989). Kentleşme ve Gecekondu. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Urry, J. (2001). The Sociology of Space and Place. J. R. Blau (Der.). The Blackwell Companion to Sociology içinde (ss. 3-15). Oxford: Blackwell Publishing.
• Ward, D. (1976). The Victorian Slum: An Enduring Myth? Annals of The Association of American Geographer, 66 (2), 323-364.
• Yörükan, T. (2006). Gecekondular ve Gecekondu Semtlerinin Sosyo-Kültürel Özellikleri. Anka-ra: Nobel Yayınevi.
• Zorbaugh, H. W. (1971). The Shadow of The Skyscraper. J. F. Short (Der.) The Social Fabric of The Metropolis içinde (ss. 17-32). Chicago: The University of Chicago Press.