Kent Hakkı Bağlamında Kamusal Alanın Yeniden Talebi ve Kamusal Alanda Sanat

Yıl 2013, Cilt: 4 Sayı: 10, 86 - 107, 30.09.2013

Ahmet Suvar Arslan

Öz

Cumhuriyetin simge yapılarından
Atatürk Kültür Merkezi'nin ve Taksim Cumhuriyet Anıtı'nın tanımladığı Taksim
Meydanı, toplumsal belleği canlı tutacak olaylara sahne olan önemli bir kamusal
mekân olarak karşımıza çıkmaktadır. Merkezi yönetim ve yerel yönetimin birbiri
ile uyumlu olduğu, birlikte hareket ettiği dönemlerin en iyi örneği, 2004
yılından beri AKP iktidarında geçen ve geçmekte olan süreçte karşımıza
çıkmaktadır. Bu dönemde yerel ve merkezi idarenin bürokrat ve teknokrat
kadroları, iktidarın hedefiyle uyum içinde çalışarak sermaye birikim modelinin
temeline kenti yerleştirmişlerdir. Artık, kentler ve öncelikli olarak İstanbul,
sermaye ve devletin birlikte çalıştığı, ortak kararlar aldığı, alana giriş
kurallarını kendi çıkarları üzerinden belirlediği düzlemde karşımıza
çıkmaktadır. Kentsel dönüşüm projeleri bu yeni dönemin alamet-i farikası olarak
belleklere kazınmaktadır.

Türkiye'nin en bilinen kamusal
alanı olan Taksim Meydanı'nın da kentsel dönüşüm uygulamalarından azade olması
beklenemezdi. Taksim Meydanı yayalaştırma projesi ile bağlantılı olarak Gezi
Parkı'na AVM ve rezidans işlevli Topçu Kışlası’nın yeniden yapımı
öngörülmekteydi. Yayalaştırma projesi kapsamında Gezi Parkı'ndaki ağaçları
kesmek için başlayan müdahale, İstanbullular tarafından kent hakkı temelinde
kamusal alanı geri alma mücadelesine döndü. Günler süren bu mücadele kamusal
alanın yeniden üretilmesine sahne olurken, sokak sanatı açısından da yaratıcı
bir sürecin başlamasına vesile oldu. 13. İstanbul Bienali'nin ana gündemi olan
siyasi bir forum olarak kamusal alan fikri, bienale ve onun sponsorlar ve
küratörler denetimindeki ilişki ağına gerek olmadan özgür ve anonim olarak hayat
buldu. Kent hakkı kavramı kamusal sanat için de yeni bir alan açmış oldu. 

Anahtar Kelimeler

kent hakkı, mekânsal politikalar, kamusal alan, kentsel toplumsal hareketler, kamusal sanat, bieanal, kültür endüstrileri

Reclaim of Public Sphere in the Context of Right to the City and Art in Public Sphere

Öz

Taksim Square, defined by symbolical buildings
of Republican Period such as Atatürk Cultural Center and Taksim Cumhuriyet
Monument, appears to be an important public space, witnessing the social events
that keep urban collective memory alive. The period in which central and local
governments are compatible with each other and act together is illustrated best
by the period of rule of AKP government since 2004. During this period,
bureaucrats and technocrats of local and central government place the city as a
basis of capital accumulation model by working in harmony with the aim of the
current government.Afterwards, cities and especially İstanbul, appear in the
platform in which the capital and the state work together, take joint-desicions
and determine the rules for accessing the area through their own interests.
Urban renewal projects have been engraved in memories as typical marks of this
new era.

 

Taksim Square, Turkey's best-known public space,
not expected to be saved from these kind of urban renewal projects. In
connection with the Pedestrianization Project of Taksim Square, it is projected
to re-construct Artillery Barracks (Topçu Kışlası) in the same area of Gezi Park,
by destroying the present use of the public green area and giving different
functions to the new structure: shopping center and residence. As a part of
Pedestrianization Project, the intervention that begun for cutting down the
trees in Gezi Park has turned into an struggle for getting back the public
space by İstanbulites in the basis of the right to the city. Lasting for many
days, this struggle witnessed the reproduction of public space while conducing
the outbreak of a creative process in terms of street art.13th Istanbul
Biennial whose main agenda is the idea of public space as a political forum has
took place in a free and anonymous way without the need for biennial and its
networks under the control of its curators and sponsors. The concept of the
right to the city has opened a new field for public art.

Anahtar Kelimeler

the right to the city, spatial policies, public place, urban social movements, public art, biennial, cultural industries

Kaynakça

• Alkan, A., Duru, B. (2007). Türkiye’de Kent Çalışmalarının İzinden Giderken, Toplumsal Adalet, Eşitsizlik ve İktidar Nereye Düşer?. Ayşegül Mengi (Der.). Ruşen Keleş’e Armağan, II. Kitap: Kent ve Planlama içinde (s. 87-110). Ankara: İmge.
• Bakçay, E. (2013). Orantısız Hayal Gücü. Express, 136, 48-50.
• Batuman, B. (2002). Cumhuriyetin Kamusal Mekanı Olarak Kızılay Meydanı, Güven Arif Sargın (Der.). Ankara’nın Kamusal Yüzleri İstanbul: İletişim.
• Bourdieu, P. ve Wacquant, L. (2010). Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar. Nazlı Ökten (Çev.). İstanbul: İletişim.
• Florida, R. (2003). Cities and the Creative Class. City & Community, 2: 3–19. Advance online publication. doi: 10.1111/1540-6040.00034
• Gottdiener, M. (2001). Mekan Kuramı Üzerine Tartışma: Kentsel Praksis'e Doğru. Praksis, 2, 248-269.
• Habermas, J. (1995). Kamusal Alan: Ansiklopedik Bir Makale. Birikim Dergisi, 70, 62-66.
• Harvey, D. (2008). The Right to the City, The New Left Review 53.
• Harvey, D. (2012). Asi Şehirler. İstanbul: Metis.
• Lefebvre, H. (1991). Production of Space. Oxford: Blackwell.
• Özbek, M. (2004). Giriş: Kamusal Alanın Sınırları. Meral Özbek (Ed.), Kamusal Alan içinde (s.19-89). İstanbul: Hil.
• Özgür, D. (2013). Gerçek Katarsis. Express, 136, 31-34.
• Simmel, G. (2005). Metropol ve Zihinsel Yaşam, Ahmet Aydoğan (Haz.), Şehir ve Cemiyet içinde (s. 167-184). İstanbul: İz.
• Şengül, T. (2001). Sınıf Mücadelesi ve Kent Mekanı. Praksis, 2, 9-31.
• Türkün, A., Kurtuluş, H. (2005). Giriş. Hatice Kurtuluş (Haz.), İstanbul’da Kentsel Ayrışma içinde (s. 9-24). İstanbul: Bağlam.
• Wirth, L. (2002). Bir Yaşam Biçimi Olarak Kentleşme. Bülent Duru, Ayten Alkan (Der. ve Çev.), 20. Yüzyıl Kenti içinde (s. 77-106). Ankara: İmge.
• Elektronik Kaynaklar: 13. İstanbul Bianeli Kavramsal Çerçeve Metni. (8 Ocak 2013). Erişim tarihi 25 Haziran 2013, http://bienal.iksv.org/tr/basin/basinbultenleri/2013
• Cihangir Parkı’nda 13. İstanbul Bianeli Forumu. (16 Temmuz 2013). Gezi Postası, 12, 6, Erişim Tarihi 17 Temmuz 2013, http://gazetegezipostasi.blogspot.com/
• Egemen Bağış: Taksim'e çıkan terörist muamelesi görür. (16 Haziran 2013) Erişim tarihi 16 Haziran 2013, http://www.radikal.com.tr/politika/egemen_bagis_taksime_cikan_terorist_muamelesi_gorur-1137822
• Fırat,B.Ö. Bakçay, E. "Çağdaş Sanattan Radikal Siyasete, Estetik-Politik Eylem" (09 Temmuz 2013) Erişi tarihi 14 Temmuz 2013, http://www.e-skop.com/skopbulten/cagdas-sanattan-radikal-siyasete-estetik-politik-eylem/1384
• İMECE/ Toplumun Şehircilik Hareketi. 13. İstanbul Bienali: Buyrun Simyaya (20 Haziran 2013) Erişim tarihi 16 Temmuz 2013, http://birdirbir.org/13-istanbul-bienali-buyrun-simyaya/
• İzmir’de 29 Kişiye Twitter Gözaltısı. (2013, 5 Haziran). Hürriyet, Erişim Tarihi 5 Temmuz 2013, http://www.hurriyet.com.tr/gundem/23436732.asp
• Söylemez, A. (2011, 20 Eylül). Darbe Destekçisinden Sanat Sponsoru Olur mu?. Bianet, Erişim Tarihi 9 Temmuz 2013, http://bianet.org/bianet/sanat/132840-darbe-destekcisinden-sanat-sponsoru-olur-mu
• Uncu, E. A. (2013, 10 Haziran). En Büyük Bianel Gezi Parkı’nda. Radikal. Erişim Tarihi 10 Temmuz 2013, http://www.radikal.com.tr/hayat/artik_bienale_gerek_yok-1136916
• http://fotogaleri.ntvmsnbc.com/basbakanin-taksim-projesi.html?position=7
• http://gezisekmeleri.tumblr.com/