Bir Siyasal Değişme Etkeni Olarak Göç: Kürt Kimliğinin Siyasal Evriminde Göç Dinamiği Örneği - Nedenler ve Sonuçlar-

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 15, 214 - 241, 31.01.2015

A.vedat Koçal

Öz

Kürt etno-kültürel kimliğinin yoğunluk gösterdiği Doğu ve
Güneydoğu Anadolu bölgesindeki göç etkinliğinin, coğrafî bakımdan, kırsaldan
bölge kentlerine, ülkenin batısındaki metropollere ve nihayet, Kuzey Irak Özerk
Bölgesi ile Avrupa ülkelerine yönelik yurtdışına olmak üzere dört boyutlu
gerçekleştiği gözlemlenmektedir.

Kente ve yurt dışına göçle oluşan demografik, toplumsal
ve ekonomik değişme süreçleri, toplumsal yapıdaki değişime bağlı olarak,
siyasal üst yapıda değişimi de kaçınılmaz olarak beraberinde getirmektedir.
Üretim araçları, biçimleri ve ilişkileri bakımından kırsal tarım toplumundan
kentli sanayi toplumuna geçiş, özetle kapitalistleşme ve kentleşme olgusu,
bölgedeki siyasal hayatı oluşturan dinamikleri de aynı yönde yeniden
yapılandırmaktadır. Bu çalışma, bu değişim sürecini göç hareketlerinin
nedenleri ve sonuçları bağlamında incelemek ve tartışmak amacıyla üretilmiştir.

Anahtar Kelimeler

göç, Güneydoğu Anadolu, kimlik, Kürt Siyaseti, siyasal değişme

Immigration as a Factor of Political Transformation: The Case of Immigration in the Political Evolution of Kurdish Identity: Causes and Results

Öz

It is observed that immigration activity in the
Eastern and Southeastern Anatolia in which people are largely from Kurdish
ethno-cultural identity takes place in four ways geographically: These include
immigration from rural areas to the cities and metropolis in the region, to the
other cities and metropolis in the western part of the country, to the European
counties and to the Northern Iraq.

The demographic, social and economic change processes
caused by domestic and international immigration inevitably brings about a
transformation of political superstructure depending on the changes in social
structures. In the terms of production tools, types and relations, transition
from rural/agricultural society to the modern industrial society, in particular
the cases of capitalization and urbanization, accordingly restructures the
dynamics shaping the political life in the region. This study aims to analyse
and discuss this process of transformation considering the causes and results
of immigration movements and migratory behaviours.

Anahtar Kelimeler

Immigration, South-east Anatolia, Kurdish Identity, Political Transformation

Kaynakça

• Aker, T. vd. (2002), “Zorunlu İç Göç: Ruhsal ve Toplumsal Sonuçları”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, (3), ss.97-103.
• Arı, K. (1995) Büyük Mübadele, Türkiye’ye Zorunlu Göç, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Akçura, B. (2009) Devletin Kürt Filmi, 1925-2007 Kürt Raporu, İstanbul: Ayraç Yayınları.
• Ayata, B. (2011) The Politics of Displacement: A Transnational Analysis of the Forced Migration of the Kurds in Turkey and Europe, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Baltimore: The Johns Hopkins University.
• Babuş, F. (2006) Osmanlı’dan Günümüze Göç ve İskân, İstanbul: Ozan Yayıncılık.
• Bahar, O.&F.K. Bingöl (2010) “Türkiye’de İç Göç Hareketlerinin İstihdam ve İşgücü Piyasalarına Etkileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15/(2), ss. 43-61.
• Bayrak, M. (1994) Kürdoloji Belgeleri, Ankara: Özge Yayınları.
• Beşikçi, İ. (2013) Kürtlerin Mecburi İskanı, İsmail Beşikçi Vakfı Yayınları.Candan, M.& H.Uwe (2008) “Nation Building Online: A Case Study of Kurdish Migrants in Germany”, German Policy Studies/Politik feldanalyse; 4/(4), ss.125-153.
• Çağaptay, S.&D. Orhun (2002) “Kemalist Dönemde Göç ve İskân Politikaları: Türk kimliği Üzerine Bir Çalışma”, Birikim, (93), ss.218-241
• Çakır, S. (2011) “Geleneksel Türk Kültüründe Göç ve Toplumsal Değişme”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (24), Aralık/2011.
• Çelik, F. (2007) “Türkiye’de İç Göçler, 1980-2000”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), ss.87-109.
• Çetin, N. (2010)“1914 Osmanlı-Yunan Nüfus Mübadelesi Girişimi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24), ss. 149-172.
• Çiçek, N. (2010) 27 Mayıs’ın Öteki Yüzü: Sivas Kampı, İstanbul: Lagin Yayınları.
• Dündar, F. (2011) İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası, 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erkan, R. (2003) Kentleşme ve Sosyal Değişim, İstanbul: Bilim Adamı Yayınları, 2003.
• Erkan, R., Mazhar Bağlı (2005) “Göç ve Yoksulluk Alanlarında Kentle Bütünleşme Eğilimi: Diyarbakır Örneği”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 22/(1), ss.105-124.
• Garipağaoğlu, N. (1999) “Türkiye'de Göç Eden Nüfusun Ekonomik Faaliyet Kollarına Dağılımı”, Türk Coğrafya Dergisi,(34), ss.63-71.
• Göktürk, A., (1997) “Zorunlu Göç ve Bir Kent: Diyarbakır”, içinde, II. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı: Toplum, Göç ve Devlet,(356-367), Ankara: İstatistik Enstitüsü Yay.
• Gündüz, M.&N. Yetim (1996), “Terör ve Göç”, II. Ulusal Sosyoloji Kongresi (Mersin Üniversitesi) Bildiri Kitabı, ss. 109-116.
• Güreşçi, E. (2009) “Kırsal Göç ve Tarım Politikası Arasındaki İlişki”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar, ss. 51-67.
• İçduygu, A.&İ. Sirkeci (1999) “Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde Göç Hareketleri”, (Ed.) Oya Baydar, 75 Yılda Köylerden Şehirlere içinde, (249-268), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İçduygu, A.&T. Ünalan(1998) “Türkiye’de İç Göç Sorunsal Alanları ve Araştırma Yöntemleri”, içinde, (Der.) Ahmet İçduygu vd., Türkiye’de İç Göç içinde, (38-55), İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• İçduygu, A., Fuat Keyman (2000); "Globalization, Security, and Migration: The Case of Turkey,"Global Governance, (6)/3, ss.383-398.
• İpek, N.&M. Taştemir (Ed.) (2013) Osmanlı’da İskân ve Göç, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, Yayın No:1936.
• Jongerden, J. (2008)Türkiye’de İskân Sorunu ve Kürtler, Modernite, Savaş ve Mekân Politikaları Üzerine Bir Çözümleme, İstanbul: Vate Yayınevi.
• Kalaycıoğlu, E.&E. Ege (Haz.) (2008) Zorunlu Göç İle Yüzleşmek: Türkiye’de Yerinden Edilme Sonrası Vatandaşlığın İnşası, İstanbul:TESEV Yayınları.
• Kalkınma Merkezi (2006) Zorunlu Göç ve Etkileri: Diyarbakır Araştırma Raporu Diyarbakır: Kalkınma Merkezi.
• Kazgan, G. (1999) “1980’lerde Türk Tarımında Yapısal Değişme”, (Der.) Oya Baydar, 75 Yılda Köylerden Şehirlere içinde, (31-36), İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Keleş, R. (2008) Kentleşme Politikası (10. baskı). Ankara: İmge Yayınları.
• Keser, İ. (2011) Göç ve Zor, İstanbul: Ütopya Yayınları.
• Kirişçi, K., G. M. Winrow (2011) Kürt Sorunu, Kökeni ve Gelişimi, 6. Baskı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kocaman, T. (2008) Türkiye’de Göç Edenler ve Göç Edenlerin Nitelikleri, 1965-2000, Devlet Planlama Teşkilatı Yayınları, Ankara.
• Koçal, A. V. (2012a) “Kuzey Irak’la Sınır Ticaretinin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne Etkileri Bağlamında Kentleşmenin Ekonomi Politiği”, I. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi, İlmî Etüdler Derneği ve Selçuk Üniversitesi, Konya, 29 Haziran-1 Temmuz, Bildiri Kitabı, ss.55-65.
• _____, ______, (2012b) “Güncel Kimlik ve Yurttaşlık Tartışmaları Bağlamında Kürt Sorunu: Bir Çözümleme Modeli Önerisi Olarak Politik Ekonomi Yöntemi”, IX. Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Öğrencileri Kongresi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar, 18-20 Nisan, (2012b) Bildiri Özet Kitabı s.7.
• _____, ______, (2013a) İktisadın Siyasî (ya da Siyasetin İktisadî) İfadesi Olarak Siyasal Değişme Türkiye'de Siyasal Değişimin Ekonomik Altyapısı Üstüne Bir İnceleme, Hayatın İçinden İktisat Sempozyumu, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, 16-18 Nisan.
• _____, ______, (2013b) “Küreselleşme ve Yerel Ekonomi İlişkileri Bağlamında Kuzey Irak’la Sınır Ticaretinin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne Sosyo-Ekonomik Etkileri” V. Ulusal Yerel Ekonomiler Kongresi Celal Bayar Üniversitesi 9-11 Mayıs, Manisa.
• _____, ______, (2013c) “Bir Siyasal Değişim Etkeni Olarak Göç: Kürt Kimliğinin Siyasal Evriminde Göç Dinamiğinin Etkileri”, Lisansüstü Göç Araştırmaları Sempozyumu, Ege Üniversitesi, 18-19 Nisan, İzmir, Bildiri Özet Kitabı, (2013), ss.21-22.
• _____, ______, (2014a) “Osmanlı-Türkiye Modernleşmesinin Sosyo-Ekonomik Temelleri ve Aktörleri Bağlamında Türk-Kürt İkileminin Doğuşu ve Kaynakları”, Tarihte Türkler ve Kürtler Uluslar arası Sempozyumu, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• _____, ______, (2014b) “Osmanlı Modernleşmesinin Sosyo-Ekonomik Temelleri Bağlamında İttihatçılık: Jön Türklerden Cumhuriyete Türkiye’de Bürokratik Yönetim Geleneğinin Toplumsal Kaynakları”, İttihatçılar ve İttihatçılık Sempozyumu, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kurban, D.&M. Yeğen (2012) Zorunlu Göç Sonrasında Devlet ve Kürtler, 2. Baskı, TESEV Yayınları.
• Orhonlu, C. (1987) Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretlerin İskânı, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Özyılmaz, H., S. Karakaş, A. Karaşin, (2007) “Diyarbakır’da Yoğun Göçün Getirdiği Çarpık Kentleşme Sorunları”, Afet Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde, (329-335),Ankara:TMMOB.
• Üner, S. (1977) Nüfus Bilim Sözlüğü, Ankara: Mars Ticaret ve Sanayi A.Ş. Matbaası.
• Sevim, Y. (2004) Terör Nedeniyle Göç: Ekonomik Tutum ve Davranışlar Açısından Bir Değerlendirme”, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, ss.119-127.
• Tan, A. (2009) Kürt Sorunu, Ya Tam Kardeşlik Ya Hep Birlikte Kölelik, İstanbul: Timaş Yay.
• TBMM (1998) Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Boşaltılan Yerleşim Birimleri Nedeniyle Göç Eden Yurttaşlarımızın Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Tedbirlerin Tespit Edilmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu, Ankara: TBMM.
• Tekeli, İ. (1990), “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Nüfusun Zorunlu Yer Değiştirmesi ve İskân Sorunu”, Toplum ve Bilim, (50), ss.49-71.
• Tok, N. Tok&A.V. Koçal (2012) “AK Parti İktidarı Bağlamında Ortadoğu ile İlişkilerin Türkiye Siyasetine Etkileri”, Uluslararası Ortadoğu’da Siyaset ve Toplum Kongresi, Sakarya Üniversitesi, Adapazarı, 9-11 Ekim. Bildiri Özet Kitabı, ss.276-277.
• Yalçın, C. (2000) Göç Sosyolojisi, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yeğen, M. (2011) Devlet Söyleminde Kürt Sorunu, 5. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldız, Ö. (2008) “GAP İllerinde Sosyal ve Ekonomik Dönüşüm”, Ege Akademik Bakış Dergisi, (1) ss.290-291.
• Yüceşahin, M.M., E. Murat Özgür (2006) “Türkiye’nin Güneydoğusunda Nüfusun Zorunlu Yerinden Oluşu: Süreçler ve Mekânsal Örüntü”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 4(2), ss.15-35.
• İNTERNET KAYNAKLARI tbmm.gov.tr
• wikipedia.org.