New Turkey, New Welfare Regime, New Governance… and Poverty: On the Significance and the Importance of Social Aids,

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 16, 182 - 209, 31.05.2015

Bediz Yılmaz

Öz

Welfare state should be defined as a structure with
three pillars: social assistance, social security and most of all, egalitarian
distribution policies, and defined as such, today’s welfare state of Turkey
should be labeled with the adjective “liberal”. The reason behind this argument
can be found in the actual events: reforms in the social security system covers
numerous regulations to the detriment of the workers, cuts of the retirement or
severance indemnities are under discussion, public service provision is more or
more conceded to the mercy of the market and social assistance is taking hold
of all other dimensions of the welfare state. In this paper whose main argument
is that the Turkish welfare regime which has been classified among the
corporatist Southern European is currently being transformed into the liberal
model, we will first present the poverty figures and the identity of the poor,
to discuss afterwards the instruments of fight with poverty. Among the public
social expenditures, we will develop the social assistance programmes because
we argue that the form in which this realm is being structured provides perfect
proofs for the transformation to the liberal model. Finally, the Social Assistance
and Solidarity Foundations will be analysed for these institutions, along with
their structure and functioning, with their material and moral power represent
a spectacular administrative invention and a perfect symbol of the “new” period
through we are passing.

Anahtar Kelimeler

Poverty, Welfare State, Welfare Regime, Neoliberalism, Social assistance, Social Assistance and Solidarity Foundations

Yeni Türkiye, Yeni Refah Rejimi, Yeni Yönet(iş)im… ve Yoksulluk: Sosyal Yardımların Anlam ve Ehemmiyetine Dair

Öz

Sosyal devleti, sosyal güvenlik ve sosyal yardımın
ötesinde, eşitlikçi bölüşüm politikalarını kapsayan üç boyutlu bir yapı olarak
tanımladığımızda günümüz Türkiyesi’nde sosyal devletin artık “liberal”
sıfatıyla birlikte anılması gerekmektedir; zira öyle bir dönemden geçmekteyiz
ki, sosyal güvenlikte yapılan reform çalışanlar aleyhine pek çok düzenleme
içermekte, kıdem tazminatının kaldırılması dahi gündeme gelebilmekte, kamusal
hizmet sunumu hızla piyasalaşmakta ve sosyal devlet tartışmalarının ağırlık
merkezine sosyal yardımlar yerleşmekte. Türkiye’deki sosyal devlet modelinin
korporatist Güney Avrupa refah modelinden liberal modeline doğru bir dönüşüm geçirdiğinin
iddia edildiği bu yazıda ilk olarak yoksulluk rakamlarını ve yoksulların kimler
olduğunu ortaya koyacak, ardından kamu idaresinin yoksullukla mücadele
araçlarını ele alacağız. Kamu sosyal harcamaları içerisinde esas olarak
üzerinde duracağımız konu sosyal yardım alanı olacaktır; zira bu alanın
düzenlenme biçiminin liberal refah modeline evrilmeye dair en güçlü kanıtları
sunduğu kanısındayız. Bu anlamda öne çıkararak kısaca da olsa analiz edeceğimiz
kurum, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları olacaktır, zira bu kurum
yapısı ve işleyişiyle, maddi ve manevi gücüyle muhteşem bir yönetsel icat ve
içinde bulunduğumuz “yeni” dönemin mükemmel bir simgesidir.

Anahtar Kelimeler

Yoksulluk, Sosyal Devlet, Refah rejimi, Neoliberalizm, Sosyal yardımlar, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları

Kaynakça

• Ayman Güler, Birgül (2004) “Kamu Yönetimi Temel Kanunu Üzerine”, Hukuk ve Adalet-Eleştirel Hukuk Dergisi, Yıl: 1, S: 2, Nisan-Haziran.
• Bayramoğlu, Sonay (2005) Yönetişim Zihniyeti-Türkiye'de Üst Kurullar ve Siyasal İktidarın Dönüşümü, İstanbul, İletişim.
• Buğra, Ayşe (2012) “Türkiye’nin Değişen Refah Rejimi: Neoliberalizm, Kültürel Muhafazakarlık ve Yeniden Tanımlanan Toplumsal Dayanışma” içinde Dedeoğlu, Saniye ve Adem Yavuz Elveren (der.) Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın, İstanbul, İletişim, 47-70.
• Çelik, Aziz (2010) “Muhafazakâr Sosyal Politika Yönelimi: Hak Yerine Yardım-Yükümlülük Yerine Hayırseverlik”, İÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 42: 63-81.
• Dedeoğlu, Saniye (2012) “Türkiye’de Refah Devleti, Toplumsal Cinsiyet ve Kadın İstihdamı” ” içinde Dedeoğlu, Saniye ve Adem Yavuz Elveren (der.) Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın, İstanbul, İletişim, 211-229.
• Demirhan, Yılmaz & Nazım KARTAL (2014) “1980 Sonrası Yoksullukla Mücadelenin Başlıca Aracı Olarak Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu’nun Kuruluş ve Varlık Nedenlerine İlişkin Bazı Tespitler”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 42, Ekim 2014, 257-268.
• Erdut, Zeki (2004) “Liberal Ekonomi Politikaları ve Sosyal Politika”, Çalışma ve Toplum, 2004/2, 11-37. Esping-Andersen, Gosta (1990) The Three Worlds of Welfare Capitalism, Cambridge: Blackwell Press.
• Gürsel, Seyfettin, Bülent Anıl & Ayşenur Acar (2013) “Türkiye’de Yoksulluk Tartışması-Kim haklı? Yoksulluk arttı mı, azaldı mı?”, BETAM Araştırma Notu, 13/153.
• İsbir, Eyüp (2013) Kamu Yönetiminde Değişim ve Güncel Sorunlar, TODAİE Yayını No:372, 25-53.
• Kalağan, Gökhan (2009) “Türkiye’de 1980 Sonrası Bürokratik Dönüşüm: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü (SYDGM) Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Kamu Harcamaları İzleme Platformu (KAHİP) 2014 Yılı Kamu Harcamaları İzleme Raporu.
• Kapusuz, Nazır (2014) “‘Makarna ve Kömürü’ Geri Almak”, Başlangıç, Sayı: 1, 67-72.
• Köse, Ahmet Haşim & Serdal Bahçe (2009) “Yoksulluk” Yazınının Yoksulluğu: Toplumsal Sınıflarla Düşünmek, Praksis, 19, 385-419.
• Lamba, Mustafa (2014) “Yeni Kamu Yönetimi Perspektifinden Türkiye’de Kamu Yönetimi Reformları: Genel Gerekçeler Üzerinden Bir İnceleme”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.19, S.3, 135-152.
• Metin, Onur (2011) “Sosyal Politika Açısından AKP Dönemi: Sosyal Yardım Alanında Yaşananlar”, Çalışma ve Toplum, (1). Molyneux, Maxine (2009) “Conditional Cash Transfers: A ‘Pathway to Women's Empowerment’?”, Pathways to Women's Empowerment, Working Paper 5, Institute of Development Studies, Brighton.
• Özdemir, Gamze Yücesan (2013) “AKP’nin Sosyal Politika Rejimi”, Redaksiyon, Sayı: 2, 4 Mayıs 2013, 6-9.
• Özden, Barış Alp (2013) “The Transformation of Social Welfare and Politics in Turkey: A Successful Convergence of Neoliberalism and Populism” in İsmet Akça, Ahmet Bekmen & Barış Alp Özden (eds.) Turkey Reframed. Constituting Neoliberal Hegemony, Pluto Press, 157-173.
• Özuğurlu, Metin (2003) “Sosyal Politikanın Dönüşümü ya da Sıfatın Suretten Kopuşu”, Mülkiye, (XXVII) 239.
• Şahin, Mustafa (2012) “Türkiye’de Sosyal Güvenlik Reformu ve Kadınlar Üzerine Etkisi” ” içinde Dedeoğlu, Saniye ve Adem Yavuz Elveren (der.) Türkiye’de Refah Devleti ve Kadın, İstanbul, İletişim, 231-249.
• Topak, Oğuz (2012) Refah Devleti ve Kapitalizm-2000'li Yıllarda Türkiye'de Refah Devleti, İstanbul, İletişim.
• Yakut-Çakar, Burcu & Volkan Yılmaz (2008) Türkiye’de Merkezi Devlet Üzerinden Yürütülen Sosyal Yardımlar Üzerine Bilgi Notu, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu.
• Yentürk, N. (2011) Kamu Harcamaları Okuma-Yazma Kılavuzu, STK Çalışmaları-Eğitim Kitapları, Kamu Harcamaları İzleme Dizisi no. 1, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Yentürk, N. (2012) Sosyal Koruma Harcamalarını İzleme Kılavuzu, STK Çalışmaları-Eğitim Kitapları, Kamu Harcamaları İzleme Dizisi no. 4, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Yıldırım, Deniz (2009) “AKP ve Neoliberal Popülizm”, içinde İlhan Uzgel & Bülent Duru (der.) AKP Kitabı-Bir Dönüşümün Bilançosu, Ankara, Phoenix, 66-107.
• Yılmaz, Bediz, Ayşe Gül Yılgör, Serdar Ulaş Bayraktar, Ali Ekber Doğan & Erkan Aktaş (2012) Şartlı Nakit Transferinin Kadın Yoksulluğu ve Kadının Sosyal Statüsü Üzerindeki Etkileri, TÜBİTAK 1001 Araştırma Projesi Sonuç Raporu, Proje No:110K130.
• Yücesan-Özdemir, Gamze ve Denizcan Kutlu (2011) “Türkiye’de Sosyal Yardımlar: İktisadi, Siyasi ve Kültürel Yapılar Üzerine Bir Çözümleme”, Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü, Uluslararası Yoksullukla Mücadele Stratejileri Sempozyumu: Deneyimler ve Yeni Fikirler, Bildiriler Kitabı, (1).
• Yücesan-Özdemir, Gamze (2013) “AKP’li Yıllarda Sosyal Politika Rejimi: Kralın Yeni Elbisesi” içinde Simten Coşar & Gamze Yücesan-Özdemir (der.) İktidarın Şiddeti-AKP’li Yıllar, Neoliberalizm ve İslamcı Politikalar, İstanbul, Metis, 117-138.
• Zabcı, Filiz (2013) “Bağımlılığın İçselleştirilmesi: AKP ve Neoliberalizmin Uluslararası Kuruluşları” içinde Simten Coşar & Gamze Yücesan-Özdemir (der.) İktidarın Şiddeti-AKP’li Yıllar, Neoliberalizm ve İslamcı Politikalar, İstanbul, Metis, 214-228.