Van’da Deprem Sonrası Konutun Yeniden İnşası: Sosyal Politika Perspektifinden Bir Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 30, 849 - 877, 31.08.2020

Cansu Ertürk , Çağatay Topal

Öz

2011 Van Depremi, ülke geneline yayılan ve öncelikli olarak afet riski taşıyan alanları hedefleyen kentsel dönüşüm akımının tetikleyicisi olmuştur. 2011 Depremi sonrası genel resme bakıldığında, kamu tarafından, geçmiş hasarların onarımı için yapılan çalışmaların ve gelecekte ortaya çıkabilecek hasarların önlenmesi için alınan önlemlerin çoğunlukla toplu konut ve kentsel yenileme projeleri etrafında şekillendiği görülmektedir. Sosyal politika arka planına yaslanan bu çalışma, Van şehrinin deprem sonrası toparlanma sürecinde uygulanan konut politikalarının vatandaşların yararına mı yoksa özel sektörün çıkarlarına mı yönelik olduğunu analiz etmeyi amaçlamaktadır. Analizimizde birbiriyle ilişkili üç süreç yer almaktadır: toplu konut, şehir merkezinin yeniden inşası ve kırılgan grupların konut sorunu. Analizimiz ilgili yasaların, raporların ve politikaların incelenmesinin yanında, uzman görüşmelerinden, saha gözlemlerinden ve medya kaynaklarından yararlanmaktadır. Bulgularımız Van’da deprem sonrası uygulanan konut politikasının sosyal refah ilkeleri ve katılımcı bir sosyal politika yaklaşımı ile bağdaşmadığını göstermektedir. Söz konusu konut politikası katılımcı ve refah odaklı bir yolu tercih etmemiş ve en ihtiyaç sahibi olan kesimlerin kırılganlıklarını görmezden gelmiştir. Bu anlamda dışlayıcı ve yukarıdan inmeci bir politika örneği olarak okunabilir.

Anahtar Kelimeler

Van Depremi, konut politikası, toplu konut, kentin yeniden inşası, kırılganlık

Post-Earthquake Housing Policy in Van: An Evaluation from a Social Policy Perspective

Öz

2011 Van Earthquake was the initiator of an urban reconstruction wave across Turkey primarily targeting disaster-risky areas. Since then, it was mostly through mass housing and urban regeneration projects that the state aimed at the compensation of past damages and the mitigation of future ones. Relying on a social policy background, this paper aims to analyze whether the housing policies implemented during the post-earthquake recovery process of the city of Van were directed towards the benefit of citizens or towards the interests of the private sector. In the paper, three interrelated processes are analyzed: mass housing, reconstruction of the city center, and housing problem of vulnerable groups. Along with the examination of the related laws, reports and policies, the paper also benefits from the expert interviews, site observations, and media sources. Our findings demonstrate that the post-earthquake housing policies and practices in Van were not consistent with welfare principles and did not meet the requirements of participatory social policy approaches. The housing policy in question did not prefer a participatory and welfare-oriented path and ignored the vulnerabilities of those in need the most. In this sense, it became an example of an exclusionary top-down policy practice

Anahtar Kelimeler

Van Earthquake, housing policy, mass housing, reconstruction of the city, vulnerability

Kaynakça

• AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı). (2014). Müdahale, iyileştirme ve sosyoekonomik açıdan 2011 Van Depremi. Ankara. Retrieved in March 2018 from https://www.afad.gov.tr/upload/Node/17944/xfiles/mudahale_-iyilestirme-ve-sosyoekonomik-acidan-2011-van-depremi-raporu_2_.pdf
• AFAD Deprem Dairesi Başkanlığı. (2011). Van depremi (23 Ekim 2011) raporu. Retrieved in March 2018 from http://www.deprem.gov.tr/depremdokumanlari/416
• AFAD. (2018). Earthquake Zoning Map. Retrieved on 30 July 2018, from http://www.deprem.gov.tr /en/Category/earthquake-zoning-map-96531
• Al, Y. (1998). Van dosyası: Teknolojik afet, zorunlu göç, yoksulluk ve mimarlık. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları.
• Alaeddinoğlu, F., Sargın, S., ve Okudum, R. (2016). 2011 Van depremi ve kentsel nüfusta mekansal farklılaşmalar. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 39: 133-149.
• Angell, E. (2014). Assembling disaster: Earthquakes and urban politics in Istanbul. City 18(6): 667-678.
• Balyemez, S. (2012). Afet yasası neyin tasası? Planlama 52: 67-69.
• Başbuğ Erkan, B., Karancı, A., Kalaycıoğlu, S., Özden, A., Çalışkan, İ., and Özakşehir, G. (2015). From emergency response to recovery: Multiple impacts and lessons learned from the 2011 Van earthquakes. Earthquake Spectra 31(1): 527-540.
• Bilecen, T. (2015). Yeni afet yasasında hukuksal ve demokratik esneklik. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 15(3): 145-158.
• Bolin, R. & Stanford, L. (1998). The Northridge Earthquake: Vulnerability and Disaster. Routledge: New York.
• Coburn, A., and Spence, R. (2002). Earthquake Protection (2nd ed.). Chichester: John Wiley.
• Çılgın, K., Strutz, J., & Çavuşoğlu, E. (2011). Kentsel dönüşüm baskısı altındaki mahallelerdeki güç ilişkilerinin Bourdieucu bir okuması. In 7. Türkiye Şehircilik Kongresi “Herkes İçin Kent, Herkes İçin Planlama: Akıllıca, Adaletle, Yeniden" (pp. 167-206). Yıldız Teknik Üniversitesi-İstanbul: TMMOB Şehir Plancıları Odası.
• Davidson, C., Johnson, C., Lizarralde, G., Dikmen, N., and Sliwinski, A. (2007). Truths and myths about community participation in post-disaster housing projects. Habitat International 31: 100-115.
• Doğulu, C., Karancı, A., and İkizer, G. (2016). How do survivors perceive community resilience? The case of the 2011 earthquakes in Van, Turkey. International Journal of Disaster Risk Reduction 16: 108-114.
• Eliçin, Y. (2014). Neoliberal transformation of the Turkish city through the Urban Transformation Act. Habitat International 41: 150-155.
• Eranıl Demirli, M., Tuna Ultav, Z., and Demirtaş-Milz, N. (2015). A socio-spatial analysis of urban transformation at a neighborhood scale: The case of the relocation of Kadifekale inhabitants to TOKİ Uzundere in İzmir. Cities 48: 140-159.
• Erman, T. (2016). "Mış Gibi Site": Ankara’da Bir TOKİ-Gecekondu Dönüşüm Sitesi (1st ed.). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Güzey, Ö. (2016). The last round in restructuring the city: Urban regeneration becomes a state policy of disaster prevention in Turkey. Cities 50: 40-53.
• İstanbul Deprem Master Planı. (2003). Retrieved in September 2019 from http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/SubSites /DepremSite/Pages/IstanbulDepremMasterPlani.aspx?utm_campaign=DonanimHaber& utm_medium=referral&utm_source=DonanimHaber
• Keleş, R. (2015). Kentleşme politikası (14th ed.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Keskinok, Ç. (2009). Van kenti'nin kentleşme sorunları. In Van Kent Sempozyumu Bildiriler Kitabı (pp. 205-226). Ankara.
• Maginn, P. (2007). Towards more effective community participation in urban regeneration: the potential of collaborative planning and applied ethnography. Qualitative Research 7(1): 25-43.
• Muhcu, E. (2008). Deprem gerçeği ve kentsel dönüşüm. In H. Eyidoğan, İstanbul depremini beklerken: Sorunlar ve çözümler sempozyumu (1st ed., pp. 85-93). İstanbul: CHP.
• Orhan, E. (2015). The consequences of security cognition in post-disaster urban planning practices in the case of Turkey. Natural Hazards 76(1): 685-703
• Özceylan, D. (2011). Afetler için sosyal ve ekonomik zarar görebilirlik endeksi geliştirilmesi: Türkiye’deki iller üzerine bir uygulama. (Doktora Tezi). Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi 296220.
• Özceylan, D., ve Coşkun, E. (2012). Van depremi sonrası yaşananlar ışığında sosyal ve ekonomik zarar görebilirlik çalışmalarının önemi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi 7(1): 167-186.
• Özdemir, D. (2011). The role of the public sector in the provision of housing supply in Turkey, 1950-2009. International Journal of Urban and Regional Research 35(6): 1099-1117.
• Özvan, A., Akkaya, İ., Tapan, M., ve Şengül, M. (2005). Van yerleşkesinin deprem tehlikesi ve olası bir depremin sonuçları. In Deprem Sempozyumu (pp. 1386-1393). Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi. Retrieved from http://yubam.kocaeli.edu.tr
• Saraçoğlu, C. and Demirtaş-Milz, N. (2014). Disasters as an ideological strategy for governing neoliberal urban transformation in Turkey: insights from Izmir/Kadifekale. Disasters 38(1): 178-201.
• Tekeli, İ. (2011). Kent, kentli hakları, kentleşme ve kentsel dönüşüm (1st ed.). Eminönü, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TOKİ (Toplu Konut İdaresi Başkanlığı) (2018). İllere göre projeler. Retrieved from https://www.toki.gov.tr/illere- gore-projeler
• TOKİ. (2017). TOKİ konut üretim raporu. Retrieved on 20 November 2017 from http://toki.gov.tr/AppResources /UserFiles/files/FaaliyetOzeti/ozet.pdf
• Tümtaş, M. S. & Ergun, C. (2014). Göç ve yoksulluk kıskacında yıkılan bir kent: Van. Akademik Yaklaşımlar Dergisi 5(2): 1-23.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2013). Seçilmiş göstergelerle Van. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2015). İllerde yaşam endeksi il sıralamaları ve endeks değerleri. Retrieved from http://www.tuik.gov.tr
• United Nations Centre for Human Settlements (Habitat). (2001). Cities in a globalizing world. London: Earthscan Publications.
• United Nations Conference on Human Settlements (Habitat II). (1996). In United Nations Conference on Human Settlements (Habitat II). İstanbul. Retrieved from https://www.un.org/ruleoflaw/wp-content/uploads /2015/10/istanbul-declaration.pdf
• Yılmaz, E. (2013). Urban transformation policies and the Irrepressible Rise of TOKİ. Perspectives Turkey (Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği) 3: 40-43.
• Zhang, Y., Lindell. M. K., and Prater. C. S. (2009). Vulnerability of community businesses to environmental disasters. Disasters 33(1): 38-57