İzmir Narlıdere'de Kentsel Dönüşüm Projesinin Uygulanmasında Gecekondu Maliklerinin Karşılaşabileceği Sorunlar

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 33, 873 - 904, 28.09.2021

Ayça Uysal , Adile Arslan Avar

https://doi.org/10.31198/idealkent.846314

Öz

Çalışma, eleştirel kent teorisine dayanarak, İzmir’de neoliberal konut üretimi sürecinde yoksulların konut sorununu ele almaktadır. Araştırmanın problemi, neoliberal konut üretiminin yarattığı rant boşluğu baskısı ile yoksulların mülksüzleşmesidir. Çalışma metodolojik olarak çoğulcudur. Kurumsal, ikincil, mekânsal ve sayısal veriye, niceliksel ve niteliksel alan araştırmasına dayanarak, Narlıdere ilçesi İkinci İnönü Mahallesi gecekondu alanında yaşayan yoksulların neoliberal konut üretimi karşısındaki durumlarını incelemektedir. Çalışma alanı, lüks konut gelişimlerinin arasında sıkışmış bir gecekondu bölgesidir. Alan, Narlıdere ilçesinde bulunan Çatalkaya, Narlı ve Atatürk Mahallelerindeki gecekondu alanları ile birlikte 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi kanunu ile afet riskli alan ilan edilmiştir. Kentsel dönüşüm yapılması planlanmaktadır. Kentsel dönüşüm projesinin belirtilen amacı, alanın mevcut sakinleri ile birlikte geliştirilmesidir. Ancak proje, mekansal dönüşüm ve pazar odaklıdır. Gecekondu alanında yaşayanların ekonomik, sosyal ve kültürel özelliklerine duyarsızdır. Araştırma bulguları ve alandaki güncel konut fiyatları ve doğrudan hanehalklarının gelir durumu dikkate alınarak yapılan konuta ekonomik erişilebilirlik (Housing Affordability Index) hesaplamaları, kentsel dönüşüm sürecinin gecekonduların temizlenmesi şeklinde gerçekleşeceğini ve gecekondu sakinlerinin sosyal, ekonomik ve mekansal sorunlar ile karşı karşıya kalabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

neoliberal konut üretimi, gecekondu, konut sorunu, finansallaşma, kentsel dönüşüm

Problems That Squatter Owners May Encounter after the Implementation of Urban Transformation in Narlıdere, İzmir

Öz

Based on the Critical Urban Theory, the study addresses the housing problem of the poor against neoliberal housing production in İzmir. The problem of research is the dispossession of the poor with the rent gap pressure created by neoliberal housing production. The situation of the poor living in the squatter area of the Narlıdere, İkinci İnönü Neighborhood against the neoliberal housing production is examined. The study is methodologically pluralistic and it is based on institutional, spatial, and digital data, quantitative and qualitative field study. The squatter area is surrounded by luxury housing development and was declared as an area under disaster risk according to law number 6306. The transformation project which directly affects the
squatter housing residents has been planning. The transformation project is market-based and
focuses on spatial transformation. The research findings and Housing Affordability Index
calculations which take the housing prices and household income into account show that the urban renewal process will result in slum clearance and residents of the squatters may
encounter social, economic, and spatial problems.

Anahtar Kelimeler

neoliberal housing production, squatter housing, housing question, financialization, urban transformation

Kaynakça

• Adaman, F., Akbulut, B., ve Arsel, M. (2017). Neoliberal Turkey and its discon-tents: Economic policy and the environment under Erdogan. Bloomsbury Publishing.
• Arkon, C., Özdemir, S., ve Serim, E. (2010). İkinci İnönü ve Atatürk Mahalleleri 1/1000 ölçekli revizyon planı uzman görüşü raporu.
• Arslan, H. (2013). Kentsel dönüşüm ve sosyal dışlanma: Narlıdere kentsel yenileme projesinin sosyal dışlanma ekseninde incelenmesi. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 16(1), 1-45.
• Ataöv, A. ve Osmay, S. (2007). Türkiye’de kentsel dönüşüme yöntemsel bir yaklaşım. Metu Jfa, 2, 57.
• Atasoy, Y. (2017). Repossession, re‐informalization and dispossession: The ‘Muddy Terrain’ of land commodification in Turkey. Journal of Agrarian Change, 17(4), 657-679.
• Baker, E., Mason, K. ve Bentley, R. (2015). Measuring housing affordability: A longitudinal approach. Urban Policy and Research, 33(3), 275-290. doi: 10.1080/08111146.2015.1034853
• Brenner, N. ve Theodore, N. (2002). Cities and the geographies of “Actually Existing Neoliberalism”. Antipode, 34(3), 349-379.
• Brenner, N., Peck, J. ve Theodore, N. (2010). Variegated neoliberalization: geog-raphies, modalities, pathways. Global Networks, 10(2), 182-222.
• Çelik, Ö. ve Gough, J. (2014). Introduction to the special section: Urban neoli-beralism, strategies for urban struggles, and ‘The Right to the City’. Capital and Class, 38(2), 414-451.
• Çelik, H. Z., Çilingir T. (2017). Parsel bazındaki dönüşüm uygulamalarının kentsel maliyetleri, Karşıyaka-Bostanlı Mahallesi örneği. Planlama Dergisi, 27(3), 329-346.
• Çelikbilek, A. ve Öztürk, Ş. M. Ç. (2017). 6306 sayılı kanun kapsamında yürü-tülen kentsel dönüşüm çalışmaları ve İzmir uygulamaları. Medeniyet Sanat Dergisi, 3(2), 187-213.
• Demirtas‐Milz, N. (2013). The regime of informality in neoliberal times in Turkey: The case of the Kadifekale urban transformation project. Internatio-nal Journal of Urban and Regional Research, 37(2), 689-714.
• Emlak Kulisi, 26 Temmuz 2020 tarihli haber, son erişim tarihi: 19.04.2021: https://emlakkulisi.com/izmir-narliderede-kentsel-donusum-icin-dugmeye-basildi/644435
• Eranıl Demirli, M., Tuna Ultav, Z. ve Demirtaş-Milz, N. (2015). A socio-spatial analysis of urban transformation at a neighborhood scale: The case of the relocation of Kadifekale inhabitants to TOKİ Uzundere in İzmir. Cities, 48, 140-159.
• Eraydın, A. vd. (2013). Büzülen kentlerin yeniden canlandırılmasına yönelik bilgi ve strateji oluşturulmasına katkı: İzmir kent bölgesinde yayılma, yı-ğılma, küçülme ve büzülme süreçlerinin birlikteliği ile ortaya çıkan yeni mekansal örüntülerin Avrupa kentleri ile karşılaştırılması. Proje No: 109K590, TÜBİTAK.
• Erman, T. (2016), Formalization by the state, re‐informalization by the people: A gecekondu transformation housing estate as site of multiple discrepan-cies. International Journal of Urban and Regional Research, 40(2), 425-440.
• Evrensel Gazetesi, 19 Ağustos 2020 tarihli haber, son erişim tarihi: 19.04.2021: https://www.evrensel.net/haber/411903/narlideredeki-kentsel-donusum-projesinden-halk-sikayetci-mesele-dort-duvar-degil
• Evrensel Gazetesi, 18 Ocak 2021 tarihli haber, son erişim tarihi: 19.04.2021: https://www.evrensel.net/haber/423850/narlidere-halki-kentsel-donusum-surecine-mudahil-olmak-istiyor
• Forrest, R. (2008). Globalization and the housing asset rich: Geographies, de-mographies and policy convoys. Global Social Policy, 8(2), 167-187.
• Fraser, J. C. ve Kick, E. L. (2014). Governing urban restructuring with city-building nonprofits. Environment and Planning A, 46(6), 1445-1461.
• Genç, F. N. (2014). Gecekonduyla mücadeleden kentsel dönüşüme Türkiye'de kentleşme politikaları. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(1), 15-30.
• Goldman, M. (2011). Speculative urbanism and the making of the next world city. International Journal of Urban and Regional Research, 35(3), 555-581. doi: 10.1111/j.1468-2427.2010.01001.x
• Hancock, K. E. (1993), 'Can pay? Won't pay?' or ‘Economic principles of'affor-dability'. Urban Studies, 30(1), 127-145. doi: 10.1080/00420989320080081
• Harvey, D. (2005). A brief history of urbanism. Oxford University Press.
• Harvey, D. (2006). Neo‐liberalism as creative destruction. Human Geography, 88(2), 145-158.
• Jessop, B. (2002). Liberalism, neoliberalism, and urban governance: A state–theoretical perspective. Antipode, 34(3), 452-472.
• Karasu, M. A. (2005). Türkiye’de konut sorununun çözümünde farklı bir yak-laşım; Belediye-Toplu Konut İdaresi-Konut Kooperatifleri İşbirliği Modeli. AİBÜ-İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1, 56-87.
• Kılıç, E. M. ve Göksu, A. E. (2018). Bir kentsel dönüşüm deneyimi: Kadifekale-Uzundere ikileminde bireysel öyküler üzerine düşünmek. Planlama Dergisi, 28(2), 201-217.
• Kutty, N. K. (2005). A new measure of housing affordability: Estimates and analytical results. Housing Policy Debate, 16(1), 113-142. doi: 10.1080/10511482.2005.9521536
• Kuyucu, T. (2017). Two crises, two trajectories: The impact of the 2001 and 2008 economic crises on urban governance in Turkey. F. Adaman, B. Akbu-lut ve M. Arsel (Der.), Neoliberal Turkey and its discontents: Economic policy and the environment under Erdogan içinde (s. 44-76). I.B. Tauris, London.
• Kuyucu, T. ve Ünsal, Ö. (2010). ‘Urban transformation’ as state-led property transfer: An analysis of two cases of urban renewal in Istanbul. Urban Stu-dies, 47(7), 1479-1499.
• Linneman, P. D. ve Megbolugbe, I. F. (1992). Housing affordability: myth or reality?. Urban Studies, 29(3-4), 369-392. doi: 10.1080/00420989220080491
• Marcuse, P. ve Madden, D. (2016). In defense of housing. London, New York: Verso. Mayer, M. (2009). The ‘right to the city’ in the context of shifting mottos of ur-ban social movements. City, 13(2-3), 362-374. doi: 10.1080/13604810902982755
• McCarthy, J. (2004). Privatizing conditions of production: Trade agreements as neoliberal environmental governance. Geoforum, 35(3), 327-341.
• Özdemir, S. vd. (2005). İmar afları sonrasında İzmir'de gecekondulaşma sos-yo-ekonomik, mekansal bir çözümleme, İzmir. Proje No: SBB8005, TÜBİ-TAK.
• Özdemir, D. (2011). The role of the public sector in the provision of housing supply in Turkey, 1950–2009. International Journal of Urban and Regional Re-search, 35(6), 1099-1117. doi: 10.1111/j.1468-2427.2010.00974.x
• Padley, M. ve Marshall, L. (2019). Defining and measuring housing affordabi-lity using the minimum income standard. Housing Studies, 34(8), 1307-1329.
• Peck, J., ve Tickell, A. (2002). Neoliberalizing space. Antipode, 34(3), 380-404.
• Stone, M. E. (2006). What is housing affordability? The case for the residual income approach. Housing Policy Debate, 17(1), 151-184. doi: 10.1080/10511482.2006.9521564
• Saraçoğlu, C. ve Demirtaş-Milz, N. (2014). Disasters as an ideological strategy for governing neoliberal urban transformation in Turkey: Insights from İzmir/ Kadifekale. Disasters, 38(1), 178-201. doi:10.1111/disa.12038
• Tekeli, İ. (2009). Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde kentsel gelişme ve kent planlaması, Y. Sey (Der.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık içinde (s. 106-134). Türk Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Topal, A., Yalman, G. ve Çelik, Ö. (2019). Changing modalities of urban rede-velopment and housing finance in Turkey: Three mass housing projects in Ankara. Journal of Urban Affairs, 41(5), 630-653. doi: 10.1080/07352166.2018.1533378
• Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete. 2012, 31 Mayıs.
• Türk-İş (2009). Mart Ayı Yoksulluk Raporu. 17 Nisan 2019 tarihinde http://www.teksif.org.tr/mart-2019-aclik-ve-yoksulluk-siniri-2014-10-tl_icerik_10248-1.html adresinden erişildi.
• Türkün, A. (2014). Mülk, mahal, insan: İstanbul’da kentsel dönüşüm (Pro-perty, Site, Human Being: Urban Regeneration in İstanbul), İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Türkün, A. (2015). Ruthless transformation efforts in the housing areas of the urban poor and implications for the right to housing.
• Waite, I. A. (2016). Planning, power, politics: Urban redevelopment in Istanbul. (Doktora tezi). https://escholarship.org/uc/item/04f489ff
• Yetişkul, E. (2018). İzmir modeli kentsel dönüşüm uygulamaları, İ. Tekeli (Der.), İzmir modeli çalışmaları dördüncü kitap: İzmir Büyükşehir Beledi-yesinin fiziki planlama yaklaşımları içinde (s. 56-89).
• Ziraat Bankası (2019). Kredi Hesaplama Aracı, 20 Nisan 2019 tarihinde https://www.ziraatbank.com.tr/tr/hesaplama-araclari/kredi-hesaplama/konut-kredisi adresinden erişilmiştir.