Review of Implementation Tools Used in Protected Areas: Applicability of Conservation Easement Tool in Turkey

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 37, 2219 - 2247, 14.11.2022

Emine Baydan Yeşim Aliefendioğlu

https://doi.org/10.31198/idealkent.1096043

Öz

The "protection" approach within the framework of the concept of sustainability, which is given importance, constitutes the common policy of all countries at the point of elimination of environmental problems and climate change increasing with the effects of globalization. As a matter of fact, it is seen that have been broken new ground in recent years within the framework of the concept of protection in Turkey. However, it is seen that conflicts arise between protection practices and private property due to property restrictions and these conflicts are subject to the jurisdiction. The fact that these conflicts and problems cannot be resolved with current legal regulations and practices necessitates the development of alternative implementation tools. Within the scope of the study, a general evaluation is made about the application tools used in conservation areas in Turkey, and the problem areas of each tool is determined by making a comparative analysis. It is emphasized that traditional implementation tools should be evaluated together with financial and economic implementation tools in the management of protected areas, implementation of conservation policies and plan implementations. Based on this inference, it is evaluated that the "conservation easement" instrument can be integrated into the Turkish Legal System.

Anahtar Kelimeler

Conservation easement, property restriction, conservation plan, protected area, private property

Koruma Alanlarında Kullanılan Uygulama Araçlarının İncelenmesi: Koruma İrtifakı Aracının Türkiye’de Uygulanabilirliği

Öz

Küreselleşmenin etkileriyle birlikte artan çevre sorunlarının ve iklim değişikliğinin bertarafı noktasında önem atfedilen sürdürülebilirlik kavramı çerçevesinde oluşturulan “koruma” yaklaşımı, tüm ülkelerin ortak politikasını oluşturmaktadır. Nitekim Türkiye’de de koruma olgusu çerçevesinde son yıllarda birçok adım atıldığı görülmektedir. Ancak; koruma politikalarının uygulamaya geçtiği noktada mülkiyet kısıtlamalarından kaynaklı koruma olgusu ile özel mülkiyet arasında önemli ölçüde çatışmaların ortaya çıktığı, söz konusu çatışmaların yargıya konu edildiği görülmektedir. Bu çatışmaların mevcut yasal düzenlemeler ve uygulamalar ile çözülememesi, alternatif uygulama araçlarının geliştirilmesi hususunu zorunlu kılmaktadır. Çalışma kapsamında, Türkiye’de koruma alanlarında kullanımına başvurulan uygulama araçlarına ilişkin genel değerlendirme yapılmış olup, karşılaştırmalı analiz yapılarak her bir aracın sorun alanları tespit edilmiştir. Koruma alanlarının yönetiminde, koruma politikalarının uygulanmasında ve plan uygulamalarında geleneksel uygulama araçlarının finansal ve ekonomik uygulama araçları ile birlikte değerlendirilmesi gerekliliği vurgulanmaktadır. Bu değerlendirmeden yola çıkarak, İngiliz ve Amerika Birleşik Devletleri Planlama Kanunu çerçevesinde ele alınan “koruma irtifakı” aracının bu noktada Türk Hukuk Sistemi’ne entegre edilebileceği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Koruma irtifakı, mülkiyet kısıtlaması, koruma amaçlı imar planı, koruma alanı, özel mülkiyet

Kaynakça

• Airey, S. B. (2010). Conservation easements in private practice. Real Property, Trust and Estate Law Journal, 44(4), 745-822.
• Aken, J., Eckert, J., Fox, N. ve Swenson, S. (2008). Transfer of development rights (TDR) in Washington State: overview, benefits, and challenges. The Cascade Land Conservancy, 3, 1-41.
• Aksoy, M. A., Yalçıner, K. ve Aksoy, E. E. (2019). İmar hakkı transfer sistemi ve Türkiye için bir model önerisi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(3), 440-453.
• Aliefendioğlu, Y. (2011). Türkiye’de koruma alanlarındaki taşınmazların kullanımı ve koruma statülerinin taşınmaz piyasaları ve değerlerine etkileri: Muğla ili örneği (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Taşınmaz Geliştirme Anabilim Dalı, Ankara.
• Aliefendioğlu, Y. (2016). Kentsel kesimde kamulaştırılan taşınmazların değerleme işlemleri ve sorunları üzerine bir araştırma: Hasankeyf ilçesi örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(42), 1338-1361.
• Aliefendioğlu, Y. ve Tanrıvermiş, H. (2011). Türkiye’de çevre koruma alanlarında arazi kullanımı ve koruma kararlarının arazi piyasalarına etkileri: Gökova özel çevre koruma bölgesi örneği. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 46(1), 61-100.
• Barrows R. L. ve Prenguber B. A. (1975). Transfer of development rights: an analysis of a new land use policy tool. American Journal of Agricultural Economics, 57(4), 549-557.
• Bozan, F. (2017). Uluslararası ve ulusal hukuk kaynaklarında kültür ve tabiat varlıkları ile arkeolojik sit alanlarının korunması (Yüksek lisans tezi). Yaşar Üniversitesi, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, İzmir
• Böke, V. (2020). İmar hakkı aktarımı ve Türkiye’de uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Byers, E. ve Ponte, K. M. (2005). The conservation easement handbook (2. bs). Washington, DC: Land Trust Alliance.
• Daniels, T. (2019). Market-based instruments and rural planning in America. Scott, M., Gallent, N. ve Gkartzios M. (Ed.), The Routledge Companion to Rural Planning içinde (ss. 125-134). New York: Routledge.
• Emerton, L., Bishop, J. ve Thomas, L. (2006). Korunan alanların sürdürülebilir finansmanı: güçlükler ve seçenekler üzerine kapsamlı bir değerlendirme. (Ö. Kayakutlu, çev., 2010) Gland, İsviçre ve Cambridge, UK: IUCN.
• Eröksüz, C. (2020). Sit alanlarında kalan taşınmazların trampa / takas sorunu. 30 Nisan 2021 tarihinde, http://caneroksuz.com/makaleler/sit-alanlarinda-kalan-tasinmazlarin-trampa-takas-sorunu/ adresinden erişilmiştir.
• Guo, X., Fu, L. ve Sun, X. (2021). Can environmental regulations promote greenhouse gas abatement in oecd countries? Command-and-control vs. market-based policies. Sustainability, 13(12), 6913.
• Gustanski, J. A. ve Wright, J. B. (2011). Exploring net benefıt maximization: conservation easements and the public–private interface. Law and Contemporary Problems, 74(4), 109-413.
• Guzle, G., Akpınar, F. ve Duvarcı, Y. (2020). Transfer of development rights for the effectiveness of the conservation plans: a case from Historic Kemeraltı, İzmir. Habitat International, 103, 2-17.
• Güneş, Y. (2004). Koruma irtifakı kavramı (conservation easement) ve çevre korumada uygulanması. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 62, 123-165.
• Keleş, R. (2016). Kentleşme politikası (15. bs.). Ankara: İmge Kitapevi.
• Keleş, R. ve Mengi, A. (2014). İmar hukukuna giriş (2.bs.). Ankara: İmge Kitapevi.
• Kocalar, A. C. (2009). Koruma amaçlı imar planı uygulanan taşınmazlarda mülkiyet ve imar haklarının aktarımı (Doktora tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, İstanbul.
• Kocalar, A. C. (2012). Afet riski altındaki alanların dönüştürülmesinde imar planı uygulamalarıyla sınırlandırılan mülkiyet ve imar haklarının aktarımı. Tasarım+Kuram, 8(14), 61-75.
• Korngold, G. (1984). Privately held conservation servitudes: a policy analysis in the context of in gross real covenants and easements. Texas Law Review, 63(3), 433-495.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı [KTB]. (2021). Takas ve Kamulaştırma Faaliyetleri. 24 Nisan 2021 tarihinde https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44753/takas-ve-kamulastirma-faaliyetleri.html adresinden erişildi.
• Mengi, A. ve Duru, B. (2010). Kamulaştırmanın çevreye etkileri üzerine bir değerlendirme. Ankara: Kamu Yatırımları İçin Arazi Edinimi ve Kamulaştırma Sempozyumu- Uluslararası Katılımlı.
• Mengilli, F. (2012). Koruma alanlarında imar hakları transferi ve ABD modeli (Uzmanlık tezi). Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Mesohorli, Y. (2019). Korunan alanlarda imar hakkı aktarımının imar planları üzerinden incelenmesi: Balıkesir örneği (Yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Trabzon.
• Miskowiak, D. ve Stoll, L. (2006). Partnership for community planning – models for land use education, planning, and management. 05 Mayıs 2021 tarihinde, https://www.uwsp.edu/cnrap/clue/Documents/PlanImplementation/Conservation_Easement.pdf. adresinden erişildi.
• National Conservation Easement Database [NCED]. (2021). What is a Conservation Easement? 05 Mayıs 2021 tarihinde, https://www.conservationeasement.us/ adresinden erişildi.
• Özdemir, D. (2016). Taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarına ilişkin mülkiyet hakkı üzerindeki sınırlamalar ve yargısal denetimi (Doktora Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Kocaeli.
• Perrin, C., Clément, C., Melot, R. and Nougarèdes, B. (2020). Preserving farmland on the urban fringe: a literature review on land policies in developed countries. Land 2020, 9(7), 223.
• Pruetz, R. ve Standridge N. (2008). What makes transfer of development rights work?: Success factors from research and practice. Journal of the American Planning Association, 75(1), 78-87. doi:10.1080/01944360802565627.
• Sandalcılar, A. R., Kandemir Ergün, F., Örücü, H., Şafak T. ve Kandemir S. (2017). Rize’de kamulaştırmada karşılaşılan sosyo-ekonomik ve hukuki sorunlar. Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi (UEİP), 1(2), 103-116.
• Sirmen, A. L. (2017). Eşya hukuku (5. bs). Ankara: Yetkin Hukuk Yayınları.
• Tanrıvermiş, H. ve Aliefendioğlu, Y. (2010). Kamulaştırma sürecinde bilirkişilik ve bilirkişi raporlarında kalite ve yeterlilik sorunu. Ankara: Uluslararası Katılımlı Kamu Yatırımları İçin Arazi Edinimi ve Kamulaştırma Sorunları Sempozyumu.
• Tanrıvermiş, H., Aliefendioğlu, Y., Özdemir Sönmez, F. N., Çabuk Kaya, N. ve Arslan, M. (2017). Sincan ilçesi Saraycık Mahallesi kentsel dönüşüm projesi mevcut durum analizi ve etki değerlendirme. Ankara: Ankara Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü, Yayın No: 30.
• Tezcan, M. ve Çırakoğlu, N. (2018). Arkeolojik sit alanlarında kalan taşınmazların hazine taşınmazları ile trampası. Legal Hukuk Dergisi (LHD), 16(183), 1215- 1237.
• Tezel, D. ve İnam, Ş. (2017). Korunan alanlarda mülkiyet hakkı ve yaşanan sorunlar. Ankara: TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 16. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı.
• The State of New Jersey [SNJ]. (2008). Transfer of Development Rights, Technical Report. State of New Jersey Highlands Water Protection and Planning Council (in Support of the Highlands Regional Master Plan) 30 Nisan 2021 tarihinde https://www.nj.gov/njhighlands/master/tr_tdr.pdf adresinden erişildi.
• Topçu, F. H. (2011). Taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarında mülkiyet hakkının sınırlandırılması. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 20(3), 23-45.
• Tuna, M. ve Demir, E. (2022). Yerel yönetim sistemi içinde belediyelerin stratejik yönetim kültürü oluşturma çalışmaları. The Journal of Academic Social Science Studies, 15(90), 421-444.
• Uniform Law Commission [ULC]. (2007). Uniform Conservation Easement Act. National Conference of Commissioners on Uniform State Laws, the American Bar Association, Chicago. 05 Mayıs 2021 tarihinde https://www.uniformlaws.org/HigherLogic/ System/DownloadDocumentFile.ashx?DocumentFileKey=5d3322b0-b426-16b3-a412-a271c2def27d&forceDialog=0 adresinden erişildi.
• Usta, Z. (2014). Arazi yönetimi uygulamalarında imar haklarının aktarımı yöntemi: Trabzon örneği (Yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Harita Mühendisliği Anabilim Dalı, Trabzon.
• Whyte, W. H., Jr. (1959). Securing open space for urban America: conservation easements. Urban Land Institute – Technical Bulletin, 36, 1-66. 13 Mart 2022 tarihinde https://www.govinfo.gov/content/pkg/CZIC-ht166-w59-1968/pdf/CZIC-ht166-w59-1968.pdf adresinden erişildi.
• Yanık, T. ve Suri, L. (2020). İmar hakkı transferi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 2(2), 35-42.
• Yavaşoğlu, F. ve Özgül, C. G. (2020). Endüstri mirasının korunması ve dönüşümü: Malatya şeker fabrikası yerleşkesi örneği. İdealkent, 11 (Kentleşme ve Ekonomi Özel Sayısı), 972-996.
• Zorlu Kaman, A. F. (2016). Doğa koruma alanlarında imar hakkı aktarımı ve Gölbaşı özel çevre koruma bölgesi üzerine bir inceleme (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Zorlu Kaman, A. F. ve Aliefendioğlu, Y. (2017). Doğa koruma alanlarında imar hakkı aktarımı uygulamaları üzerine bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilimler Fakültesi (SBF) Dergisi, 72(3), 715-743.