Ruşen Keleş’in Birikiminden Geleceğe: Türkiye’de ve Dünyada Kentleşme ve Yerel Yönetimlere Dair Dönüşümleri Okumak

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 37, 1106 - 1105, 14.11.2022

Tolgahan Aydıner , Osman Savaşkan , Mustafa Bayırbağ

https://doi.org/10.31198/idealkent.1116513

Öz

Bu çalışma, Ruşen Keleş’in çalışmalarından yola çıkarak, Türkiye’de ve dünyada kentleşme ve yerel yönetimlere dair dönüşümlerin değerlendirmesini yapmaktadır. Çalışmanın temel amacı, Keleş’in kentleşmenin ve kentleşme yönetiminin kurumsallaştırılmasına dair inşa ettiği tamamlanmamış cumhuriyetçi projenin temel izleklerinin, geleceğe dair dönüşümleri anlamada ve yeni araştırma konuları/sorunları oluşturmada ne yönde yol gösterici olabileceğini tartışmaya açmaktır. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm, Keleş’in kentleşme ve yerel yönetimler alanındaki bazı çalışmalarının ana hatları üzerinden, kent(leşme) yönetiminin kurumsallaşmasının aksayan yönlerini ve mevcut problemlere yönelik politika önerilerini ortaya koymuştur. İkinci bölüm, Keleş’in birikiminin kentsel alanlardaki mevcut dönüşümlerin analizine olan katkılarını içermektedir. Üçüncü ve son bölüm de Keleş’in birikiminin Türkiye’de güncel kentleşme ve yerel yönetimler tartışmalarına sunabileceği katkıları tartışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ruşen Keleş, Kentlileşme, Cumhuriyetçi Kentleşme, Yerel Yönetimler, Katılım.

From Ruşen Keleş's Experience to the Future: Understanding Transformation of Urbanization and Local Governments in Turkey and in the World

Öz

This study evaluates the transformations of urbanization and local governments both in Turkey and the world based on the studies of Ruşen Keleş. The main purpose of the study is to discuss how the basic themes of the unfinished republican project built by Keleş on the institutionalization of urbanization and governance of urbanization can guide to understand future changes and create new research topics/problems. The study consists of three parts. The first part has revealed the failing aspects of the institutionalization of urban(ization) governance and policy proposals for current problems in Turkey based on the outlines of urbanization and local government studies of Keleş. The second part includes the contribution of Keleş's experience to the analysis of current transformations in urban areas. The third and last part discusses the contributions of Keleş's experience to the current urbanization and local governments debates in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Ruşen Keleş, Urbanism, Republican Urbanization, Local Governments, Participation

Kaynakça

• Ağırdır, B. (2020). Hikâyesini arayan gelecek. İstanbul: Doğan Kitap
• Angel, J. (2021). New municipalism and the state: remunicipalising energy in Barcelona, from prosaics to process. Antipode, 53(2), 524-545.
• Arıkboğa, E. (2018). Yerinden yönetim ve merkezileşmiş büyükşehir sisteminde yetkilerin dağıtılması. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 6(1), 1-34.
• Arıkboğa, E. (2019). Vesayetten kurtulmuş demokratik yerel yönetim ihtiyacı. Birikim, 358-359, 49-56.
• Aydıner, T. (2019). Kentsel siyasa yapım süreci ve vatandaş katılımı. B. U. Kocaoğlu (Der.), Kamu yönetiminde doğrudan vatandaş katılımı içinde (ss.133-155). İstanbul: İmaj Yayınevi.
• Bayırbağ, M. K. (2010). Local entrepreneurialism and state re-scaling in Turkey. Urban Studies, 47 (2), 363-385.
• Bayırbağ, M. K. (2013a). Continuity and change in public policy: Redistribution, exclusion and state rescaling in Turkey. International Journal of Urban and Regional Research, 37(4), 1123-1146.
• Bayırbağ, M. K. (2013b). Homo sum, humani nihil a me alienum puto’: Kurtuluş yok tek başına!. Praksis, 16, 7–16.
• Bayırbağ, M. K. (2017). Kentsel politika planlaması, S. S. Özdemir, Ö. B. Özdemir Sarı ve N. Uzun (Der.), Kent Planlama içinde (ss. 427-452). Ankara: İmge Kitabevi.
• Bayırbağ, M. K. (2020). Fırtınanın gözünde: Zor zamanlarda kamu politikası analizi. C. U. Çiner (Der.), Türkiye’de kamu politikaları: güncel konular ve eğilimler içinde (ss. 35-48). Ankara: A.Ü. Yayınları.
• Bayırbağ, M. K. (2022). Tebdil-i Mekân. E. Acara ve M. Penpecioğlu (Der.), Tamamlanmamış kentsel devrim içinde (ss. 71-93). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bayırbağ, M. K. ve Penpecioğlu, M. (2017). Urban crisis: Limits to governance of alienation. Urban Studies, 54(9), 2056-2071.
• Bayraktar, U. (2016). Sürdürülebilir kentler yerel müşterekler siyaseti için e-katılım. TESEV Sürdürülebilir Kalkınma Raporları (içinde) 13 Nisan 2022 tarihinde https://www.tesev.org.tr/tr/research/surdurulebilir-kentler-yerel-musterekler-siyaseti-icin-e-katilim/ adresinden erişildi.
• Blanco, I., Salazar, Y.ve Bianchi, I. (2020). Urban governance and political change under a radical left government: The case of Barcelona. Journal of Urban Affairs, 42(1), 18-38.
• Brenner, N. (2013). Theses on urbanization. Public Culture, 25(1), 85-114.
• Buğra, A. (2018). Social policy and different dimensions of inequality in Turkey: A historical overview. Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 20(4), 318-331.
• Buğra, A. ve Savaşkan, O. (2021). Türkiye’de yeni kapitalizm: siyaset, din ve iş dünyası. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cumbers, A. ve Paul, F. (2022). Remunicipalisation, mutating neoliberalism, and the conjuncture. Antipode, 54(1), 197-217.
• Çaycı, B. ve Karagülle, A. E. (2014). Mobil iletişim teknolojileriyle değişen örgütlenme biçimleri: Ağlarda örgütlenen toplumsal hareketler. Journal of Yaşar University, 9(36), 6261 – 6380.
• Çoban, A. (2022). Toplum-doğa etkileşimi olarak afetleşme. İstanbul: Kent Araştırmaları ve Düşünce Dergisi, 4, 10-14.
• Davis, M. (2020). Gecekondu gezegeni. İstanbul: Metis Yayınları.
• Doğan, S. (2019). Mahalledeki AKP: Parti İşleyişi, Taban Mobilizasyonu ve Siyasi Yabancılaşma. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Efe, S. ve Gül, H. (2022). Devletin mekânsal yeniden ölçeklendirilmesine farklı bir bakış: Türkiye’deki büyükşehirlerin kent-bölgeselleşme temelli bir analizi ve sınıflandırması. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 31(1), 1-34.
• Erman, T. (2001). The politics of squatter (gecekondu) studies in Turkey: The changing representations of rural migrants in the academic discourse. Urban Studies, 38(7), 983– 1002.
• Geniş, Ş. (2007). Producing elite localities: The rise of gated communities in Istanbul. Urban Studies, 44(4), 771– 798.
• Hürriyet (2019, 26 Haziran). Bakan Kurum açıkladı! 10.2 milyon kişi başvurdu. 20 Nisan 2022 tarihinde Hürriyet: https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/bakan-kurum-acikladi-10-2-milyon-kisi-basvurdu-41255688 adresinden erişildi.
• İPA (İstanbul Planlama Ajansı) (2022). Ekonomik krizin kıskacında İstanbul’da geçim ve dayanışma. İstanbul: İPA Yayınları. https://ipa.istanbul/wp-content/uploads/2022/03/Ekonomik-Krizin-Kiskacinda-Istanbulda-Gecim-Ve-Dayanisma-Arastirmasi.pdf. adresinden erişildi.
• Jakli, L. ve Stenberg, M. (2021). Everyday illiberalism: How Hungarian subnational politics propel single-party dominance. Governance: An International Journal of Policy, Administration, and Institutions, 34(2), 315-334.
• Joy, M. ve Vogel, R. K. (2021). Beyond neoliberalism: A policy agenda for a progressive city. Urban Affairs Review. https://doi.org/10.1177/1078087420984241
• Kahraman, L. (1999). Prof. Dr. Ruşen Keleş'in yaşamı, yapıtları, fikirleri, uygulamaları ve türk toplumsal yaşamına katkıları: kamu yönetimi ve siyaset bilimi açısından bir araştırma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Kaplıca, K. (2019). Ekonomideki payı en yüksek illeri kim yönetecek. 9 Mayıs 2022 tarihinde https://www.dogrulukpayi.com/bulten/ekonomideki-payi-en-yuksek-illeri-kim-yonetecek adresinden erişildi.
• Keleş, R. (1976). Kentleşme ve kamu yararı. Ekonomi-hukuk kongresi tutanağı içinde (ss. 33-35), Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
• Keleş, R. (1978). İdeolojiler, kent politikaları ve üçüncü dünya. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 31 ( 1-4), 5-9.
• Keleş, R. (1982). Yerel yönetimlerin özerkliği ve bir örnekolay. Seha L. Meray’a armağan (Cilt 2) içinde (ss. 411-428). Ankara: Ziraat Bankası Matbaası.
• Keleş, R. (1983). Atatürk, çağdaş Ankara ve kentbilim, İnsan Hakları Yıllığı, 3-4, 140-151.
• Keleş, R. (1986a). Kentleşme ve kamu yönetimi sorunları. Hızlı şehirleşmenin yarattığı ekonomik ve sosyal sorunlar içinde (ss. 131-156), İstanbul: SİSAV.
• Keleş, R. (1986b). Ernst Reuter ve Türk kentbilimi. Amme İdaresi Dergisi, 19(3), 81-98.
• Keleş, R. (1988). Türkiye’de kent yönetimi. Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği
• Keleş, R. (1990). Yerel yönetimler, sivil toplumun örgütlenmesi ve demokrasi, A. Işıklı ve M. Gülmez (Der.), Cahit Talas’a armağan içinde (ss. 321-329). Ankara: Mülkiyeliler Birliği.
• Keleş, R. (1993). Kent ve siyaset üzerine yazılar (1975-1992), İstanbul: IULA: Yerel Yönetim Dünyası.
• Keleş, R. (1994). Kent ve çevre haklarının korunması üzerine gözlemler. Prof. Dr. Yılmaz Günal’a Armağan, A. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49(3-4), 275-281.
• Keleş, R. (1995a). Kent insanı, kentleşme ve düşünce özgürlüğü, düşünceye saygı. M. M. Doğan (Der.), Düşünce özgürlüğü yazıları içinde (ss. 24-30), Ankara: Edebiyatçılar Derneği Yayını.
• Keleş, R. (1995b). Yerel demokrasi için yargı güvencesi. Prof. Dr. Turan Güneş’e Armağan, A. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 50(3-4), 251-256.
• Keleş, R. (1995c). Hizmette halka yakınlık (subsidiarity) ilkesi ve yerel yönetimleri. Çağdaş Yerel Yönetimler, 4(1), 3-14.
• Keleş, R. (1998a). Yerel halk oylaması. M.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi Özel Sayı, Prof. Dr. Halil Nadaroğlu’na Armağan, 14(1), 219-236.
• Keleş, R. (2000). Kent ve çevre değerleri bağlamında kamu yararı kavramı. M. Ersoy ve Ç. Keskinok (Der.), Mekân planlama ve yargı denetimi içinde (ss. 1-14). Ankara: Yargı Yayınevi.
• Keleş, R. (2001). Küreselleşme ve yerel yönetimler. Cevat Geray’a Armağan içinde (ss. 563-574), Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları.
• Keleş, R. (2005). Kent ve kültür üzerine. Mülkiye Dergisi, 246, 9-18.
• Keleş, R. (2008a). Uyumlu kentleşmeden ne anlıyoruz. Dünya Mimarlık ve HABİTAT Günü, Mimarlar Odası Antalya Şubesi.
• Keleş, R. (2008b). Yönetişim kavramına eleştirel bir yaklaşım. Ş. Sayhan ve Y. Karlıklı (Der.), Prof. Dr. Ali Ülkü Azrak’a armağan içinde (ss. 177-187), İstanbul: Çizgi Yayınevi.
• Keleş, R. (2009). Yerel yönetimlerde demokratik katılım. Yerel Yönetimler, Katılımcılık ve Kent Konseyi Paneli Sözlü Bildirisi, Hatay: Mimarlar Odası Hatay Şubesi.
• Keleş, R. (2010). Türkiye’de kentleşme kime ne kazandırıyor?. İdealkent, 1(1), 28-31.
• Keleş, R. (2011a). Son Dönemin Kentleşme Politikaları ve Yerel Yönetimler. TMMOB Mimarlar Odası Şubesi İzmir Şubesi.
• Keleş, R. (2011b). Planlama ve siyaset ilişkileri üzerine. 6. İstanbul Buluşmaları: “İstanbul: Planlama ve Siyaset”, içinde. İstanbul: TMMOB Yayınları.
• Keleş, R. (2011c). Ulusaltı yönetim birimlerinin özerkliği üzerine. A. Kesik ve H. Canpolat (Der.), Küreselleşme ve kamu yönetiminde dönüşüm içinde (ss. 11-28). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Keleş, R. (2012a). Anakentlerin dünü, bugünü ve yarını. 3. Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (ss. 1-12). Ankara: Matsa Basımevi.
• Keleş, R. (2012b). Kamusal alan, kentleşme ve kentlilik bilinci. Güney Mimarlık, 10, 10-12.
• Keleş, R. (2013a). Kentli hakları üzerine. K. Akkoyunlu Ertan (Der.), Yeni Kuşak insan hakları içinde (ss. 113-148). Ankara: TODAİE Yayınları.
• Keleş, R. (2013b). Kentleşme süreci ve taşınmaz mülkiyeti. 1. Uluslararası Kentsel Dönüşüm Sempozyumu-KENTD-2013.
• Keleş, R. (2015). Kent, kentsel siyaset ve çevre yazıları (1993-2014). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Keleş, R. (2016). Anakent yönetimlerini yeniden düzenleyen yasa ne getirdi ne götürdü?. KAYSEM 10 Bildiri Kitabı içinde (ss. 19-24). İzmir: KAYSEM 10.
• Keleş, R. (2020). Yerel demokrasiyi merkeziyetçilik virüsünden arındırmak. Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 2(1), 45-58.
• Keleş, R. (2021a). Kentleşme politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
• Keleş, R. (2021b). Ekolojik bunalım üzerine. Memleket Siyaset Yönetim (MSY), 16(36), 277-278.
• Keleş, R. ve Özgül, C. G. (2017). Belediye organlarına “kayyım” atamaları üzerine bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(2), 299-313.
• Köktürk, E. (2008). Metropol Akademi, Ruşen Keleş ile söyleşi. Today’s Metropol Dergisi, 2, 15, 110-123.
• Köse, H. D. (2021). Yeni kamu işletmeciliği ve güçlü belediye başkanı: Adana, Eskişehir ve Şanlıurfa örnekleri. İdealkent, 12(32), 650-675.
• Le Galès, P. (2016). Neoliberalism and urban change: Stretching a good idea too far?. Territory, Politics, Governance, 4(2), 154-172.
• Lefebvre, H. (2020). Şehir hakkı. İstanbul: Sel Yayınları.
• Lefebvre, H. (2021) Kentsel devrim. İstanbul: Sel Yayınları.
• Macrotrends (2022). Largest world cities by population, 2022 metro area rankings. 5 Nisan 2022 tarihinde https://www.macrotrends.net/cities/largest-cities-by-population adresinden erişildi.
• Mengi, A. (2021a). Kent ve hukuk bağlamında kent yönetiminde karmaşa. S. Ersavaş Kavanoz, A. Uzun & H. Şengün (Ed.), Karmaşık sorunlar ve kent içinde (ss. 87-109). Astana Yayınları: Ankara.
• Mengi, A. (2021b). Türkiye’de yerel yönetim krizi. M. Güneş & H. Gül (Der.), Türkiye’de devlet ve kriz içinde (ss. 243-272). Sentez Yayınları: Ankara.
• McFarlane, C. ve Rutherford, J. (2008). Political ınfrastructures: Governing and experiencing the fabric of the city. International Journal of Urban and Regional Research, 32 (2), 363-374.
• O’Dwyer, C. ve Stenberg, M. (2021). Local-level democratic backsliding? The consolidation of aspiring dominant-party regimes in Hungary and Poland. Government and Oppostion.
• Orhangazi, Ö. ve Yeldan, E. (2021). The re-making of the Turkish Crisis. Development and Change, 52(3), 460–503.
• Özata, T. (2020). Visibility through invisibility: Spatialized political subjectivities of Alevi youth. New Perspectives on Turkey, 62, 3-25.
• Park, R. (2015). Şehir: Kent ortamındaki insan davranışlarının araştırılması üzerine öneriler. (P. K. Karagil, Çeviri), E. Park ve E. Burgess (Der.), Şehir: Kent ortamındaki insan davranışlarının araştırılması üzerine öneriler içinde (ss. 37-88). Heretik: Ankara.
• Park, R. ve Burgess, E. (2015) Şehir: Kent ortamındaki insan davranışlarının araştırılması üzerine öneriler. (P. K. Karagil, Çeviri), Ankara: Heretik.
• Purcell, M. (2002). Excavating Lefebvre: The right to the city and its urban politis of the ınhabitant. GeoJournal, 58(2-3), 99-108.
• Roy, A. (2011). Slumdog cities: Rethinking subaltern urbanism. International Journal of Urban and Regional Research, 35 (2), 223-238.
• Saunders, P. (1986). Social theory and urban question. New York: Routledge.
• Savaşkan, O. (2017). 2000 sonrası Türkiye’sinde yerel yönetimler reform süreci. Toplum ve Bilim, 141, 173-194.
• Savaşkan, O. (2018). Yerel yönetimler ve Türkiye’de hükümet ve iş dünyası ilişkilerinin değişen dinamikleri: Karşılaştırmalı bir analiz. O. Savaşkan ve M. Ertan (Der.), Türkiye’nin büyük dönüşümü: Ayşe Buğra’ya armağan içinde (ss.99-124). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Savaşkan, O. (2019). Türkiye’de yerel yönetimler ve AKP belediyeciliği. Birikim, 358-359, 88-99.
• Savaşkan, O. (2020). Türkiye’de belediye başkanı olmak: Sınırlar, stratejiler ve meşruiyet. Çağdaş Yerel Yönetimler, 29(2), 57-83.
• Savaşkan, O. (2021). Zor zamanlarda yerelde(n) iktidar olmak. İkinci Yüzyıl Dergi, 5, 54-60.
• Savaşkan, O. (2022). Kent hakkı ve katılım tartışmaları: Aktörler, talepler ve stratejiler. R. K. Özaslan (Der.), Kentli hakları içinde (ss. 325-364). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Savaşkan, O. ve Aksu Çam, Ç. (2019). Kentsel siyaset literatürünün Türkiye yazımındaki serüveni: Politik ekonomi ve kurumsalcı yaklaşımların eleştirel bir değerlendirmesi. Memleket Siyaset Yönetim (MSY), 14(32), 147-182.
• Sheller, M. (2018). Mobility justice: The politics of movement in an age of extremes. London, Brooklyn NY: Verso.
• Simmel, G. (2005). Metropol ve zihinsel yaşam. A. Aydoğan (Der.), Şehir ve cemiyet içinde (ss. 167-184). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Stavrides, S. (2016). Kentsel heterotopya: Özgürlükler mekânı olarak eşikler kentine doğru. (A. Karatay, Çev.), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Şahin, S. Z. (2017). Türkiye’de kamu yönetimi temel kanunu tasarısından bugüne mekânsal planlama mevzuatı ve uygulamalarının dönüşümü ve etkileri. Memleket Siyaset Yönetim, 12(28), 53-80.
• Şengül, H. T. (2009). Kentsel çelişki ve siyaset: Kapitalist kentleşme süreçlerinin eleştirisi. Ankara: İmge Kitabevi.
• Şengül, H. T. (2015). Gezi başkaldırısı ertesinde kent mekânı ve siyasal alanın yeni dinamikleri. METU JFA, 32(1), 1–20.
• Tiryakioğlu, M. (2021). Afetlerle yoksullaşma: Salgınlar, göçler ve eşitsizlikler. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• TÜİK Haber Bülteni (2022). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları, 2021. 4 Şubat 2021 tarihinde TÜİK. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2021-45500 adresinden erişildi.
• Ünsal, Ö. (2019). Neoliberal kent politikaları ve direnişin siyaseti: İstanbul’da yeni kentsel mücadeleler. A.B. Candan ve C. Özbay (Der.), Yeni İstanbul çalışmaları: Sınırlar, mücadeleler, açılımlar içinde (ss.175-196). İstanbul: Metis Yayınları.
• Wirth, L. (2002). Bir yaşam biçimi olarak kentlileşme. B. Duru ve A. Alkan (Der.), 20. yüzyıl kenti içinde (ss. 77-106). Ankara: İmge Kitabevi.
• Yalçın, B. (2019) Yerel yönetimler demokrasi okulu olacaksa. Birikim, 358-359, 42-48.