COVID-19 Günlerinde İstanbul’da Yürümek: Üniversite Eğitimli Çalışanlar Örneği

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: Özel Sayı, 404 - 432, 31.12.2022

Gözde Orhan , Sercan Karlıdağ

https://doi.org/10.31198/idealkent.1066289

Öz

Bu çalışma, COVID-19 salgını süresince sıklıkla başvurulan sokağa çıkma yasakları dönemlerinde araç kullanımının kısıtlanması nedeniyle yahut kent kullanıcılarının bulaş riskini azaltmak için kendi iradeleriyle toplu taşıma araçlarından kaçınmaları dolayısıyla kentle yeniden ilişkilenmelerini sağlayan yürüme pratiğini, İstanbul gibi yayaların ulaşım hakkının oldukça sınırlı olduğu bir ölçekten ele almayı amaçlamaktadır. Çalışma, yaya olmanın kentsel bir deneyim olarak tarihsel ve felsefi veçhelerini tartışmaya açtıktan sonra, hızlı ve kesintisiz bir hareketlilik (mobilite) üzerine kurulu neoliberal kentte yürümenin nasıl unutulduğuna ve COVID-19 salgını “sayesinde” nasıl yeniden hatırlandığına yoğunlaşmaktadır. Araştırmada amaçlı ve kartopu örnekleme yoluyla “üniversite eğitimli çalışanlara” ulaşılmıştır. Araştırmaya katılmaya gönüllü olmuş 46 katılımcı, İstanbul’un merkez ve periferisi denebilecek 23 farklı ilçesinde ikamet etmektedir. Çalışmada, toplu taşım kullanımındaki değişime dair sosyo-demografik bulguların ötesinde, niteliksel analiz bulgularına göre katılımcıların algı, değerlendirme ve deneyimlerinde çeşitli temalara ulaşılmıştır: Arzulanan bir edim olarak yürümek, olumlu duygulanım pahasıyla ulaşılan bir edim olarak yürümek, salgın günleriyle başa çıkma yolu ve kenti evcilleştirme pratiği olarak yürümek, sosyalleşme biçimi olarak yürümek, politik bir edim olarak yürümek temaları kent tarihi, kent sosyolojisi, sosyal psikoloji ve çevre psikolojisi literatürleri ekseninde tartışılmıştır. Araştırma, COVID-19 salgın günlerinde İstanbul’da yaşayan üniversite eğitimli çalışanlara odaklanmasıyla, giderek artan İstanbul Çalışmaları yazınına katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

yürümek, gündelik hayat, COVID-19, İstanbul çalışmaları, walking, daily life, Istanbul studies

Destekleyen Kurum

Altınbaş Üniversitesi

Proje Numarası

PB2019-İİSBF-4

Walking in Istanbul in the Days of COVID-19: The Case of University Graduate Employees

Öz

This study examines the walking practice, which provides re-engagement with the city during the curfews in the COVID-19 pandemic. Restricting the use of vehicles or city users’ voluntarily avoidance of public transportation to reduce the transmission risk refers to Istanbul’s quite limited transportation opportunities during the pandemic. After discussing the historical/philosophical dimensions of being on foot as an urban experience, the study focuses on how walking in the neoliberal city built on fast/uninterrupted mobility is remembered “thanks to” the pandemic. In the research, “university graduate employees” were reached through purposeful/snowball sampling. Forty-six individuals who participated voluntarily reside in Istanbul’s twenty-three districts from centre and periphery. In the study, beyond the socio-demographic findings on the change in public transport usage, various themes were reached in the participants’ perceptions, evaluations, and experiences according to the qualitative analysis findings. The themes discussed regarding “walking” within the scope of urban history/sociology and social/environmental psychology are as follows: the desired performance, the performance achieved as positive affect, a way of coping with pandemic days and taming the city, as a socialization method, and a political act. The research contributes to the “Istanbul Studies”, focusing on university graduate employees living in Istanbul during the pandemic days.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, walking, daily life, Istanbul studies

Proje Numarası

PB2019-İİSBF-4

Kaynakça

• Akalın, K. (2015). Bir dünya şehri olarak Konstantinopolis. C. Yılmaz (Der.), Antik çağdan 21. yüzyıla büyük İstanbul tarihi içinde (ss. 222-233). İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Kültür A.Ş.
• Aslan, Ş. (2004). 1 Mayıs Mahallesi: 1980 öncesi toplumsal mücadeleler ve kent. İletişim Yayınları
• Bartu Candan, A. ve Kolluoğlu, B. (2008). Emerging spaces of neoliberalism: a gated townand a public housing project in Istanbul, New Perspectives on Turkey, 39, 5-46.
• Bartu Candan, A. ve Özbay, C. (Der.). (2014). Yeni İstanbul çalışmaları. Metis Yayınları. Baudrillard, J. (1986). Amérique. Grasset.
• Behar, D. ve İslam, T. (Der.). (2006). İstanbul’da “soylulaştırma”. Bilgi Üniversi-tesi Yayınları.
• Benjamin, W. (2002). Pasajlar. (A. Cemal, Çev.) Yapı Kredi Yayınları.
• Bilgin, N. (2011). Sosyal düşüncede kent kimliği. İdealkent, 2(3), 20–47.
• Bilgin, N. (2013). Tarih ve kolektif bellek. Bağlam Yayıncılık.
• Bora, T. ve Erdoğan, N. (2011). Cüppenin, kılıcın ve kalemin mahcup yoksul-ları: Yeni kapitalizm, yeni işsizlik ve beyaz yakalılar. T. Bora, A. Bora, N. Erdoğan ve İ. Üstün (Der.). Boşuna mı okuduk? Türkiye’de beyaz yakalı işsizli-ği içinde (ss. 13-45). İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım: Beğeni yargısının toplumsal eleştirisi. Heretik Yayın-cılık.
• Braun, V. ve Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualita-tive Research in Psychology, 3(2), 77–101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
• Cheshmehzangi, A. (2021). Urban memory: Cognition, signs, symbols, iden-tity, and beyond. Urban Memory in city transitions içinde (ss. 1–26). Springer Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-16-1003-5_1
• Çalışkan, Ç. O., Yalçıntan, M. C. ve Çılgın, K. (2011). İstanbul dönüşüm coğ-rafyası. Kent bölgeler, metropoliten alanlar ve büyükşehirler: Değişen dinamikler ve sorunlar. KBAM.
• Çavdar, A. ve Tan, P. (Der.) (2013) İstanbul: Müstesna şehrin istisna hali. Sel Ya-yınları.
• Durna, T. (2018). Yürümek politik bir iştir. Moment Dergi, 5(1), 96–104.
• Eckardt, F. ve Wildner, K. (Der.). (2008). Public Istanbul: Spaces and spheres of the urban. Piscataway. Ekmek Poşeti Bu Hafta Sonu Pasaport Yerine Geçmedi. 11 Ocak 2022 tarihinde https://www.metristepegundem.com/2021/04/ekmek-poseti-bu-hafta-sonu-pasaport.html adresinden erişildi.
• Elias, N. (2020). Zaman üzerine. Ayrıntı Yayınları.
• Erder, S. (1996). İstanbul’a bir kent kondu: Ümraniye. İletişim Yayınları.
• Frisby, D. (2015). The flaneur in social theory. K. Tester (Der.), The Flâneur için-de (ss. 81-111). Routledge.
• Gidens, A. (1996). The consequences of modernity. Oxford: Polity Press.
• Göregenli, M. (2015). Çevre psikolojisi: İnsan mekân ilişkileri (3. baskı). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Gündoğdu, O. (2020, Ocak 6). Plansızlığın bilançosu öğrencinin sırtında. Bir-gün. 13 Aralık 2021 tarihinde, https://www.birgun.net/haber/plansizligin-bilancosu-ogrencinin-sirtinda-282854 adresinden erişildi.
• Harvey, D. (2004). Yeni emperyalizm. Everest Yayınları.
• Harvey, D. (2012). Sermaye muamması. Sel Yayınları.
• Howlett, M. (2021). Looking at the ‘field’ through a Zoom lens: Methodologi-cal reflections on conducting online research during a global pandemic. Qualitative Research, 146879412098569. https://doi.org/10.1177/1468794120985691
• Kafescioğlu, Ç. (2009). Constantinopolis/Istanbul: Cultural encounter, imperial vision and the construction of the Ottoman capital. Pennsylvania State Univer-sity Press.
• Keyder, Ç. (2005). Globalization and social exclusion in İstanbul. International Journal of Urban and Regional Research, 29(1), 124-34.
• Keyder, Ç. (2013). Yeni orta sınıf. Bilim Akademisi. 12 Aralık 2021 tarihinde, http://bilimakademisi.org/yeniorta-sinif-caglar-keyder/ adresinden erişildi.
• Koçak, H. (2013, Ekim 6). Türkiye’de beyaz yakalı örgütlenmesine genel bir bakış. Evrensel. 3 Ocak 2022 tarihinde, https://www.evrensel.net/haber/69692/turkiyede-beyaz-yakali-orgutlenmesine-genel-bir-bakis adresinden erişildi.
• Kuyucu, T. ve Ünsal, Ö. (2010). ‘Urban transformation’ as state-led property transfer: An analysis of two cases of urban renewal in İstanbul. Urban Stu-dies, 47(7), 1479-99.
• Lalli, M. (1992). Urban-related identity: Theory, measurement, and empirical findings. Journal of Environmental Psychology, 12(4), 285–303. https://doi.org/10.1016/S0272-4944(05)80078-7
• Oishi, S., Saeki, M. ve Axt, J. (2015). Are people living in walkable areas healt-hier and more satisfied with life?. Applied Psychology: Health and Well‐Being, 7(3), 365-386.
• Özinanır, C. I. (2013). Gezi Direnişi’nden forumlara: Saatlerin ayarını bozan politikanın dönüşü. Mülkiye Dergisi, 37(3), 183-200.
• Pamuk, Ş. (2014). Türkiye’nin 200 yıllık iktisadi tarihi. İş Bankası Yayınları.
• Pelek, S. (2022). Türkiye’de diplomalı işsizlik: İşsiz üniversite mezunlarının iş piyasası örüntüleri. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 20(1), 247-270. https://doi.org/10.11611/yead.1057898
• Pérouse, J. F. (2011). İstanbul’la yüzleşme denemeleri: Çeperler, hareketlilik ve kent-sel bellek. İletişim Yayınları.
• Pérouse, J. F. ve Danış, A. D. (2005). Zenginliğin mekânda yeni yansımaları: İstanbul’da güvenlikli siteler. Toplum ve Bilim, 104, 92-123.
• Pfeiffer, D., Ehlenz, M. M., Andrade, R., Cloutier, S. ve Larson, K. L. (2020). Do neighborhood walkability, transit, and parks relate to residents’ life satis-faction? Insights from Phoenix. Journal of the American Planning Associa-tion, 86(2), 171-187.
• Revenson, T. A. ve Lepore, S. J. (2012). Coping in social context. A. Baum, T. A. Revenson ve J. Singer (Ed.), Handbook of health psychology içinde (ss. 193–217). Psychology Press.
• Simmel, G. (2005). Metropol ve zihinsel yaşam. A. Aydoğan (Çev.) Şehir ve cemiyet (ss. 167-184) içinde. İz Yayıncılık.
• Tester, K. (2015). Introduction. K. Tester (Der.), The flâneur içinde (ss. 1-22). Routledge.
• Üçer, S. E. (2018). Alo kapitalizm: Turkish telecommunications policy in the context of an outward oriented development strategy. (Yayımlanmamış doktora tezi). Boğaziçi Üniversitesi Atatürk Enstitüsü.
• Virilio, P. (2006). Speed and politics. Semiotext(e).