Kentsel ve Çevresel Adalet Bağlamında Mülkiyet ve İmar Hakkı Analizi: İstanbul İli Sultanbeyli İlçesi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 43, 69 - 108, 30.04.2024

Harun Tanrıvermiş , Aydın Güven Terzioğlu , Yeşim Aliefendioğlu

https://doi.org/10.31198/idealkent.1400451

Öz

Arazi mülkiyet hakkı; hemen her ülkede anayasa ve yasalarla güvence altına alınmış bir ayni hak türüdür. Özellikle kentsel arazi piyasalarında mülkiyet ve imar hakkı; kentsel gelişme süreci, yönü ve hızını etkilemektedir. Planlama sürecinde arazi kullanım kararlarının geliştirilmesi ve kullanım yoğunluğunun ekonomik, sosyal ve çevresel etkileri yaşamsal öneme sahiptir. Çalışmada; plansız gelişen ve mülkiyet sorunlarının yaşandığı İstanbul ili Sultanbeyli ilçesinde, mülkiyet hakkının tesisi için yapılan planlama uygulamalarının kentsel ve çevresel adalet kapsamında analizi yapılmıştır. Temel sorun alanları ve bunların etkileri; odak grup çalışması, idari veriler ve yargı kararlarının birlikte analizi yoluyla ortaya konulmuştur. Sultanbeyli ilçesinde, mülkiyet hakkının tesisini esas alacak planlama ve imar uygulama çalışmalarının birçok zor süreci barındırdığı dikkati çekmekte olup ilçede plansız yapılaşmanın yaygın olduğu ve mülkiyet ya da hak sahipliğine dayanmayan parseller üzerinde büyük ölçüde kaçak yapılaşmanın gerçekleştiği görülmektedir. Kentsel gelişim ve dönüşümün sağlanabilmesi, kentlilerin sosyal, ekonomik ve kültürel yaşam standartlarının arttırılabilmesi oldukça güç ve yüksek maliyetli olduğu, sürecin zaman alabileceği dikkati çekmektedir. İstanbul ilinin büyük çoğunluğunun temel ihtiyacı olan; su kaynaklarına, endemik türlere ve orman arazilerine zarar vermeden, çevresel duyarlılığı yüksek düzeyde tutan bir planlama yaklaşımıdır. Yaklaşık 500 bin kişinin yaşadığı ilçede, herkesin mülkiyet hakkını önceleyen ve kentsel adalet kavramını esas alan uygulamaların yapılması gerekecektir.

Anahtar Kelimeler

Kentsel arazi yönetimi, mülkiyet hakkı, plansız kentleşme, mekansal adalet

An Analysis of Property and Zoning Rights in the Context of Urban and Environmental Justice: The Case of Sultanbeyli District of İstanbul Province

Öz

Land ownership right is a type of real right secured by the constitution and laws in almost every country. Especially in urban land markets, property and zoning rights significantly influence the direction and pace of urban development processes. The study analyzes planning practices for establishing property rights in the unplanned and problem-ridden district of Sultanbeyli in Istanbul, addressing urban and environmental justice. Key issues and their impacts are identified through a combined analysis of focus group studies, administrative data, and judicial decisions. In Sultanbeyli District, it is noteworthy that planning and zoning implementation works based on the establishment of property rights involve many difficult processes, and it is seen that unplanned construction is widespread in the district and illegal construction is largely realized on parcels that are not based on ownership or right ownership. It is noteworthy that achieving urban development and transformation and increasing the social, economic and cultural living standards of urban dwellers is very difficult, costly and may take a long time. Planning for a district of around 500 thousand residents requires high environmental sensitivity, safeguarding water resources, endemic species, and forests. Implementations should prioritize everyone's property rights and uphold the concept of urban justice.

Anahtar Kelimeler

Urban land management, ownership right, unplanned urbanization, spatial justice, Sultanbeyli District

Kaynakça

• Ağırman, Y. (2014). Kentsel dönüşüme ekonomik perspektiften bakış: Sultanbeyli örneği. [Yüksek Lisans Tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.
• Avcı, İ. (2016). Türkiye’de imar planlaması yönetiminin teknik bilgi denetimi, şeffaflık ve hesap verebilirlik sorunları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(1), 313-330.
• Ayhan, A. ve Bogenç Demirel, E. (2018). Understanding urban intervention as a translational activity. A case of the Yeldeğirmeni neighborhood, In: Translation Spaces, 7(2), 202-218.
• Bulut, N. (2006). Mülkiyet konusundaki temel yaklaşımlar ve Türk Anayasasından mülkiyet hakkı. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10(3-4), 15-26.
• Çete. M. ve Yomralıoğlu, T. (2009). Türkiye için bir arazi idare sistemi yaklaşımı. Jeodezi ve Jeoinformasyon Dergisi, 100, :1-43.
• Demirci, R., Tanrıvermiş, H. ve Aliefendioğlu, Y. (2007). Türkiye’de arazi yönetimi ve piyasası: temel özellikleri, yasal ve kurumsal düzenlemeler, sorunlar ve değerleme çalışmaları üzerine etkileri. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, 42(4), 38-63.
• Engin, V., Afyoncu, E., Şahin, C. ve Mazak, M. (2013). İstanbul’un kapısı Sultanbeyli tarihi. Yeditepe Yayınevi.
• Giritlioğlu, P.P. ve Özden, K. (2020). Kentsel adalet ekseninde imar afları: imar barışı üzerine bir değerlendirme. On İki Levha Yayıncılık.
• Güler, İ. Ö. ve Turan, A. M. (2020). Kentsel çevresel adalet ve kent planlaması ilişkisi. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, (5), 7-20.
• Harvey, D. (2008). The Right to the city. New Left Review, (53), 23-40.
• Işık, O. ve Pınarcıoğlu, M.M. (2012). Nöbetleşe yoksulluk: Sultanbeyli Örneği: gecekondulaşma ve kent yoksulları: Sultanbeyli örneği. İletişim Yayınları.
• İstanbul Şehir Haritası (2022). https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/ adresinden alınmıştır.
• Kurmel, D. (2020). Kent hakkı ve adalet kavramlarını terimler üzerinden çözümlemek: Mekânda Adalet Derneği ve beyond. Frankofoni, 2(37), 41-49.
• Polat, Z. ve Alkan, M. (2015). Arazi yönetimi mevzuatının benzerliklerinin tespitinde ortak atıf ve ortak kavramlar yönteminin kullanımı. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 7(2), 43-55.
• Soja, E.W. (2010). Seeking spatial justice. University of Minnesota Press.
• Sultanbeyli Belediyesi (2022). https://cbs.sultanbeyli.bel.tr/ adresinden alınmıştır.
• Tabakoğlu, C. (2019). Büyükşehirlerde arazi yönetimi ve kırsal arazi kullanımı: Şile modeli. [Yüksek Lisans Tezi], Okan Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü Geomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı.
• Tanrıvermiş, H. ve Aliefendioğlu, Y. (2019). Legal and ınstitutional fundaments of expropriation and compensation issues in Turkey. Pliemmer and McCluskey (Eds), In: Handbook of contemporary ıssues in expropriation içinde (s. 194-228), Eds: Pliemmer and McCluskey, Routledge Taylor & Francis Group.
• Tanrıvermiş, H. ve Aliefendioğlu, Y. (2019). The impacts of land acquisition and resettlement activities of infrastructure investments on natural and cultural heritages and social and economic life: the case of Turkey. Pliemmer and McCluskey (Eds), Handbook of contemporary ıssues in expropriation içinde (s. 118-157),
• Tanrıvermiş, H. ve Tanrıvermiş, Y. (2023). Toprak ve Arazi Kaynakları, İçinde: Türkiye’de Kent ve Çevre Yönetimi, Editörler: R.Keleş ve H.Kuran, Nika Yayınevi, Ankara, ss.209-243.
• TC Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2024). Sultanbeyli İlçesi Planlama ve Dönüşüm Çalışmaları Kayıtları, https://mpgm.csb.gov.tr/kamulastirma-calismalari-i-91849, Erişim Tarihi: 12 Mart 2024.
• Terzioğlu, A.G. (2015). Çok hisseli parsellerde imar planı uygulaması: Sultanbeyli örneği. [Yüksek Lisans Tezi]. Gebze Teknik Üniversitesi.
• Ural, E., Keleş, R. ve Aliefendioğlu, Y. (2019). Planlamada karşılaşılan sorunlar açısından Türkiye ve İngiltere örneğinin karşılaştırılması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (60), 100-112.
• Yomralıoğlu, T. (2011). Dünyada arazi yönetimi. Türkiye’de sürdürülebilir arazi yönetimi çalıştayı, Okan Üniversitesi.