Türkiye’de Kırsal Alanların Marjinalleştirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 43, 544 - 568, 30.04.2024

Gaye Taşkan , Sevgi Görmüş Cengiz

https://doi.org/10.31198/idealkent.1445590

Öz

Türkiye’de küreselleşme hareketleri ve neoliberal politikaların etkisi ile kentlerin politik, ekonomik ve kültürel anlamda merkezileşmesi, kentsel ve kırsal alan arasında güç dengesizliğini ve eşitsizliği beslemektedir. Dolayısıyla Türkiye’de kırsal alan çalışmalılarında daha çok eşitsizliklerin giderilmesi ya da hafifletilmesine yönelik çaba harcanmaktadır. Bu çalışmanın odağında eşitsizliklere çözüm üretmek değil, kent karşısında kırsalın eşitsiz konuma indirilmesinin yani marjinal olarak algılanmasının altında yatan nedenleri anlama çabası yatmaktadır. Kırsal alanın algılanma biçiminin, alanın planlanmasında etkili olduğu yargısı ile yapılan bu çalışmada, kent ve kır arasında merkez-çevre teorisi kapsamında üretilen kırsal alana yönelik dışsal marjinallik algısı Malatya İli örneğinde planlama uzmanlarının görüşlerine dayanarak değerlendirilmektedir. İlin planlamasından sorumlu uzmanlarla yapılan yarı yapılandırılmış görüşmelerden elde edilen temalar kırsal ve kentsel alanın birlikte planlanamamasının zorluklarını ortaya koyarken, planlamada düzeyler ve ölçekler arası bilgi akışının uzmanların marjinallik algısını beslediği tespit edilmiştir. Özellikle politik boyutta hâkim olan kentsel değerlerin aşkınlaştırılmasına yönelik söylemler dışsal marjinallik kapsamının genişlemesine ve kırsal alanda eşitsizliğin artmasına neden olmaktadır. Eşitsizliğin artması ile birlikte kırsal alanın kendine özgü üretim biçimleri ile karakterize olmayan bir biçimde yeniden üretim sürecine dâhil olarak, alana yönelik tanımsızlık aşılamaz bir aşamaya varmaktadır. Kırsal alana yönelik marjinallik tiplerinin ve faktörlerinin belirlenmesi kent-kır etkileşiminin bütünsel planlaması ve planlamada önceliklerin tespitinde önemli bir araç olarak kullanılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Kırsal Planlama, marjinallik, Merkez çevre teorisi, Malatya, Türkiye

Marginalization of Rural Areas in Turkey

Öz

In Turkey, the centralization of cities due to globalization and neoliberal policies has led to inequality between urban and rural areas. Therefore, in rural studies in Turkey, efforts are mostly made to eliminate or mitigate inequalities. This study aims to understand the reasons for the unequal position of the countryside compared to the city, rather than finding solutions to the inequalities. The perception of rural areas as marginal is evaluated based on interviews with planning experts in Malatya Province. The themes identified from the semi-structured interviews with the experts responsible for planning in the province revealed the challenges of not being able to integrate rural and urban areas in the planning process. Additionally, it was found that the flow of information between different levels and scales in planning contributed to the perception of marginalization among the experts perception of marginalization among the experts. The study reveals that not planning rural and urban areas together creates difficulties, and the flow of information in planning contributes to the perception of marginality. Political discourses emphasizing urban values contribute to the expansion of marginality and increased inequality in rural areas. Understanding the types and factors of marginality in rural areas is crucial for holistic urban-rural planning and setting planning priorities.

Anahtar Kelimeler

Rural planning, centre-periphery theory, marginality, Malatya

Kaynakça

• Antrop, M. (2004). Rural-urban conflicts and opportunities. The New Dimensions of the European Landscape, 83-91.
• Arslan, A., ve Şengül, M. (2021). Topraktan kopan küçük köylülerin kentte tutunma çabası açısından mevsimlik tarım işçiliği Şanlıurfa örneği üzerinde bir inceleme. Çalışma ve Toplum, 2(69), 1233-1262. https://doi.org/10.54752/ct.1155185
• Bayırbağ, M. K. (2022). Tebdil-i mekân. E. Acara ve M. Penpecioğlu (Der), Tamamlanmamış kentsel devrim-günümüz Türkiye’sinde kent, kriz ve gündelik hayat içinde, 71-93, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bishop, K. ve Phillips, A. (2004). Countryside planning: New approaches to management and conservation. Earthscan.
• Ceylan, S. ve Somuncu, M. (2018). Kırsal alanların dönüşümünü kavramsal bakımından yeniden düşünmek. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, ss.1141-1155.
• Çopuroğlu, M. A. (2017). Büyükşehir belediye sınırları içinde yer alan kırsal yerleşmelerin sorunları üzerine bir deneme. Journal of Architectural Sciences and Applications, 2(2), 18-32. DOI: 10.30785/mbud.345017
• Flanagan, W. G. (2010). Urban sociology: Images and structure. Lanham, MD: Rowman and Littlefield Publishers.
• Fulkerson, G. M. ve Thomas, A. R. (2014). Studies in urbanormativity: Rural community in urban society. Lexington Books
• Harris, C. D. ve Ullman, E. L. (1945). The nature of cities. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 242(1), 7-17.
• Ira, V. (2019). Impact of rural restructuring on the time-space behavioural pat-terns in a marginal area. W. Leimgruber ve C. Chang (Der). Rural Areas Be-tween Regional Needs and Global Challenges. Perspectives on Geographical Margin-ality içinde, vol 4. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-04393-3_2
• İzci, Y. ve Turan, Y. (2013). Türkiye'de büyükşehir belediyesi sistemi ve 6360 sayılı Yasa ile büyükşehir belediyesi sisteminde meydana gelen değişimler: Van örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 117-152.
• Jussila, H., Leimgruber, W. ve Majoral, R. (2018). Perceptions of marginality. Routledge. USA.
• Jussila, H., Majoral, R. ve Delgado-Cravidao, F. (2019). Globalization and marginality in geographical space: Political, economic and social issues of development at the dawn of new millennium. Routledge. USA.
• Karasu, M. A. (2013). 6360 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ve olası etkileri-Şanlıurfa örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 1–17.
• Kayıkçı, S. (2009). Türkiye'de kırsal alan yönetimi. Ankara: Sosyal Araştırmalar Vakfı.
• Keleş, R. ve Mengi, A. (2022). Türkiye’de kırsal kalkınma politikaları. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Kühn, M. (2015). Peripheralization: Theoretical concepts explaining socio-spatial inequalities. European Planning Studies. 23:2, 367-378. DOI: 10.1080/09654313.2013.862518
• Lefebvre, H. (2015). Kentsel devrim. (S. Sezer, Çev.). Sel Yayıncılık. İstanbul.
• Leimgruber, W. (1994), Marginality and marginal regions: Problems of definition. In: C. D. Chang (Der.), Marginality and development issues in marginal regions içinde. Proceedings of the IGU Study Group (pp. 1–18). Taipei: National Taiwan University.
• Leimgruber, W. ve Chang-yi, C. D. (2019). Rural areas between regional needs and global challenges, perspectives on geographical marginality. Springer.
• Levent, B. (2020). Aşkınlık ve ahlak. Ahlak Dergisi, 1(1), 1-9.
• Marmot, M. ve Wilkinson, R. (2005). Social determinants of health. OUP Oxford.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (Çeviri editörü: Selahattin Turan). Ankara: Nobel Akademik Basım Yayın Dağıtım.
• Neuman, W. L. (2006). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nitel ve nicel yaklaşımlar. (S. Özge, Çev.). Ankara: Yayın Odası.
• Odabaş, E. (2019). Zıtlık kavramının dalga oluşumlarıyla sanatsal olarak yorumlanması. (Yüksek Lisans Sanat Çalışması Raporu), Hacettepe Üniversitesi Güzel Sa-natlar EnstitüsüAnkara, 2019.
• Öğdül, H. G. (2010). Urban and rural definitions in regional context: A case study on Turkey. European Planning Studies, 18(9), 1519-1541.
• Özensel, E. (2021). Kır sosyolojisi (Türkiye'de kırsal yapıların dönüşümü) (3. bs.). Çizgi Kitabevi.
• Özlü, S., Dedeoğlu Özkan, S. ve Beyazlı, D. (2021). Kırsallığın seçilmiş sosyo-demografik değişkenler yardımıyla kümelenmesi ve zamana bağlı değişimi. Planning, 31(1), 31-46. DOI: 10.14744/planlama.2020.13540
• Özuğurlu, M. (2011). Küçük köylülüğe sermaye kapanı: Türkiye’de tarım çalışmaları ve köylülük üzerine gözlemler. Ankara: Nota Bene.
• Partigöç, N. S. (2018). Kentleşme sürecindeki aralıklı mekansal değişim ve görüntülenen: Denizli kenti örneği. Bilişim Teknolojileri Dergisi. DOI: 10.17671/gazibtd.347729
• Pelc, S. (2017). Marginality and marginalization. R. Chand, E. Nel, ve S. Pelc (Der.), Societies, Social Inequalities and Marginalization: Marginal Regions in the 21st Century içinde (ss. 13–28). Springer. DOI: 10.1007/978-3-319-50998-3_2.
• Schmidt, M. H. (1998): An integrated systemic approach to marginal regions: from definition to development policies. In: Jussila, Leimgruber, Majoral (Der.). Perceptions of Marginality: theoretical issues and regional perceptions of marginality in geographical space, s. 45–66.
• Seale, E. ve Mallinson, C. (2018). Rural voices: Language, identity, and social change across place. Lexington Books.
• Sezik, M. (2015). 6360 Sayılı Kanun'a göre büyükşehirlerde bütünleşme sürecinin etkileri: Malatya örneği. (Doktora tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı. Malatya.
• Stephenson, J. (2005). Values in space and time: A framework for understanding and linking multiple cultural values in landscapes. (Thesis, Doctor of Philosophy). University of Otago. Retrieved from http://hdl.handle.net/10523/123
• Strauss, A., ve Corbin, J. (1998). Basics of Qualitative Research. Thousand Oaks, CA: Sage Publications Ltd.
• Tapan, İ. (2023). Malatya ilindeki coğrafi işaretli ürünlerin değerlendirilmesi. Fikriyat, 3(1), 41-64.
• Taşkan, G. ve Görmüş, S. (2022). 6360 sayılı büyükşehir belediyesi yasasının kırsal alan üzerindeki etkilerinin okunması, TUCAUM 2022, Ankara.
• Tekçe, Y. ve Genç, F. N. (2019). 6360 sayılı kanunun tüzel yetenekleri kaldırılan köylere/yeni mahallelere etkisi: Aydın örneği. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 20(44), 1–16.
• Tekin, Ö. F. (2018). Türkiye'de büyükşehir yönetimi ve 6360 sayılı Yasa’nın getirdiği değişim: Konya örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (55), 84-105.
• Thomas, A. R. ve Fulkerson, G. M. (2019). What makes urban life possible?: On the historical evolution of urban-rural systems. Comparative Sociology, 18(5-6), 595-619. https://doi.org/10.1163/15691330-12341512
• Tönnies, F. (2020). Cemaat ve cemiyet: saf sosyolojinin temel kavramları. (S. Zeybekoğlu, Çev.). Ötüken Yayınları. İstanbul.
• Trudeau, D. ve McMorran, C. (2011). The geographies of marginalization. V. Del Casin et al. (Der.), A Companion to Social and Cultural Geography içinde (ss. 437–453). Malden, MA: Blackwell.
• TÜİK (2023) Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-%C3%BCfus-Kay%C4%B1t-Sistemi-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2022-49685&dil=. Son erişim tarihi: 15 Aralık 2023.
• Ünal, A. ve Tanrıvermiş, H. (2018). 6360 sayılı kanun ve zorunlu kentleşme. Çağdaş Yerel Yönetimler, 27(2), 1-45.
• Waite, I. A., Kaya, M. E. ve Turk, S. S. (2023). In pursuit of improved rural-urban governance: an investigation of multi-level stakeholder analysis. Space and Polity, 1-21.
• Wallerstein, I. (1974). The modern world-system. Academic Press.
• Wallerstein, I. (1984). The politics of the world-economy. Cambridge University Press.
• Wirth, L. (2000). Urbanism as a way of life. R. T. LeGates ve F. Stout (Der.). The City Reader içinde. Routledge.
• Woods, M. (2005). Rural geography: processes, responses and experiences in rural restructuring. London: Sage.
• Yahyagil, M. Y. (1998). Kentlerin kültürün gelişmesindeki etkileri. Istanbul Journal of Sociological Studies, 0(25), 105-120.
• Yılmaz, V. ve Kaypak, Ş. (2017). “6360 sayılı Yasa ile getirilen yeniliklerin yerel halk üzerindeki etkililiğinin ölçülmesi: Malatya Büyükşehir Belediyesi örneği. International Journal of Academic Value Studies. Cilt:3, Sayı:15; sayfa: 405-418 (ISSN:2149-8598)