Türkiye’de Siyasal Aktörlerin Kentsel Gelişime Etkisi ve Siyasal Benliğin İnşası

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 44, 935 - 966, 31.07.2024

Mazlum Ar

https://doi.org/10.31198/idealkent.1487189

Öz

Toplumsal, kültürel ve siyasal normların korunması ve geleceğe aktarılmasında mekân önemli bir role sahiptir. Bu özelliğinden ötürü mekânsal dokuya yönelik her türlü müdahalenin planlı, organize edilmiş ve çıkar çatışmasından soyutlanarak ortaya konulması gerekmektedir. Fakat özellikle modern dönemde mekân bir tür hegemonik mücadele alanına dönüşmüştür. Sanayileşmeyle birlikte kırsal nüfusun kentlere yığılmasıyla da bu mücadele daha çok kentsel mekânlarda ortaya çıkmıştır. Böylece kentler bir yandan çağın temel yaşam alanlarına evrilirken diğer yandan siyasal aktörlerin/gücün ve sistemlerin ideolojik açıdan yeniden üretim mekânları olmuştur. Bu noktada çalışmada, Türkiye’nin kentsel mekânsal dönüşümünde siyasal aktörlerin rolleri ve bunun toplumun siyasal dinamiklerinde (politik bilinç, kimlik, katılım, eylem vb.) ortaya çıkarttığı değişim sorunsallaştırılarak incelenmiştir. Karma (mixed) araştırma yönteminin kullanıldığı çalışmada, amaçlı/homojen örneklem çerçevesinde yarı yapılandırılmış görüşmeye başvurularak katılımcıların öznel ifadeleri alınmış ve içerik analiz tekniğiyle çözümlenerek sayısallaştırılmıştır. Elde edilen nitel veriler ayrıca nicel analize tabi tutularak SPSS uygulamasıyla istatistiksel anlamlılık düzeyi ölçülmüş ve değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda, iktidar aktörleri tarafından sosyokültürel ve siyasal dinamiklerin göz ardı edilmesiyle kentsel alanlara yönelik ortaya konulan pratiklerin sosyal yapının siyasal bilinç, kimlik, katılım, eylem vb. olgularında çözülmeler meydana getirdiği, toplumun hegemonik yapının lehine mankurtlaştırıldığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel siyasal coğrafya, kentsel jeopolitik, siyasal aktör, siyasal inşa, siyasal kimlik, şehir

The Impact of Political Actors in Turkey on Urban Development and Building Political Self

Öz

The space has an important component in the preservation of social, cultural, and political norms and their transmission to the future. Due to this feature, all kinds of interventions to the spatial texture should be planned, organized, and abstracted from conflicts of interest. However, especially in the modern period, space has turned into a kind of hegemonic struggle area. With industrialization and the accumulation of rural populations in cities, this struggle has emerged mostly in urban areas. Thus, while cities have evolved into the basic living spaces of the age, they have also become the ideological reproduction areas of political actors/power and systems. At this point, the study problematises and analyses the roles of political actors in Turkey's urban spatial transformation and the changes this has brought about in the political dynamics of society (political consciousness, identity, participation, action, etc.).. In the study in which mixed research method was used, the subjective expressions of the participants were taken by applying semi-structured interviews within the framework of purposeful/homogeneous sampling and analyzed and digitized by content analysis technique. The qualitative data obtained were also subjected to quantitative analysis, and the level of statistical significance was measured and evaluated by the SPSS application. As a result of the study, it is understood that the practices put forward by the power actors for urban areas by ignoring the sociocultural and political dynamics cause dissolution in the political consciousness, identity, participation, action, etc. of the social structure, and the society is mankurtization in favour of the hegemonic structure.

Anahtar Kelimeler

Critical political geography, urban geopolitics, political actor, political construction, political identity, city

Kaynakça

• Agnew, J. (2003). Geopolitics: Re-visioning world politics. London: Routledge.
• Akçaoğlu, A. (2018). The transformation of space and social class: The past and present of Çukurambar. İdealkent, 9(25), 782-799.
• Alba, R. D., ve Nee, V. (2003). Remaking the American mainstream: Assimilation and contemporary immigration. Cambridge: Harvard University Press.
• Ar, M. (2020). Jeopolitik söylemde paradigmatik değişim ve eleştirel söylem analizi. International Journal of Geography and Geography Education (42), 278-290.
• Ar, M. (2021). Mekân, yer ve yersizlik kavramları üzerine bir inceleme. Şehir ve Medeniyet Dergisi 7(14), 8-25.
• Ar, M. (2023a). Relational space: Football as a meta fetishism. Journal of Geography, (47), 223-240.
• Ar, M. (2023b). Millî Görüş Hareketi’nin toplumsal cinsiyet politikası: Bir feminist jeopolitik denemesi. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (50), 221-246.
• Arı, Y., ve Hurley, P. T. (2010). Doğal zenginlikler ve şehirsel politik ekolojik dönüşümler: Edremit körfezi örneği. TUCAUM, VI. ulusal coğrafya sempozyumu bildiriler kitabı (s. 345-353.). Balıkesir: TUCAUM.
• Ayçin, E., Maruf, M., Güçlü, P., ve Özveri, O. (2021). Excel ve SPSS uygulamalı işletme istatistiği. Ankara: Nobel Yayınları.
• Bal, E. (2015). Neoliberal kentleşmenin mekansal tezahürlerinden biri olarak rezidanslar: İstanbul örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi 17(51), 176-190.
• Barber, B. (2017). Cool cities: Urban sovereignty and the fix for global warming. New Haven: Yale University Press.
• Berry, B. (2001). The Chicago School in retrospect and prospect. Urban Geography 22(6), 559-561.
• Boano, C. (2016). Jerusalem as a paradigm: Agamben's ‘whatever urbanism’to rescue urban exceptionalism. City 20(3) , 455-471.
• Bollens, S. (2012). City and soul in divided Societies. London: Routledge.
• Castells, M. (2014). Kent, sınıf, iktidar. Ankara: Phoenix Yayınları.
• Challand, B., ve Bottici, C. (2021). Toward an interstitial global critical theory. Globalizations, 1-23.
• Clark, W. (2003). Immigrants and the American dream: Remaking the middle class. New York: Guilford Press.
• Corbin, J., ve Strauss, A. (1990). Grounded theory research: Procedures, canons, and evaluative criteria. Qualitative sociology 13(1), 3-21.
• Çelik, C., ve Demirci, M. (2013). Geleneksel şehir dindarlığından modern kent dindarlığına. İstanbul: Hikmetevi Yayınları.
• Dalby, S. (1994). Gender and critical geopolitics: Reading security discourse in the new world disorder. Environment and Planning D: Society and Space 12(5), 595-612.
• Demirkanoğlu, Y., ve Özdemir, H. (2013). Türkiye’de merkez sağ partilerin kentsel toprak politikaları: Turgut Özal dönemi anavatan partisi (ANAP) örneği. Akademik Bakış Dergisi, Sayı: 35, 1-19.
• Dinç, Y. (2023). 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri sonrası yeniden yapılanma sürecinde yere bağlılığın değerlendirilmesi: Antakya (Hatay) örneği. Türk Coğrafya Dergisi, (83), 45-57.
• Doğan, A. E. (2005). Neo-liberal belediyeciliğin çelik zırhı: Yerel kalkınma. Mülkiye Dergisi, 29(246), 77-88.
• Doods, K. (2007). Geopolitics: A very short introduction. London: Oxford University Press.
• Fregonese, S. (2009). The urbicide of Beirut? Geopolitics and the built environment in the Lebanese civil war (1975–1976). Political Geography 28(5), 309-318.
• Fregonese, S. (2012). Urban geopolitics 8 years on. Hybrid sovereignties, the everyday, and geographies of peace. Geography Compass 6(5), 290-303.
• Gallaher, C. (2009). İdentity: Introduction. In C. Gallaher, ve C. Dahlman, Key concepts in political geography (p. 273-276). London: SAGE.
• Graham, S. (2004). Cities as strategic sites: Place annihilation and urban geopolitics. In S. Graham, Cities, war, and terrorism: Towards an urban geopolitics (p. 31-53). New Jersey: Blackwell Publishing.
• Greene, J. C., Caracelli, V. J., ve Graham, W. F. (1989). Toward a conceptual framework for mixedmethod evaluation designs. Educational evaluation and policy analysis 11(3), 255-274.
• Güler, M. (2011). Kentsel haklar, kapitalizm ve katılım. SBF Dergisi 66(1), 49-71.
• Güler, M., ve Soyer, B. (2022). Türkiye’de toprak ve konut rantı: Ruşen Keleş okumaları üzerinden değerlendirme. İdealkent 13(37), 1269-1301.
• Häkli, J., ve Paasi, A. (2003). Geography, space and identity. Voices from the North, 2018. In J. Öhman, ve K. Simonsen, Voices from the North (p. 141-155). Routledge.
• Hamamcı, C. (1981). Merkezi yönetim-yerel yönetim ekseninde belediyelerimizin yapısı ve demokratikleşme eğilimi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Hamamcı, C. (1996). Kent, zengin gettolar, yerel yönetimler. Adakentliyim, Y:2, S:5.
• Harvey, D. (2022). Sermayenin mekanları: Eleştirel bir coğrafyaya doğru. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Haverluk, T. W. (1998). Hispanic community types and assimilation in Mex-America. The Professional Geographer 50(4), 465-480.
• Hepburn, A. C. (2004). Contested cities in the modern west. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Imrie , R. (1996). Transforming the social relations of research production in urban policy evaluation. Environment and Planning A, 28(8), 1445-1464.
• Karakaş, E. (2013). Suç mekân ilişkisi açısından Elazığ şehrinde hırsızlık suçları 2001- 2007. E-Journal of New World Sciences Academy, E-dergi, C. 8(1), 1-25.
• Koçak Turhanoğlu, F. A. (2017). Türkiye’nin kentleşme deneyimi: 1923-2000. F. Güneş içinde, Kent sosyolojisi (s. 215-233). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Köseoğlu, F. G., ve Sönmez, N. Ö. (2022). Fikirtepe kentsel dönüşüm projesi kente karşı işlenmiş bir suç mudur? İdealkent, 13(37), 1963-1980.
• Martin, R. (2001). Geography and public policy: The case of the missing agenda. Progress in Human Geography, Vol. 25, 189-210.
• Massey, D. (1985). Ethnic residential segregation: A theoretical synthesis and empirical review. Sociology and social research 69, 315-350.
• Mutlu, A. (2017). Neoliberalizm ve kentleşme: Dün, bugün ve gelecek. Uluslararası Kentsel Politikalar Konferansı (s. 2-60). KKTC: Kentsel Politikalar.
• Nagel, C. R. (2009). Rethinking geographies of assimilation. The Professional Geographer 61(3), 400-407.
• Öktem, B. (2006). Neoliberal küreselleșmenin kentlerde inșası: AKP’nin küresel kent söylemi ve İstanbul’un kentsel dönüșüm projeleri. Planlama dergisi 2(36), 53-64.
• Özgüç, N., ve Mitchell, W. A. (2000). Şehirlerin alternatif alışveriş mekanları: İstanbul’da haftalık pazarlar. Tasarım+Kuram Dergisi, (2), 35-58.
• Özgüç, N., ve Tümertekin, E. (2021). Coğrafya: Geçmiş, kavramlar, coğrafyacılar. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Özkanan, A., ve Erdem, R. (2014). Yönetimde kayırmacı uygulamalar: Kavramsal bir çerçeve. SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 20, 179-20.
• Öztürk, A. (1996). Türkiye’de halkın yönetime katılması mevcut yerel yönetim anlayışı ve çözüm bekleyen temel sorunlar. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 4(4), 105-116.
• Paasi, A. (1995). Territories, boundaries and consciousness: The changing geographies of the finnish-Russian border. New Jersey: John Wiley ve Sons Inc.
• Paasi, A. (1999). Nationalizing everyday life: Individual and collective identities as practice and discourse. Geography Research Forum, 19, 4-21.
• Pain, R. (2003). "Social geography: On actionorientated research." . Progress in Human Geography 27(5), 649-657.
• Rokem, J. (2016). Learning from Jerusalem: Rethinking urban conflicts in the 21st century Introduction. City 20(3), 407-411.
• Sala, B. (2016). Yeni demokrasi arayışları ve Türkiye’de yerel yönetim politikaları. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5(6), 1716-1728.
• Saldana, J. (2022). Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı. Ankara: PEGEM.
• Sidaway, J. D. (2009). Shadows on the path: Negotiating geopolitics on an urban section of Britain's South West Coast Path. Environment and Planning D: society and space 27(6), 1091-1116.
• Stavrides, S. (2006). Heterotopias and the experience of porous urban space." In F. Karen, ve Q. Stevens, Loose space. 174-192: Routledge.
• Strauss, A., ve Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research techniques. New York: Sage Publications.
• Şahin, K. (2000). Altınkaya baraj gölü suları altında kalan köylerden göç edenlerin karşılaştıkları sorunlar ve Vezirköprü şehrine etkileri. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, 85-100.
• Şengül, H. T. (2009). Kentsel çelişki ve siyaset, kapitalist kentleşme süreçlerinin eleştirisi. Ankara: İmge Kitapevi.
• Tanyeli, U. (2007). Mimarlığın aktörleri Türkiye 1900-2000. İstanbul: Garanti Galeri Yayınları
• Teddlie, C., ve Yu, F. (2007). Mixed methods sampling: A typology with examples. Journal of mixed methods research 1(1), 77-100.
• Tekeli, İ. (2009). Modernizm, modernite ve Türkiye'nin kent planlama tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Temurçin, K., ve Keçeli, K. (2016). Bir davranışsal coğrafya çalışması: Isparta şehri örneğinde uluslararası öğrencilerin kentsel mekân algısı. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (36), 1-22.
• Toal, G., ve Agnew, J. (1992). Geopolitics and discourse: Practical geopolitical reasoning in American foreign policy. Political geography, 11(2), 190-204.
• Toprak, M. A. (2022). Unıversitization periods ın Turkey: Regional policies and cities. In A. Çatalcı Ceylan, N. İyit, ve Y. Akyıldız, Theory and Research in Social, Human and Administrative Sciences (s. 26-44). İzmir: Serüven Yayınevi .
• Tuğaç, Ç. (2021). Tarihsel gelişim süreci içinde Anadolu’daki yerleşimler ve konut tipolojileri üzerine bir değerlendirme. Mimarlık ve Yaşam, 6(1), 223-248.
• TUİK. (2024). Nüfus verileri. https://data.tuik.gov.tr/ adresinden 20.01.2024 tarihinde alındı.
• Turut, H., ve Özgür, E. M. (2018). Bir kente göçün hikâyesi süreçler bütünleşme ve aidiyet. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16(1), 153-180.
• Weizman, E. (2012). Hollow land: Israel’s architecture of occupation. New York: Verso books.
• Yıldız, M. Z., ve Bayram, S. (2008). GAP Bölgesinde kentleşme hareketleri (1927-2000). Doğu Coğrafya Dergisi, (19), 301-324).