Deprem Koşulları Karşısında İmar Planlama Pratiğimiz: Kayseri İmar Planları Üzerinden Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 46, 2195 - 2231

Ceyhan Yücel , Ayşe Erkara , Nursena Kıtlık

https://doi.org/10.31198/idealkent.1424622

Öz

Kentlerde depremin yaratacağı hasarın azaltılmasında imar planlarının rolü önemlidir. Kentlerin depremselliği konusunda jeoloji ve jeofizik alanındaki çalışmalar teknolojik olanaklarla daha kapsamlı hale gelmiş ancak bu çalışmalar imar planlama pratiğimizde gerektiği şekilde yer alamamıştır. Jeoloji ve imar planlama disiplini arasındaki bu kopukluk kentlerin depreme duyarlı hale getirilmesinde önemli bir boşluk yaratmaktadır. Bu çalışmada öncelikle, üçünü derece deprem kuşağında olmasından ötürü yüksek yıkım riski taşımamasına rağmen yeraltı özellikleri ve kentsel mekân biçimlenişi ile hasar riski taşıyan Kayseri’de 1999 Marmara depremi öncesi ve sonrasında imar planlarında depremselliğin ele alınışı konusunda değerlendirmeler yapılacaktır. Sonrasında, Kayseri’nin jeolojik yapısına ilişkin veriler doğrultusunda risk oluşturması muhtemel alanlar gösterilecek ve bu alanların imar planlarındaki durumu ile günümüzdeki mekânsal nitelikleri sunulacaktır. Son aşamada hem Kayseri’nin imar planlarında hem de planların onaylarının ardından kentsel mekânın oluşumunda depremselliğin yeterince ele alınıp alınmadığı konusunda değerlendirmeler yapılacak ve kentsel jeoloji alanında güncel literatüre dayalı olarak Kayseri örneğinden hareketle imar planlaması ve yer bilimleri arasında kurulamayan iş birliğinin sonuçları tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İmar planı, deprem, depreme duyarlı planlama, Türkiye

Our Spatial Planning Practice Against the Earthquake Conditions: An Evaluation on Kayseri Development Plans

Öz

Development plans play an important role in minimizing the damage caused by earthquakes in cities. Studies on the seismicity of cities have become more comprehensive with technological opportunities, but these studies have not been properly included in our planning practice. This disconnect between geology and development planning disciplines creates an important gap in making cities more earthquake sensitive. In this study, an assessment is made on how seismicity was addressed before and after the 1999 Marmara earthquake in the development plans of Kayseri that is not has high risk of destruction due to positioning on the 3rd degree earthquake zone but has the damage risk because of underground features and urban spatial configuration. Then, the areas at risk of damage are presented and the planning status and current spatial characteristics of these areas are explained. Finally, assessments are made on whether seismicity has been adequately addressed both in the plans and in the formation of the urban space, and the consequences of the lack of cooperation between zoning planning and earth sciences are discussed based on the current literature in the field of urban geology with reference to the case of Kayseri.

Anahtar Kelimeler

Development plans, earthquake, earthquake-sensitive planning, Türkiye

Kaynakça

• Abate, G., Bramante, S., ve Massimino, M. R. (2020). Innovative seismic microzonation maps of urban areas for the management of building heritage: a catania case study. Geosciences, 10(12), 480. https://doi.org/10.3390/geosciences10120480
• Afzali, S., Sarmad, F. T., Heidari, M. ve Jalali, S. H. (2021). Application of urban geology in construction projects (case study: urban geology of Sarpol-e Zahab, Kermanshah Province, Iran). Indonesian Journal of Geography, 53(1), 45-53, http://dx.doi.org/10.22146/ijg.43279
• Akın, M., Akın, M., Akkaya, İ., Özvan, A., Üner, S., Selcuk, L. ve Tapan, M. (2015). Mikrobölgeleme çalışmasına altlık oluşturmak üzere Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi kampüs zemininin dinamik özelliklerinin belirlenmesi. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 39(1), 1-26. https://doi.org/10.24232/jeoloji-muhendisligi-dergisi.295346
• Ali, A. ve Kim, K. Y. (2018). Comparative analyses of seismic site conditions and microzonation of the major cities in Gangwon Province, Korea. Exploration Geophysics, 49(2), 176-186, https://doi.org/10.1071/EG16136
• Ansal, A., Kurtuluş, A. ve Tönük, G. (2010). Seismic microzonation and earthquake damage scenarios for urban areas. Soil Dynamics and Earthquake Engineering, 30(11), 1319-1328. https://doi.org/10.1016/j.soildyn.2010.06.004
• Barua, U., Islam, I. ve Ansary, M. A. (2020). Integration of earthquake risk- sensitivity into landuse planning: an approach for a local level area at development phase. International Journal of Disaster Risk Reduction, 50, 101836. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2020.101836
• Başaran-Uysal, A., Sezen, F., Özden, S. ve Karaca, Ö. (2014). Classification of residential areas according to physical vulnerability to natural hazards: a case study of Çanakkale, Turkey. Disasters, 38, 202-226. https://doi.org/10.1111/disa.12037
• Bathrellos, G. D. (2007). An overview in urban geology and urban geomorphology. Bulletin of the Geological Society of Greece, 40, 1354-1364. https://doi.org/10.12681/bgsg.16888
• Bekler, T., Demirci, A., Ekinci, Y. L. ve Büyüksaraç, A. (2019). Analysis of local site conditions through geophysical parameters at a city under earthquake threat: Çanakkale, NW Turkey. Journal of Applied Geophysics, 163. 31-39. https://doi.org/10.1016/j.jappgeo.2019.02.009
• Bozkurt, E. (2001). Neotectonics of Turkey–a Synthesis. Geodinamica Acta, 14(1–3), 3–30. https://doi.org/10.1080/09853111.2001.11432432
• Celikbilek, A. ve Sapmaz, G. (2016). Risk management and microzonation in urban planning: an analysis for Istanbul. Disaster Science and Engineering, 2, 59-66.
• Costanzo, A., Falcone, S., D’Alessandro, A., Vitale, G., Giovinazzi, S., Morici, M., Dall’Asta, A. ve Buongiorno, M. F. (2021). A technological system for post-earthquake damage scenarios based on the monitoring by means of an urban seismic network. Sensors, 21(23), 7887. https://doi.org/10.3390/s21237887
• Culshaw, M. G. ve Price, S. J. (2011). The 2010 Hans Cloos lecture. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 70, 333–376. https://doi.org/10.1007/s10064-011-0377-4
• Ellison, R. A. ve Smith, A. (1998). Environmental geology in land use planning a guide to good practices. Report to the Department of the Environment, Transport and the Regions, 22 Ocak 2024 tarihinde https://nora.nerc.ac.uk/id/eprint/3257/1/WA97085.pdf adresinden ulaşılmıştır.
• Eyles, N. (1997). Environmental geology of urban areas, Newfoundland, Canada, Geological Association of Canada. Geotext, 3, 590.
• Finn, W.D.L., Onur, T. ve Ventura, C. E. (2004). Microzonation: developments and applications. A. Ansal (Der.). Recent Advances in Earthquake Geotechnical Engineering and Microzonation içinde (ss. 3-26). Springer Dordrecht. https://doi.org/10.1007/1-4020-2528-9_2
• Fuchu, D., Yuhai, L. ve Sijing, D. (1994). Urban geology: a case study of Tongchuan City, Shaanxi Province, China. Engineering Geology, 38, 165–175. https://doi.org/10.1016/0013-7952(94)90031-0
• Harrison, J. E. (1975). The Ottawa-Hull urban geology project. Matthewson & Font (Der.), 28th Canadian Geotechnical Conference içinde (ss. 9-16) Montreal: Canadian Geotechnical Society.
• Hassaninia, M., Ajalloeian, R. ve Habibi, M. R. (2019). Seismic microzonation and building vulnerability assessment based on site characteristic and geotechnical parameters by use of Fuzzy-AHP model (a case study for Kermanshah city). Civil Engineering and Environmental Systems, 36(2-4), 172-198. https://doi.org/10.1080/10286608.2019.1703960
• İl Özel İdaresi İstanbul Proje Koordinasyon Birimi. (2009). Afet Zararlarını Azaltmaya Yönelik Şehir Planlama ve Yapılaşma (İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık Projesi - İSMEP). İstanbul: İstanbul İl Özel İdaresi.
• Karabulut, S. (2018). A novel urban transformation criteria from a geosciences perspective: as case study in Bursa, NW Turkey. Journal of Cleaner Production, 195, 1437-1456, https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.01.200
• Kasapoğlu, K. E. (2012). Kent planlamasında jeolojinin yeri ve önemi. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Haber Bülteni, 2012/3, 9-14.
• Kaya, Ö. ve Toroğlu, E. (2015). Kayseri’nin şehirsel gelişiminin izlenmesi ve değişim analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 65, 87-96.
• Kayseri AFAD, (2021), Kayseri İl Afet Risk Azaltma Planı (İRAP), 22 Ocak 2024 tarihinde https://kayseri.afad.gov.tr/kurumlar/kayseri.afad/Egitim/Kayseri_IRAP_Baski.pdf adresinden ulaşılmıştır.
• Kayseri Büyükşehir Belediyesi, (2023). İmar ve şehircilik şube müdürlüğü faaliyetleri. 22 Ocak 2024 tarihinde https://www.kayseri.bel.tr/imar-ve-sehircilik-sube-mudurlugu adresinden ulaşılmıştır.
• Khan, S. ve Khan, M. A. (2018). Seismic microzonation of Islamabad–Rawalpindi Metropolitan Area, Pakistan. Pure and Applied Geophysics, 175, 149–164. https://doi.org/10.1007/s00024-017-1674-z
• Lai, C. G., Poggi, V., Famà, A., Zuccolo, E., Bozzoni, F., Meisina, C., Boni, R., Martelli, L., Massa, M., Mascandola, C., Petronio, L., Affatato, A., Baradello, L., Castaldini, D. ve Cosentini, R. M. (2020). An inter-disciplinary and multi-scale approach to assess the spatial variability of ground motion for seismic microzonation: the case study of Cavezzo Municipality in Northern Italy. Engineering Geology, 274, 105722. https://doi.org/10.1016/j.enggeo.2020.105722
• Legget, R. F. (1973). Cities and Geology. New York: McGraw Hill.
• Marker, B. R., Pereira, J. J. ve de Mulder, E. F. J. (2003). Integrating geological ınformation into urban planning and management: approaches for the 21st century. Earth Science in the City: A Reader, (eds G. Heiken, R. Fakundiny and J. Sutter), 56, 379-411. https://doi.org/10.1029/SP056p0379
• Markušić, S. ve Herak, M. (1999). Seismic zoning of Croatia. Natural Hazards, 18, 269–285. https://doi.org/10.1023/A:1026484815539
• Mathewson, C. C. ve Font, R. G. (1974). The geological environment - forgotten aspect in landuse planning process. G. A. Kiersch, A. B. Cleaves, W. M. Adams, H. J. Pincus & H.F. Ferguson (Der.). Engineering Geology Case Histories No. 6-10 içinde (ss. 23-28). Boulder: The Geological Society of America.
• May, M. E., Dlala, M. ve Chenini, I. (2010). Urban geological mapping: geotechnical data analysis for rational development planning. Engineering Geology, 116, 129-138. https://doi.org/10.1016/j.enggeo.2010.08.002
• McGill, J. (1964). Growing importance of urban geology. 22 Ocak 2024 tarihinde http://pubs.er.usgs.gov/publication/cir487 adresinden ulaşılmıştır.
• Meshkini, A., Habibi, K. ve Alizadeh, H. (2013). Using fuzzy logic and gis tools for seismic vulnerability of old fabric in Iranian cities (case study: Zanjan city). Journal of Intelligent & Fuzzy Systems, 25(4), 965–975.
• Mihalić, S., Oštrić, M. ve Krkač, M. (2011). Seismic microzonation: a review of principles and practice. Geofizika, 28(1), 5-20.
• Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA). 1/250.000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, 24.09.2024 tarihinde https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/doc/diri_fay_haritalari/kayseri.pdf adresinden ulaşılmıştır.
• Orhan, E. (2022). 1999 depremlerinin ardından planlama mevzuatı üzerine bir değerlendirme. Planlama, 32(1), 47–56, https://dx.doi.org/10.14744/planlama.2021.48569
• Özcebe, G., Ersoy, U., Tankut, T., Gulkan, P., Sucuoglu, H., Wasti, T., Manos, G., Pitilakis, K., Fardis, M. N., Triantafillou, T. C. ve Bousias, S. N. (2004). Seismic Assessment and Rehabilitation of Existing Buildings. (TÜBİTAK Research Report No: ICTAG YMAU, 574)
• Özmen, M. (2023). Evaluating earthquake vulnerability of 2023 Kayseri, Türkiye via BWM-ABAC method. Sādhanā, 48, 179. https://doi.org/10.1007/s12046-023-02216-x
• Price, D. G. (1971). Engineering geology in the urban environment. Quarterly Journal of Engineering Geology and Hydrogeology, 4, 191-208. https://doi.org/10.1144/GSL.QJEG.1971.004.03.03
• Sextos, A. G., Kappos, A. J. ve Stylianidis, K. C. (2008). Computer-aided pre-and post-earthquake assessment of buildings involving database compilation, gıs visualization, and mobile data transmission. Computer-Aided Civil and Infrastructure Engineering, 23, 59–73. https://doi.org/10.1111/j.1467-8667.2007.00513.x
• Yücel, C., Kocatürk, F., Baydoğan, M. Ç. ve Kiraz, F. (2020). Urbanization process of Kayseri in the 20th century. H. Kozlu (Der.). Academic Studies in Architectural Sciences içinde (ss. 39-74). Lyon: Livre de Lyon.