A Socio-historical evaluation of the transformation of summer resorts in Mardin

Yıl 2025, Sayı: 48, 186 - 215, 30.06.2025

Murat Küçük

https://doi.org/10.31198/idealkent.1651053

Öz

This study aims to analyze the spatial, temporal, and social transformation of summer resorts (sayfiye) in Mardin as a form of space and time production. It focuses on summer resorts located on the peripheries of both historical and modern settlements within the current boundaries of what is now known as the Artuklu district. Defined as secondary residences primarily used during the summer, sayfiye spaces offer leisure practices that differ from conventional holiday and tourism activities due to their distinct temporal characteristics. This article follows two main trajectories: first, the transformation of summer resorts between spatiality and temporality; and second, the impact of class, ethnicity, and gender inequalities on the use of these resorts, analyzed through an intersectional lens. As a qualitative study, the research is based on fieldwork conducted at different times between 2015 and 2024, interviews with individuals who have experience with sayfiye life, and a range of secondary sources. Henri Lefebvre’s concept of the "production of space" provides the main theoretical framework for analyzing the social, spatial, and historical transformations. The transformation process is historicized around four key themes: the emergence of summer resorts as secondary residences, their decline and ruralization, the touristification of Mardin’s old city and its reconfiguration as a summer retreat and finally, the reemergence of summer resort areas, their ongoing touristification, and their integration into the urban fabric.

Anahtar Kelimeler

Summer resort , Mardin , production of space , summer sociality , holiday

Mardin’de sayfiyelerin dönüşümü üzerine toplumsal ve tarihsel bir değerlendirme

Öz

Bu çalışma, bir mekân ve zaman üretim biçimi olarak sayfiyenin Mardin'deki mekânsal, zamansal ve toplumsal dönüşümünü analiz etmeyi amaçlamaktadır. Burada odak, bugün Artuklu ilçesi olarak adlandırılan sınırlar içerisinde yer alan eski ve yeni yerleşim alanlarının çeperindeki sayfiyelerdir. Sayfiye, zaman kullanımına göre farklılaşan yazlık ikincil konuttur. Farklı pratiklerle tatil ve turizmden ayrı bir dinlenme deneyimi sunar. Bu makalede, iki güzergâh etrafında bir tartışma yürütülmüştür. İlki, mekânsallık ve zamansallık arasındaki ilişki bağlamında sayfiyenin dönüşümü; ikincisi ise sınıf, etnisite ve toplumsal cinsiyet eşitsizliklerinin kesişimsellik perspektifiyle sayfiyenin kullanımına etkisidir. Nitel bir araştırma olarak, 2015-2024 yılları arasında farklı zamanlarda yapılan saha çalışmaları, sayfiye deneyimleri olan insanlarla bu süreçte yapılan görüşmeler ve ikincil kaynak olarak farklı yayınlar temel verilerin elde edilmesinde kullanılmıştır. Sayfiyenin toplumsal, mekânsal ve tarihsel dönüşümünü analiz etmek için Lefebvre’in “mekânın üretimi” yaklaşımı teorik çerçeve olarak kullanılmıştır. Dönüşüm süreci, şu temalar çerçevesinde tarihselleştirilmeye çalışılmıştır: Sayfiyenin ortaya çıkışı ve ikincil konut olarak kullanımı; sayfiyenin terk edilmesi ve köyleşmesi; eski Mardin'in sayfiyeleşmesi ve turistikleşmesi; yeniden sayfiyeleşme, turistikleşme ve kentle bütünleşme.

Anahtar Kelimeler

Sayfiye , Mardin , mekân üretimi , yaz toplumsallığı , tatil

Kaynakça

• Adak, K. (1996). Zınnar. Vuslat Dergisi, 120, 11.
• Alioğlu, E. F. (2003). Mardin: şehir dokusu ve evler. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Alkan, M. Ö. (2014). Osmanlı'da sayfiye'nin icadı. T. Bora (Der.), Sayfiye: hafiflik hayali (ss. 15-44). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydın, S., Emiroğlu, K., Özel, O., & Ünsal, S. (2001). Mardin: aşiret-cemaat-devlet. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Bora, T. (Der). (2014). Sayfiye: hafiflik hayali. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buckingham, J. S. (1827). Travels in mesopotamia (Vol. 1). London.
• Çağlayan, M. (2010). Geleneksel mardin kasırlanın mimari özellikleri ve korunması üzerine bir yöntem araştırması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Çağlayan, M. (2016 Ocak). Mardin’in sayfiyelik mekânları: kasırlar. Mardin Kültür Sanat Turizm Dergisi, 4, 34-37.
• Develioğlu, F. (2007). Osmanlıca türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Harvey, D. (2017). Kent deneyimi. (E. Soğancılar, Çev.). İstanbul: Sel Yayınları.
• Koç, M. (2019). Mardin firdevs kasrı için restorasyon ve yeniden kullanım önerisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Küçük, M. (2012). Intersecting identities: change and context in the case of mardinian arabs. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Küçük, M. (2013). Aidiyetin mekânı: mardin’de kimlik ve mekânın değişimi. İdealKent, 9, 114-137. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/461594 adresinden erişildi.
• Mardin İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (t.y.). Çelbira Üzüm İşliği. 10.02.2025 tarihinde https://mardin.ktb.gov.tr/TR-312261/celbira-uzum-isligi.html adresinden erişildi.
• Lefebvre, H. (2014). Mekanın üretimi. (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: Sel Yayınları.
• Mardin'de herkes kış zahiresi hazırlıyor (1932, 19 Eylül). Son Posta Gazetesi.
• Mardin, seneler geçtikçe güzel ve temiz bir manzara kazanıyor (1932, 12 Ağustos). Son Posta Gazetesi.
• Mardin'de yaz safası başladı her evin damlarına yatak kuruluyor ve sitarelerle çevriliyor (1934, 1 Temmuz). Son Posta Gazetesi.
• Nişanyan Sözlük (t.y.). Sayfiye. 15.10.2023 tarihinde https://www.nisanyansozluk.com/kelime/sayfiye adresinden erişildi.
• Özkaraman Şen, S. M. (2024). İstanbul'da yazlık kültürünün değişimi. Arredamento Mimarlık, 365, 45-50.
• Özkazanç, B. (2024). Konuttan kaçarken başka bir konuta koşmak: tatil evi. Arredamento Mimarlık, 365, 56-58.
• Öztürkatalay, L. (1995). Mardin ve mardinliler. Kendi yayını.
• Savaşır, G. (2024). Türkiye'de tatil ve turizm arakesitinde kalmış bir potansiyel olarak 'ikinci konut'. Arredamento Mimarlık, 365, 52-56.
• Şentürk, L. (2014). Kulüp tropikal'den sandıma'ya: yalıkavak'ta otuz yıl. İçinde T. Bora (Der.), Sayfiye: Hafiflik Hayali (ss. 61-86). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Urry, J. (2015). Mekanları tüketmek. (R. G. Öğdül, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• 6360 Sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2012, 6 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 28489). 10.12.2024 tarihinde: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6360&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 adresinden erişildi.