Meteorolojik karakterli doğal afetlerin uzun yıllar ve mevsimsel dağılımları

Yıl 2008, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 10, 01.03.2008

Abdullah Ceylan Ali Ümran Kömüşcü

Öz

Doğal afetler, toplumun sosyo-ekonomik faaliyetlerini önemli ölçüde aksatan, can

ve mal kayıplarına neden olan doğa olayları olarak da tanımlanabilir.Dünya genelinde

meydana gelen doğal afetlerin büyük bir kısmını meteorolojik afetler oluşturmaktadır.

Ülkemizde en sık görülen meteorolojik karakterli doğal afetler; dolu, sel, taşkın, don,

orman yangınları, kuraklık, şiddetli yağış, şiddetli rüzgar, yıldırım, çığ, kar ve fırtınalardır.

Bu çalışmada, dolu, fırtına, sel ve orman yangınları gibi meteorolojik karakterli doğal

afetlerin uzun yıllar bazında gösterdiği değişimler incelenerek mevcut eğilimlerin varlığı

araştırılmıştır. Çalışmada ayrıca, sözkonusu doğal afetlerin mevsimsel ve bölgesel dağılımları

da ele alınmıştır.

Buna göre, 1940-2006 yılları esas alındığında meteorolojik karakterli doğal afetler açısından

yaklaşık 20 yılda bir tekrar eden 3 farklı artış dönemi ve yine 20 yılda bir tekrar

eden 3 farklı azalış dönemi kendini göstermektedir. 2000’li yıllardan itibaren doğal

afetlerin sayısında artış eğilimi olduğu bariz bir şekilde gözlenmiştir.

Sel olaylarının mevsimlik dağılımına bakıldığında ise, kış aylarında meydana gelen sellerin

büyük çoğunluğunun Ege ve Marmara Bölgeleri’nde olduğu görülürken, yaz aylarında

Karadeniz ve İç Anadolu Bölgeleri ön plana çıkmaktadır. Diğer taraftan dolu afeti

ele alındığında ise ülkemizde kış aylarında meydana gelen dolu olaylarının büyük bir

kısmının Akdeniz Bölgesi’nde meydana geldiği görülmekte ve bununla birlikte dolu olaylarının

yaz aylarında daha çok İç Anadolu ve Doğu Anadolu Bölgeleri’ne kaydığı görülmektedir.

Sel olaylarının meydana gelme sayısına göre ise özellikle Antalya - İzmir

kıyı kuşağı ve Marmara Bölgesi’nin en yüksek değerlere sahip olduğu görülmektedir.

Ülkemizde meydana gelen orman yangınları alan ve sayı bakımından ele alındığında

ise, yangından etkilenen alanlarda bir azalma sözkonusu iken yangın sayılarında ciddî

bir artış olduğu görülmektedir. Diğer taraftan kuraklığa maruz kalan alanların uzun yıllar

değişimleri incelendiğinde ise özellikle 1955-1960, 1972-1977 ve 1990-1995 yılları arasında

kuraklıktan etkilenen alanlarda bir genişleme olduğu ve artış eğilimlerinin 2000

yılından itibaren hızlandığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Meteorolojik afetler, Afetlerin zamansal dağılımı, Afet etkileri, Sel; Orman yangınları, Kuraklık, İklim değişikliği

Kaynakça

• Buchdahl,J. ve Hare, S., (2000), Encyclopedia of the Atmospheric Environment, Atmosphere, Climate and Environment Information Programme, U.K.
• Ceylan, A., (2003). “Meteorolojik Karakterli Doğal Afetlerin Zamansal ve Bölgesel Dağılımı”, III. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, 19-21 Mart, s:455-465, İstanbul.
• Demirtaş, M. ve Yıldırım A., (1999). 20-21 Mayıs 1998 tarihleri arasında Batı Karadeniz Bölgesi’nde sel felaketine sebep olan sistemin ETA modeli ile tahmin edilebilirliğinin incelenmesi, 23 Mart Dünya Meteoroloji Günü Sempozyumu, Ankara.
• DMİ., (2006). Orman Yangınları ve Meteoroloji.
• Komuscu, A.U., (2002). An Analysis of Recent Drought Conditions in Turkey in relation to Circulation Patterns, Drought Network News, Vol.13, No.2-3, 5-6.
• Kömüşçü, A. Ü., Dorum, A. ve Ceylan, A., (2003). Yağış Şiddeti ve Tekerrür Sürelerine göre Sel ve Taşkın Riski Analizi. III. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, 19-21 Mart, s.235-244, İstanbul.
• Şahin, C. ve Sipahioğlu, Ş., (2002). Doğal Afetler ve Türkiye, Ankara.
• Türkeş¸ M., (1995). Trends and fluctuations of annual and seasonal rainfall data in Turkey. Türkiye Ulusal Jeodezi- Jeofizik Birliği (TUJJB) Bilimsel Kongresi Bildiriler Kitabı, Harita Genel Komutanlığı, Ankara, p 694–706 (in Turkish).
• Türkes¸ M., (1996). Spatial and temporal analysis of annual rainfall variations in Turkey. Int J. Climatol. 16:1057–1076.