Diyarbakır kent merkezi için sıcaklık verilerinin istatistiksel analizi

Yıl 2009, Cilt: 2 Sayı: 1, 26 - 43, 01.03.2009

Z. Fuat Toprak Gökmen Öztürkmen Senem Yılmaz Felat Dursun Gülay Bayar Ali Em Nizamettin Hamidi

Öz

Çalışmada, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’nden temin edilen 1972–

2005 yıllarına ait Diyarbakır kent merkezi günlük ortalama, maksimum ve minimum

sıcaklık verileri ile günlük ölçümlerden elde edilen aylık, mevsimlik ve yıllık ortalama,

maksimum ve minimum sıcaklık verilerinin kapsamlı bir istatistik analizi yapılmıştır. Bu

amaçla, 1972–2005 yıllarına ait aylık ve mevsimlik ortalama, maksimum ve minimum

sıcaklık verilerinin tüm istatistikleri hesaplanmıştır. Ayrıca aylık ve mevsimlik olarak

1972–2005 yıllarını kapsayan toplum değerleri ile son beş yılı kapsayan bir örneğin 5.

mertebeye kadar iç bağımlılıkları, -ortalama, maksimum ve minimumlar için- ayrı ayrı

hesaplanmıştır. Yine her üçü için aylık ve mevsimlik zaman serileri, histogramları ve

uzun yıllar toplum değerleri ile son beş yılı kapsayan örneğin kontur haritaları elde

edilmiştir. Bunun yanı sıra, GAP’ın ve küresel ısınmanın kent sıcaklıkları üzerindeki

etkisini araştırmak için 1972–2005 yıllarına ait aylık ve mevsimlik toplum değerleri ile

2001–2005 yıllarını kapsayan örneğin aylık ve mevsimlik değerleri tüm istatistikler açısından

birbiri ile karşılaştırılmıştır. Böylece iki seri arasında anlamlı bir ilişkinin veya istatistik

bir benzerliğin olup olmadığı, son beş yılda bu ilişkinin veya benzerliğin değişip

değişmediği araştırılmıştır. Çalışma, kent merkezinin aylık ve mevsimlik sıcaklıklarında

son yıllarda bir değişimin olup olmadığının yanı sıra değişimin nasıl olduğuna (artış/

azalma) ve neden meydana geldiğine (küresel ısınma/GAP) ilişkin bir fikir de vereceği

umulmaktadır. Özetle bu çalışmada, yerel veya küresel ısınma ile ilgilenen araştırmacılar

için bir örnek teşkil etsin diye günlük ölçümlerden elde edilen aylık ve mevsimlik

ortalama, maksimum ve minimum sıcaklık verileri esas alınarak Diyarbakır kent merkezinin

sıcaklıklarının detaylı bir istatistik Analizi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Küresel ısınma; sıcaklık; istatistik analiz, histogram, kontur harita

Kaynakça

• Diyarbakır Valiliği Web Sayfası, http://www.diyarbakir.gov.tr/cografya.asp.
• Karaca, M., Şen, Ö. L. “Küresel Isınma: Gerçekler ve Belirsizlikler”, TÜBİTAK, http://www.tubitak.gov.tr/home.do;jsessionid=E5835E72700CD9FAD50E141C98C23CAC?sid=0&cid=773.
• Proquest: 3.524, Acm Digital Library: 198.310, Applied Science&Technology: 10.699, ASCE: 38.299, Asme:122, Cambridge Journals: 35.818, Science Direct: 2.190, Science Online: 14.941, Scitation: 1.320.727, Springerlink: 1.286, Web Of Science: 8.736, Inter Science: 113.
• The Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) established by WMO and UNEP Fourth Assessment Report “Climate Change 2007”, 02 February 2007, Paris.
• Toprak Z.F. 2004. Akarsularda boyuna dispersiyon katsayısının bulanık mantık yöntemi ile belirlenmesi. Doktora Tezi, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Toprak Z.F., Savci M.E., and Avci C. 2004, Comparison of the dispersion model results using contour map method. Proceeding of 6th International Congress on Advances in Civil Engineering (ACE2004): 1407-1417, Bogazici University, Istanbul.
• Toprak Z.F., Savcı M.E. 2004, Predicting dimensionless longitudinal dispersion coefficient in natural streams by fuzzy-logic approach. Proceeding of International Conference on Water Observation and Information System for Decision Support, 396, (ffp-80-049) 25-29 May 2004, Ohrid, Republic of Macedonia.
• Türkeş, M., Sümer, U. M., Çetiner G., “İklim Değişikliğinin Bilimsel Değerlendirilmesi”, http://www.meteor.gov.tr/2006/arastirma/arastirma.aspx?subPg=101&Ext=htm.
• Türkeş, M. 1995, ‘Türkiye’de yıllık ortalama hava sıcaklıklarındaki değişimlerin ve eğilimlerin iklim değişikliği açısından analizi’, Çevre ve Mühendis, TMMOB Çevre Mühendisleri Odası yayın organı, 9, 9-15, Ankara.
• Türkeş, M., Sümer, U. M. and Kılıç, G. 1995, ‘Variations and trends in annual mean air temperatures in Turkey with respect to climatic variability’, Int. J. Climatol., 15, 557-569.
• Türkeş, M., Sümer, U. M. and Kılıç, G. 1996, ‘Observed changes in maximum and minimum temperatures in Turkey’, Int. J. Climatol., 16, 463-477.
• Türkeş, M. 1996 a. ‘Spatial and temporal analysis of annual rainfall variations in Turkey’, Int. J. Climatol., 16, 1057-1076.
• Türkeş, M. 1996 b. ‘Meteorological drought in Turkey: A historical perspective, 1930- 1993’, Drought Network News, University of Nebraska, 8, 17-21.
• Türkeş, M. 1998 a. ‘Influence of geopotential heights, cyclone frequency and Southern Oscillation on rainfall variations in Turkey’, Int. J. Climatol., 18, 649-680.
• Türkeş, M. 1998 b. ‘Küresel Isınma Rekor Kırıyor’, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, 370,20-21, Ankara.
• Türkeş, M., Sümer, U. M. ve Çetiner, G. 1998. ‘Artan sera etkisine bağlı iklim değişikliği, etkileri ve önlenmesi’, Arıtım Dünyası Dergisi, 11, 25-37, İstanbul.
• Vikipedi, Özgür Ansiklopedi “Küresel Isınma” terimleri, http://tr.wikipedia.org/wiki/K%- C3%BCresel_%C4%B1s%C4%B1nma.
• Z. Sen,( 2001) Angström equation parameter estimation by unrestricted method, Solar Energy, 71, 95-107.