Coğrafi Bilgi Sistemleri Teknikleri Kullanılarak Taşkın Risk Potansiyelinin Değerlendirilmesi: Afyonkarahisar Çay Deresi Havzası

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 68 - 74, 15.08.2018

Emin Taş

Öz

İklim değişikliğinden
dolayı taşkınların sayısında ve şiddetinde büyük artışlar gözlenmektedir.
Taşkınlar büyük miktarda can ve mal kaybına sebep olabildikleri için, taşkın
yönetimi su kaynakları yönetiminin çok önemli bir unsurudur. Avrupa Birliği
(AB) Taşkın Direktifinde ifade edildiği gibi taşkın yönetiminin risk haritaları
temelinde yürütülmesi gerektiği WMO (World Meteorological Organization) ve FEMA
(Federal Emergency Management Agency-Amerika Birleşik Devletleri) tarafından da
belirtilmiştir. AB uyum süreci kapsamında da ülkemiz için taşkın risk
haritalarının elde edilmesi büyük önem kazanmaktadır. Bu bağlamda çalışmada
birçok coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri kullanılarak ağırlıklı
çakıştırma analizi ile Afyonkarahisar Çay deresi havzasında taşkın riski
taşıyan alanlar modellenmiş ve tahmin edilmiştir. Taşkın risk haritalamasında
yükseklik, eğim, bakı, alt havza durumu, yağış, toprak tipi, arazi örtüsü,
yeraltı suyu seviyesi (YASS), nehir ağına yakınlık, drenaj ve nüfus
yoğunlukları etkili faktörleri kullanılmıştır. Çoklu-kriter değerlendirmesi
temelinde kriter değişkenlerin ağırlıklandırılması ile faktör katmanların
çakıştırma analizi gerçekleştirilmiştir. Taşkın risk planlaması için bir etüt
olan bu çalışmada, havzanın taşkın risk haritasının oluşturulması ile taşkın
zararlarının önlenmesi ve/veya azaltılması için çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

CBS, konumsal analiz, taşkın riski

Kaynakça

• Adiat, K. A. N., Nawawi, M. N. M., Abdullah, K. (2012), “Integration of Geographic Information System and 2D Imaging to Investigate the Effects of Subsurface Conditions on Flood Occurrence”, Modern Applied Science, 6(3), pp. 11-21.
• Fernandez, D. S., Lutz, M. A. (2010), “Urban flood hazard zoning in Tucumán Province, Argentina, using GIS and multicriteria decision analysis”, Engineering Geology, 111, pp. 90-98.
• Icaga, Y., Tas, E., Kilit, M. (2016), “Flood inundation mapping by GIS and a hydraulic model (HEC RAS): A case study of Akarcay Bolvadin subbasin, in Turkey”, Acta Geobalcanica, 2(2), pp. 111-118.
• Nkeki, F. N., Henah, P. J., Ojeh, V. N. (2013), “Geospatial Techniques for the Assessment and Analysis of Flood Risk along the Niger-Benue Basin in Nigeria”, Journal of Geographic Information System, 5, pp. 123-135.
• Ouma, Y., Tateishi, R. (2014), “Urban Flood Vulnerability and Risk Mapping Using Integrated Multi-Parametric AHP and GIS: Methodological Overview and Case Study Assessment”, Water, 6, pp. 1515-1545.
• Rahmati, O., Zeinivand, H., Besharat, M. (2015), “Flood hazard zoning in Yasooj region, Iran, using GIS and multi-criteria decision analysis”, Geomatics, Natural Hazards and Risk, pp. 1-18.
• Tas, E. (2016a), “Flood Risk Potential Assessment in Akarcay Sinanpasa Subbasin Using GIS Techniques”, 3rd International Conference on Geography, Environment and GIS, 19-21 May, Targoviste, Romania.
• Taş, E. (2016b), “Determination of Watershed Characteristics by Geographical Information Systems: Afyonkarahisar Cay Stream Watershed”, 1st International Academic Research Congress, 3-5 November, Antalya.
• Tehrany, M. S., Pradhan, B., Jebur, M. N. (2014), “Flood susceptibility mapping using a novel ensemble weights-of-evidence and support vector machine models in GIS”, J. of Hydrology, 512, pp. 332-343.
• Tran, P., Shaw, R., Chantry, G., Norton, J. (2009), “GIS and local knowledge in disaster management: a case study of flood risk mapping in Viet Nam”, Disasters, 33(1), pp. 152−169.
• URL1, Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2018), Meteorolojik Karakterli Doğal Afetler, http://www.mgm.gov.tr/arastirma/dogal-afetler.aspx?s=taskinlar, 27.02.2018.
• URL2, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (2018), SVT Rasatlar Bilgi Bankası, http://svtbilgi.dsi.gov.tr/Bilgi.aspx?istasyon=D11A021%20%C3%87AY%20%C3%87AY%20D, 27.02.2018.
• URL3, European Environment Agency (2018), Corine Land Cover 2006 Seamless Vector Data, http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/data/clc-2006-vector-data-version-3, 27.02.2018.
• URL4, SoilGrids (2018), Global Gridded Soil Information, www.soilgrids.org, 27.02.2018.
• URL5, Scott Miller's GIS 520 Experience (2018), Suitability Analysis and Weighted Overlay, https://sites.google.com/site/samill12ncsugis520/topicsoverview/Suitability-Analysis-and-Weighted-Overlay, 27.02.2018.
• USDA Soil Conservation Service (1986), “Urban Hydrology for Small Watersheds TR-55”, USA, Washington, DC.
• Xiao, Y., Yi, S., Tang, Z. (2017), “Integrated flood hazard assessment based on spatial ordered weighted averaging method considering spatial heterogeneity of risk preference”, Science of the Total Environment, 599-600, pp. 1034-1046.