Türkiye’de 1988-2017 Yılları Arasında Gerçekleşen Orman Yangınlarından Kaynaklanan Hava Kirletici Emisyonların Envanteri

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 23 - 31, 25.10.2019

Tolga Elbir

Öz

Ormanlar doğal dengeyi
sağlayan, iklim üzerine olumlu etkileri olan, canlı, dinamik ve yenilenebilir
doğal kaynaklardır. Küresel ısınma ve iklim değişikliği ile mücadelede
ormanların korunması evrensel bir hedeftir. Orman varlığı açısından zengin sayılmayan
ülkemizin Akdeniz iklim kuşağında yer almasından dolayı her yıl hektarlarca
ormanımız yanarak yok olmakta ve bunun sonucu olarak önemli miktarlarda hava
kirletici emisyonları atmosfere verilmektedir. Bu çalışma kapsamında, 1988-2017
yılları arasında Türkiye’de gerçekleşen orman yangınlarından kaynaklanan farklı
hava kirletici (CO, NO_X, PM₁₀, PM_2.5, SO_X,
NMVOC, NH₃, BC, TSP) emisyonları belirlenmiştir. Orman yangınlarıyla
ilgili istatistiksel veriler T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Orman Genel
Müdürlüğü’nden temin edilmiş olup emisyonların hesabında EMEP/CORINAIR emisyon
faktörleri kullanılmıştır. Sonuçlara göre; 1988-2017 yıllarını kapsayan
yaklaşık otuz yıllık dönemde orman yangınlarından kaynaklanan ortalama yıllık
emisyonlar; NO_X için 2.026 ton/yıl, CO için 57.573 ton/yıl, NMVOC
için 5.331 ton/yıl, SO_X için 405 ton/yıl, NH₃ için 459
ton/yıl, TSP için 27.187 ton/yıl, PM₁₀ için 17.592 ton/yıl, PM_2.5
için 14.393 ton/yıl ve BC için 1.295 ton/yıl olarak bulunmuştur. En büyük
emisyonların sırasıyla 1994, 2008 ve 2000 yıllarında oluştuğu ve bu yıllık
tekil emisyonların otuz yıllık dönem ortalamasının yaklaşık 2-3 katı kadar büyük
olduğu görülmektedir. Örneğin; 2008 yılı Ağustos ayı içinde Antalya orman bölge
müdürlüğü sınırları içinde gerçekleşen ve yaklaşık 16 bin ha’lık bir alanın etkilenmesine
neden olan Serik-Taşağıl orman yangını, ülkemizde kayıt altına alınan en büyük
yangın olup tek başına aynı yıl içinde toplam ülke emisyonlarının yaklaşık %53’ünü
teşkil etmiştir. Orman yangını emisyonlarının ülke genelinde dağılımı
incelendiğinde ise Akdeniz ve Ege Bölgelerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Emisyonların
illere ve Orman Bölge Müdürlüklerine göre mekânsal dağılımı bir coğrafi bilgi
sistemi yardımıyla haritalar haline sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Orman yangını, emisyon, emisyon envanteri

Kaynakça

• Bilgili, E., İ. Baysal, B. Dinç Durmaz, B. Sağlam, and Ö. Küçük (2010), Türkiye’de 2008 yılında çıkan büyük orman yangınlarının değerlendirilmesi, III. Ulusal Karadeniz Orman Kongresi Bildiri Kitabı, Cilt III, 1270-1279, 20-22 Mayıs 2010, Artvin.
• Bilgili, E., (2014), Orman Koruma ve Orman Yangınları, http://www.ktu.edu.tr/dosyalar/15_01_02_1a809.pdf, erişim: Ocak 2019.
• CEIP (European Centre on Emission Inventories and Projections) (2018), http://www.ceip.at/ms/ceip_home1/ceip_home/webdab_emepdatabase/reported_emissiondata/, erişim: Aralık 2018.
• Dimitrakopoulos, A.P. and I.D. Mitsopoulos (2006). Global Forest Resources Assessment 2005 – Report on fires in the Mediterranean Region, Forestry Department, Food and Agriculture Organization of the United Nations, Working Paper FM/8/E, 38 pages, FAO, Rome, Italy.
• Dincer, F. (2014), Estimating national wildfire emissions for the last decade in Turkey, Environmental Engineering and Management Journal 13 (12), 2907-2916.
• EMEP/EEA(Europen Environment Agency) (2016), Air Pollutant Emission Inventory Guidebook, 11.B Forest fires, 21 sayfa.
• Ergan, O. (2010), Türkiye’de orman yangınlarından kaynaklanan hava kirletici emisyonlar, Lisans tezi, 106 sayfa, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) (2015), Global Forest Resources Assessment 2015, 49 pages, Rome, Italy.
• Garcia-Hurtado, E., J. Pey, M.J. Baeza, A. Carrara, J. Llovet, X. Querol, A. Alastuey and V.R. Vallejo (2013), Carbon emissions in Mediterranean shrubland wildfires: An experimental approach, Atmospheric Environment 69, 86-93.
• Hirschberger, P. (2016), Forests Ablaze - Causes and effects of global forest fires, World Wildlife Fund (WWF), 107 pages, WWF Deutschland, Berlin.
• Joint Research Centre (JRC) (2018), Forest Fires in Europe, Middle East and North Africa 2017, European Union, 139 pages, Ispra (VA), Italy.
• Kaya, M. (2010), Orman Yangınları ve Hava Kirliliği: Serik-Antalya Örneği, Yüksek Lisans tezi, 57 sayfa, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Zonguldak.
• Kurt, B. (2014), Türkiye’de Orman Yangınlarının Coğrafi Dağılışı, Yüksek Lisans tezi, 204 sayfa, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• OGM (T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü) (2015), Türkiye Orman Varlığı 2015, 32 sayfa, Ankara.
• OGM (T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü) (2018), https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Istatistikler/Ormanc%C4%B1l%C4%B1k%20%C4%B0statistikleri/Ormanc%C4%B1l%C4%B1k%20%C4%B0statistikleri%202017.rar, erişim: Aralık 2018.
• Lavorel, S., M.D. Flannigan, E.F. Lambin, and M.C. Scholes (2006), Vulnerability of land systems to fire: Interactions among humans, climate, the atmosphere, and ecosystems, Mitig Adapt Strat Glob Change 12, 33–53.
• Simon, V., L. Dumergues, and L. Torres (2004), Emission inventory of the main natural methane sources in a Mediterranean area, Advances in Air Pollution Series 14, 463-474.
• Vilen, T., and P.M. Fernandes (2011), Forest Fires in Mediterranean Countries: CO2 Emissions and Mitigation Possibilities Through Prescribed Burning, Environmental Management, 48 (3), 558-567.