Giresun Şehrinin İslamlaşma Sürecinde İki Öncü Şahsiyet: Hacı Abdullah Fakı ve Derviş Murad

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 123 - 145, 15.06.2021

Mehmet Fatsa

Öz

Hacı Abdullah Fakı ve Derviş Murad, Giresun şehri ile çevresinin İslamlaşma sürecine öncülük eden önemli şahsiyetlerdendir. 15. yüzyılın sonları ile 16. yüzyılın ilk yarısında, o vakitler Kayadibi köyü içinde kalan Hacıhüseyin Mahallesi’nde yaşamışlardır. Burada bir cami ve onunla ilişkili bir de zaviye tesis ederek, şehre gelip giden yolculara ve ibadet için toplanan yöre halkına hizmet vermişlerdir. 16. yüzyıl başlarında mezhebi temeller üzerine kurulan Safevî Devleti’nin yürüttüğü siyasi propagandalara karşı da halkın bilinçlenmesi için çaba sarf etmişlerdir. Görev yaptıkları cami ile zaviye etrafında oluşan yoğunluk giderek bir Müslüman mahallesi kurulmasına sebep olmuş, böylece şehrin önemli bir kısmının İslamlaşması da sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hacıhüseyin, İskân, Hacı Abdullah Fakı, Derviş Murad, Zaviye ve Safevî

Two Leading Figures in the Process of Islamization of Giresun: Hacı Abdullah Fakı and Derviş Murad

Öz

Hacı Abdullah Fakı and Derviş Murad areprominentfigures in theprocess of Islamization of Giresun anditsnearbydistricts. Theylived in the Hacıhüseyin Neighbourhood (Kayadibi Village), whichwasthefirst Muslimsettlement, betweentheend of the 15th centuryand the firsthalf of the 16 th century. Byestablishing a mosqueand a zawiya associatedwith it in the district, theyservedlocals gatheringforworshipand passengersvisiting the city. At the beginning of the 16th century, theymade an efforttoraiseawareness of the public against the politic propaganda carriedoutbythe Safavid Statewhichwasfounded on sectarian foundations. The densityaround the mosqueand the zawiyahavegraduallyledtotheestablishment of a Muslim neighbourhoodand,thus an importantpart of Giresun was Islamized.

Anahtar Kelimeler

Hacıhüseyin, İskân, Hacı Abdullah Fakı, Derviş Murad, Zaviye ve Safevî

Kaynakça

• Akengin, Can.Şiirler ve Nesirler. İstanbul: Bilgi Ajans, 2009.
• Bryer, A-Winfield.D. The Byzantine Monuments and Topography of Pontos.1. Cilt. Washington: American Council of Learned Societies,1985.
• Bostan, M. Hanefi. XV-XVI. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve İktisadî Hayat. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2002.
• Clavijo, Ruy Gonzales.Timur Devrinde Semerkanda Seyahat. çev. Ömer Rıza Doğrul. İstanbul: Nakışlar Yayınevi, 1975.
• Demir, Necati. Hacıemiroğulları Beyliği. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi, 1984.
• Emecen, Feridun M. (1996), “Giresun”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 14/78-84. İstanbul: TDV Yayınları,1996.
• Emecen, Feridun M. “Tarihi Bir Liman Kenti Giresun”.Geçmişten Günümüze Giresun. ed. Mehmet Fatsa. İstanbul: Giresun Valiliği Yayınları, (2015), 18-20.
• Esterebâdî, Aziz B. Erdeşir-i. Bezm u Rezm (Eğlence ve Savaş). çev. Mürsel Öztürk. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Fatsa, Mehmet. Karadenizde Zaviyeler (15-17. Yüzyıl). İstanbul: Arı Sanat Yayınevi, 2017.
• Fatsa, Mehmet (ed.). Geçmişten Günümüze Giresun’da Dini ve Kültürel Hayat. İstanbul: Giresun İl Özel İdaresi, 2015.
• Fatsa, Mehmet. Kurumları ve Yapılarıyla Giresun Şehri (Osmanlı Dönemi). İstanbul: Giresun Belediyesi Yayınları, 2020.
• Fatsa, Mehmet. XV ve XVI. Yüzyıllarda Giresun (Sosyal ve Ekonomik Hayat). Ankara: Giresun İl Özel İdaresi Yayınları, 2010.
• Fatsa, Mehmet. “Giresunlu Yakup Halife Zaviyesi ve Derbendi”.Hacıbektaş-ı Veli Araştırma Dergisi 39 (2006), 95-113.
• Haçkalı, Abdurrahman. “Fetih ve İskân Döneminde Giresun’da Fakılar”. Geçmişten Günümüze Giresun’da Dinî ve Kültürel Hayat. ed. Mehmet Fatsa. I-II. İstanbul: Giresun İl Özel İdaresi Yayınları, (2015), 59-62.
• İltar, Gazanfer. Giresun’da Tarihi Bir Yerleşke Zeytinlik. Giresun: Giresun Valiliği, 2021.
• İltar, Gazanfer-Fatsa, Mehmet. “Giresun Merkezde Yok Olmuş Bir Vakıf Eseri: Sultan Selim (Hüdâvendigâr) Camisi.Vakıflar Dergisi 50 (2018), 177-197.
• Karaman, Hayrettin. “Fakih”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 12/126-127. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Kıvrım, İsmail. “Osmanlı’dan Cumhuriyete Giresun’un Nüfus Yapısı”. Geçmişten Günümüze Giresun. ed. Mehmet Fatsa. İstanbul: Giresun İl Özel İdaresi Yayını, (2015), 161-170.
• Sümer, Faruk. Safavî Devleti’nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türkmenlerinin Rolü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1976.
• Sümer, Faruk.Tirebolu Tarihi. İstanbul: Tirebolu Kültür ve Dayanışma Derneği, 1992.
• Sümer, Faruk.Çepniler, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1992.
• Şemseddin Sâmî. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Dersaâdet, 1317.
• Yediyıldız, Bahaeddin-Üstün, Ünal.Ordu Yöresi tarihinin Kaynakları.1. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü.1. Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1993.