Situation of Female Students in Higher Religious Education Using Religious Services in Mosques

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 305 - 322, 15.12.2024

Ahmet Çakmak , Münir Ecer

https://doi.org/10.62297/idrak.1478450

Öz

Since the early periods of Islam, the mosque has been a central place where the Muslim community performs functions such as worship and religious education. Mosque-centered religious services were considered among the primary duties of mosques and one of the duties of mosques from past to modern times has been widespread religious education. Mosque lessons, sermons and the summer Quran courses that have emerged in the recent past can be counted among such services. The Presidency of Religious Affairs, which runs these services, aims to ensure that non-formal religious education reaches all segments of the society through mosque-centered religious services. However, the extent to which this goal has been achieved needs to be investigated. One of the issues of curiosity among these segments is how much conservative women can benefit from in-mosque religious services and non-formal religious education activities. In this study, it was aimed to determine the relationship between undergraduate female students of divinity or Islamic sciences faculties and religious services in mosques. The study was conducted with a survey design, one of the quantitative research methods. A survey was used as a data collection tool, and the data were tabulated with percentage and frequency analysis in the SPSS program. According to the results, the majority of the participants found it necessary to benefit from religious services in the mosque, but they benefited from them at a very low level; A significant difference has been detected between what should be and the current situation.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Non-Formal Religious Education, In-Mosque Religious Services, Higher Religious Education, Female Students

Yüksek Din Öğretimindeki Kız Öğrencilerin Cami İçi Din Hizmetlerinden İstifade Etme Durumları

Öz

Cami, İslâm’ın ilk dönemlerinden beri Müslüman toplumun ibadet, dinî eğitim gibi fonksiyonları icra ettiği merkezî bir mekân olmuştur. Bu fonksiyonlardan birinin de eğitim olduğu bilinen bir husustur. Cami merkezli din hizmetleri ise camilerin aslî görevleri arasında düşünülmüş ve geçmişten modern zamanlara kadar camilerin görevlerinden biri de yaygın din eğitimi olmuştur. Cami dersleri, hutbe ve vaazlar ile yakın geçmişte ortaya çıkan yaz Kur’an kursları bu türden hizmetler arasında sayılabilir. Bu hizmetlerin yürütücü olan Diyanet İşleri Başkanlığı cami merkezli din hizmetleri ile yaygın din eğitiminin toplumun tüm kesimlerine ulaşmasını hedeflemektedir. Bununla beraber söz konusu hedefin ne düzeyde gerçekleştiği araştırılmaya muhtaçtır. Bu kesimlerden biri olan ve merak edilen konulardan biri de muhafazakâr kadınların cami içi din hizmetleri ve yaygın din eğitimi faaliyetlerinden ne kadar istifade edebildiğidir. Bu çalışmada ilahiyat ya da İslâmî ilimler fakülteleri lisans kız öğrencilerinin cami içi din hizmetleri ile ilişkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, nicel araştırma yöntemlerinden tarama deseninde yapılmıştır. Veri toplama aracı olarak anket kullanılmış, veriler SPSS programında yüzde ve frekans analizi ile tablolaştırılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre katılımcıların büyük çoğunluğu cami içi din hizmetlerinden faydalanmayı gerekli görmekle beraber oldukça düşük düzeyde faydalandıkları görülmüş; olması gereken ile mevcut durum arasında önemli düzeyde farklılık tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Yaygın Din Eğitimi, Cami İçi Din Hizmetleri, Yüksek Din Öğretimi, Kız Öğrenciler

Kaynakça

• Akbulut, Sedide. “Din Hizmetlerinde Kadın Unsuru”. Cami Merkezli Din Eğitimi. 151-158. İstanbul: YECDER, 2012.
• Akıncı, Zeynep. “Modern Zamanlarda Camiler Kadınlar İçin Ne Üretir?", VI. Ulusal Din Görevlileri Sempozyumu: Cami ve Cemaatin İnşâ ve İhyâsı, ed. Mehmet Ali Orak. 265-268. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi, 2017.
• Arık, M. Selim. “Cami İçi Din Hizmetleri Bağlamında Vaizlik”. I. Din Hizmetleri Sempozyumu. ed. Mehmet Bulut. 1/171-193. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
• Atalay, Mehmet. “Üniversite Câmii Merkezli Danışmanlık ve Eğitim Hizmetleri OMÜ Kampüs Camii Örneği (Camiakademi)”. VI. Ulusal Din Görevlileri Sempozyumu: Cami ve Cemaatinin İnşâ ve İhyâsı. ed. Muhammet Ali Orak. 219-231. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi, 2017.
• Avcı Erdemli, Kadriye. “Cami Mimarisinde Kadınların Yeri ve İstanbul Müftülüğü Camilerin Kadınlar Bölümünü Güzelleştirme Projesi (3 T Projesi)”. Din ve Hayat 20 (2013), 66-71.
• Aycan, İrfan. “İslam Geleneğinde Cami ve Kadın”. Cami Kadın ve Aile. ed. Mustafa Yeşilyurt. 13-22. Ankara: DİB Yayınları, 2013.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil el-. Sahîhu’l-Buhâri. ed. Mustafa Dîb el-Bûğâ. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1993.
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 24. Baskı, 2018.
• Creswell, John W. Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. çev. Yüksel Dede. Ankara: Eğiten Kitap Yayınları, 3. Baskı., 2017.
• Çapcıoğlu, İhsan - Yargı, Abdullah. “Nicel Araştırmalarda Kullanılan Araştırma Teknikleri”. Bilimsel Araştırma Süreci. ed. Özcan Güngör. 185-201. Ankara: Grafiker Yayınları, 2018.
• Çetinkaya, Ahmet. “Kadınların Camiye Gelmelerine Engel Olarak Görülen Hususların Günümüz Açısından Değerlendirilmesi”. Uluslararası Cami Sempozyumu. ed. Fikret Karaman vd. 669-686. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınevi, 2018.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eşʿas. Sünenü Ebî Dâvûd. ed. Şuayb el-Arnaût - Muhammed Kâmil Karabelli. Dımaşk: Dâru'r-Risâleti'l-Âlemiyye, 2009.
• Gözütok, Şakir. Kadınlara da Farzdır. İstanbul: Nesil Yayınları, 2012.
• Gültekin, Ayşe. “Allah’ın Kadın Kullarıyla Camilerin İhyâsı”. VI. Ulusal Din Görevlileri Sempozyumu. ed. Mehmet Ali Orak. 344-361. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi, 2017.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed. es-Sünen. ed. Şuayb el-Arnaût. Beyrut: Dâru'r-Risâleti'l-Âlemiyye, 2009.
• Kahraman, Abdullah. “Cami İklimini Solumak ve Cemaate Devam Konusunda Kadınlara Getirilen Yasağın Gerekçesi”. Cami Merkezli Hayat. ed. Şadettin Göksu. 31-51. İstanbul: YECDER, 2013.
• Karagöz, İsmail. “Cami Eksenli Din Hizmetleri Bağlamında İmamlık, Hatiplik ve Vaizlik”. III. Din Şûrası: Tebliğ ve Müzakereleri. ed. Mehmet Bulut. 3/122-128. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
• Karslı, İbrahim H. “Kadın, Sosyal Hayat ve Cami”. Cami Kadın ve Aile. ed. Mustafa Yeşilyurt. 23-37. Ankara: DİB Yayınları, 2013.
• Kılıç, A. Faruk - Ağçoban, Sıddık. “Kadın ve Çocuklara Verilen Hizmetler Açısından Camiler”. Diyanet İlmi Dergi 49/4 (2013), 61-77.
• Krejcie, R. V. - Morgan, D. W. “Determining Sample Size For Research Activities”. Educational And Psychological Measurement 30 (1970), 607-610.
• Meriç, Nevin. “Fetva Sorularında Kadınların Camilerde Cemaatle İbadetleri”. Din ve Hayat 20 (2013), 76-80.
• Müslim, Ebül-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. ed. Muhammed Fuâd Aldülbâki. Kâhire: Dâru İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1991.
• Önkal, Ahmet - Bozkurt, Nebi. “Cami”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 7/46-56. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Ramazanoğlu, Yıldız. “Camilerde Kadının Gölgesi”. Din ve Hayat 20 (2013), 72-75.
• Safa, Mustafa. “Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Kampüs Camii Ekseninde İslami İlimler Fakültesi Kız Öğrencilerinin Cami ve Cemaat İlişkilerinin Mahiyeti Üzerine Bir Değerlendirme”. Ağrı İslami İlimler Dergisi 7 (2020), 110-134.
• Şimşek, Eyup. “Camilerde Eğitim”. Ana Hatlarıyla İslam Eğitim Tarihi. ed. Mustafa Köylü, Şakir Gözütok. İstanbul: Ensar Yayınları, 2017.
• Temiz, Rabia Zahide. “Kadın Gözüyle Camiye Bakış: Mevcut Durum, İhtiyaçlar ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir Değerlendirme”. VI. Ulusal Din Görevlileri Sempozyumu. ed. Mehmet Ali Orak. 362-373. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi, 2017.
• Tetik, Hayati. “Caminin Toplumu Birleştirmedeki Fonksiyonu”. Din ve Hayat 20 (2013), 39-42.
• Yeşil, Mahmut. “Rivayetler Işığında Cami ve Kadın”. Cami Kadın ve Aile. ed. Mustafa Yeşilyurt. 73-84. Ankara: DİB Yayınları, 2013.
• Yıldız, İlhan. “Cami Hizmetlerindeki Sorunlar Bağlamında Din Görevlisi Yetiştirmeye Yönelik Çabalar”. I. Din Hizmetleri Sempozyumu. ed. Mehmet Bulut. 2/45-62. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2008.
• Yılmaz, Hüseyin. “Asr-ı Saadet Döneminden Günümüze Kadınlar ve Cami Eğitimi”. Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü İlmî Dergisi 5-6 (2008), 131-152.
• Yılmaz, Hüseyin. “Hz. Peygamber Döneminden Günümüze Kadınlar ve Cami Eğitimi”. Değerler Eğitimi Dergisi 5/14 (2007), 107-130.
• Yılmaz, Hüseyin. “Kadınların Cami Eğitimi ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Buna Yönelik Hizmetleri”. I. Din Hizmetleri Sempozyumu. ed. Mehmet Bulut. I/277-292. Ankara, 2008.
• Yılmaz, Hüseyin. “Kadınların Camilerle Bütünleşmesindeki Zorluklar ve Bazı Çözüm Önerileri”. IX. Uluslararası Din Görevlileri Sempozyumu. ed. Mustafa Sürün. 525-542. İstanbul: Yayınevi, 2019.
• YÖK, Yüksek Öğretim Kurulu. “Eğitim ve Öğretim Alanları Sınıflamasına Göre Lisans Düzeyindeki Öğrenci Sayıları 2022-2023”. Erişim 11 Ekim 2023. https://istatistik.yok.gov.tr