DERİ KANSERİNDE SAĞLIK İNANÇ MODELİ İLE İLGİLİ YAPILAN ARAŞTIRMALARIN İNCELENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 66 - 75, 30.09.2019

Esin Sevgi Doğan , Özden Dedeli Çaydam

Öz

Amaç:
Bu
çalışmanın amacı; deri kanserinde sağlık inanç modeline dayalı çalışmaların
sistematik bir şekilde değerlendirilmesidir.

Gereç ve
Yöntemler:
Konuyla ilgili makalelere ulaşmak için “deri kanseri (skin cancer)”,  “sağlık inanç modeli (health belief model)”
ve “uygulama (pratice)” anahtar kelimeleri ile Pubmed, Scholar Google,
ScienceDirect arama motorlarında 2008-2018 tarihleri arasında tarama yapıldı.
Konu ile ilgili 1619 makaleye ulaşıldı ve araştırmaya dahil olma kriterlerine
uyan beş makale çalışma kapsamında değerlendirildi.

Bulgular: Bu sistematik
değerlendirmede, sağlık inanç modeline dayalı eğitim programları kullanılarak
yapılan çalışmalarda, bireylerin deri kanserine yönelik bilgi, davranış,
algılanan duyarlılık, ciddiyet, yarar ve farkındalığını arttığı, algılanan
engellerini azalttığı belirlendi. 
Ayrıca, bireylerin deri kanserinin ciddi bir hastalık olduğunu
düşünmedikleri ve deri kanserine karşı koruyucu önlemlerin birçoğunu
uygulamadıkları görüldü.

Sonuç: Araştırma sonuçları, deri kanseri ile ilgili bilgi, tutum ve davranışların
geliştirilmesine yönelik bireyselleşmiş ve topluma yönelik eğitim
programlarının sınırlı sayıda olduğunu gösterdi. Tüm yaş gruplarında görülme
sıklığı giderek artan deri kanserine yönelik bilgi, duyarlılık ve ciddiyet
algısını, koruyucu önlemler ile ilgili davranışları geliştirecek çalışmaların
literatüre eklenmesi önerilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Deri kanseri, sağlık inanç modeli, sağlık

Kaynakça

• Balk, SJ., the Council on Environmental Health and Section on Dermatology. (2011). Technical Report-Ultraviolet Radiation: A hazard to children and adolescents. Pediatrics, 127 (3): 791-817.
• Baz, K., Köktürk, A., İkizoğlu, G., Buğdaycı, R. (2003). Erişkinlerin Çocuklarını Güneşten Koruma Bilinç ve Alışkanlıkları. Türkiye Klinikleri Dermatoloji Dergisi, 13 (2): 101-107.
• Çapık, C.,Gözüm, S. (2011). Development and validation of health beliefs model scale for prostate cancer screenings (HBM-PCS): evidence from exploratory and confirmatory factor analyses. Eur J Oncol Nurs, 15 (5), 478-485.
• Dedeli, Ö., Fadıloğlu, C. (2011). Development and evaluation of the health belief model scale in obesity. TAF Prev Med Bull, 10(5), 533-542.
• DSÖ. (2018). Skin Cancers. Çevrimiçi http://www.who.int/uv/faq/skincancer/en/index1.html
• Goulia, OD., Zlatanos, D., Gkıka, M., Tsekoyra, A. (2010). Development of a health believe model (HBM) scale for glaucoma. Acta. Ophthalmologica, 2010, 88.
• Gözüm, S., Çapık, C. (2014). Sağlık Davranışlarının Geliştirilmesinde Bir Rehber: Sağlık İnanç Modeli. DEUHYO ED, 7(3): 230-237.
• Güvenç, GA., Akyüz, A., Açikel, CH. (2011). Health belief model scale for cervical cancer and Pap smear test: Psychometric testing. J Adv Nurs, 67(2): 428-437.
• Jeihoon, AK., Rakhshani, T. (2018). The effect of educational ıntervention based on health belief model and social support on promoting skin cancer preventive behaviors in a sample of Iranian farmers. Journal of Cancer Education, 34 (2), 392-401.
• Karen, G., Steffen AD., Schoenfeld E., Tappe KA. (2013). Randomized Trial of Tailored Skin Cancer Prevention for Children: The Project SCAPE Family Study, Journal of Health Communication, 18 (11): 1368-1383.
• Kartal, A., Özsoy, SA. (2007). Validity and Reliability Study of the Turkish Version of Health Belief Model Scale in Diabetic Patients. International Journal of Nursing Studies, 44 (8), 1447-1458
• Kostak, MA., Kurt, S., Süt, N., Akarsu, Ö., Ergül, GD. (2014). Hemşirelik ve Sınıf Öğretmenliği Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 13(3), 189-196.
• Nahar, VK., Ford, A., Hallam, SJ., Bass, MA., Hutcheson, A., Vice. MA. (2013). Skin Cancer Knowledge, Beliefs, Self-Efficacy, and Preventative Behaviors among North Mississippi Landscapers. Dermatology Research and Practice, 1-7.
• Nahcivan, ÖN., Seçginli, S. (2003). Meme kanserinde erken tanıya yönelik tutum ve davranışlar: bir rehber olarak sağlık inanç modelinin kullanımı. C. Ü. Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 7 (1), 33-8.
• National Comprehensive Cancer Network Foundation. (2018). Melanoma. Çevrimiçi https://www.nccn.org/patients/guidelines/content/PDF/melanoma.pdf
• Shelestak, D., Lindow, K. (2009). Awareness of Skin Self-Assessment as an Early Detection Tool for Skin Cancer. Journal of the Dermatology Nurses’ Association, 1 (2), 119-123.
• Shelestak, D., Lindow, K. (2011). Beliefs and Practices Regarding Skin Cancer Prevention. Journal of the Dermatology Nurses’ Association, 3 (3): 150-155.
• Stanton, WR., Chakma, B., O'Riordan, DL., Eyeson-Annan, M. (2000). Sun exposure and primary prevention of skin cancer for infants and young children during autumn/winter. NZJ Public Health, 24(2), 178-84.
• Sümen, A., Öncel, S. (2014). Deri Kanseri ve Güneşten Korunmaya Yönelik Öğrencilerle İlgili Yapılan Çalışmalar: Literatür İncelemesi. DEUHYO ED, 7 (2),78-91.
• Uysal, A., Özsoy, SA., Ergül, Ş. (2004). Öğrencilerin cilt kanseri risklerinin ve güneş ışınlarından korunmaya yönelik uygulamalarının değerlendirilmesi. Ege Tıp Dergisi, 43(2), 95 – 99.
• Wesson, KM., Silverberg, NB. (2003).Sun protection education in the United States: what we know and what needs to be taught. Cutis, 71 (1),71-4.