IMMANUEL WALLERSTEIN BAKIŞ AÇISIYLA OSMANLI‘DAN TÜRKİYE CUMHURİYETİNE EKONOMİK VE POLİTİK DEĞİŞİKLERİN ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 17 - 32, 30.06.2021

Seda Gozde Tokatlı

Öz

Kapitalist düzen ülkelerin gelişmişlik ve az gelişmişlik seviyelerini belirlerken, kapitalizmin gelişiminde yaşanan bağımlılık ilişkisi yapısal hiyerarşik düzenin yeniden inşa edilmesine yol açmaktadır. Uluslararası sistem içerisinde kapitalist ekonomi üzerinde etkin rol oynayan devletler sistem içerisinde yer alan merkez(gelişmiş) ve çevre (az gelişmiş) ülkelerin gelişmişlik seviyelerini belirlemektedir. Amerikalı sosyolog ‘’Immanuel Wallerstein’’ ekonomik ve politik sistemi yorumlarken gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere odaklanarak ‘’Dünya Sistem Teorisi’’ ile açıklık getirmektedir. Dünya Sistem teorisi, dünyayı merkez, çevre ve yarı çevre ülkelere bölen bölgeler arası ve uluslararası işbölümünü ifade etmektedir. Bu çalışmada, Osmanlı Devletinin dünya sistemi içerisine nasıl eklemlendiğini ve neden gelişmiş ülke seviyesinden az gelişmiş bir ülke konumuna geçiş yaptığı ‘’Bağımlılık Teorisi’’ kapsamında incelenecektir.
Osmanlı Devleti 16. ve 17 yy. ‘da kapitalist ekonomik düzen içerisindeki entegrasyonunun gerçekleştirememesi, Avrupa kapitalizmin gelişimi ile yakından ilgilidir. Dünya kapitalist düzeni Osmanlı Devleti’ni kendi içerisine çekerek onun üretim biçimini, yönetim şeklini ve toplumsal yapısını değerler ve fikirler üzerinden yeniden biçimlendirmiştir. Osmanlı Devleti’nin kapitalist ekonomiye eklemlenmesiyle başlayan çevreleşme süreci ekonomik, toplumsal ve siyasi yapının dönüşümü ile daha belirleyici olmuştur. Osmanlı devletinin Dünya sistemine nasıl eklemlendiği ve tedricen nasıl bağımlı bir ekonomiye dönüştüğü, ya da nasıl çevreleşme süreci yaşadığını anlamak önemlidir. Osmanlı devleti yerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti devleti, çevre konumundan yarı çevre ülke konumuna yükselmesini sağlamıştır. Kapital yönetim anlayışının Türkiye’ye sunduğu Neo liberal politikalar bağımlılık ve çevreleme politikalarının temelini oluşturmaktadır. Günümüzde kapitalist dünya düzeni, gelişmiş ülkelerin ekonomik faaliyetlerini sürdürülmesini desteklerken, Türkiye çevre ve merkez ülkeler arasında köprü rolü oynamaya devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Türkiye Cumhuriyeti, Neo-Liberal Teori, Dünya Sistemleri Analizi

ANALYSIS OF THE REPUBLIC OF TURKEY FROM OTTOMON EMPIRE ECONOMIC AND POLITICAL CHANGES BY IMMANUEL WALLERSTEIN PERSPECTIVE

Öz

While the capitalist system determines the development and underdevelopment levels of the countries, the dependency relationship experienced in the development of capitalism leads to the re-construction of a structural hierarchical order. States that play an important role in the capital economy determines the development levels of the central(developed)and peripheral (less developed) countries in the international system. American sociologist ‘’Immanuel Wallerstein’’ who interpreting the economic and political system, clarifies it with ‘’World System Theory’ ’by focusing on the developed and developing countries. ‘’World-system Theory" refers to the inter-regional and transnational division of labor, which divides the world into core countries, semi-periphery countries and the periphery countries.
In this paper, how the Ottoman State was articulated in the world system and why it transitioned from central to periphery state status in the system will be examined within the scope of ‘’Dependence Theory.’’ The failure of the Ottoman Empire to integrate into capital economic order in the 16th and 17th centuries is related to the development of European capitalist economical process. The world capitalist order that pulled the Ottoman Empire into itself and reshaped its production style, governing structure and social order through its values and ideas. The encirclement process that started with the articulation of the Ottoman Empire to capitalist economy became more determinant with the transformation of the economic, social and political structure. It is important to understand the process how the Ottoman Empire is gradually integrated into world economics system and turn into dependent economy in the system. Instead of the Ottoman Empire established the Republic of Turkey led to rise its position from periphery to semi periphery state status. The Neoliberal policies that offered by the capitalist states to the Turkey forms the basis of the dependency and containment relationship. Today, as capitalist world order helps to maintain the economic activities of the developed countries, Turkey continues to play a bridge role between the peripheral countries and developed countries.

Anahtar Kelimeler

The Ottoman Empire, The Republic of Turkey, Neo-Liberal Theory, World System Analysis

Kaynakça

• Acemoglu. D,&Robinson, J.A.(2012) ”Ulusların Düşüşü -Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri, Doğan Egmont Yayıncılık, İstanbul.
• Arrighi,Giovanni,(2016)”Uzun Yirminci Yüzyıl”,(Cv Bozdemir, Recep) ,İmge Kitapevi Yayinlari.
• Boratav. K,(2007) ”Türkiye İktisat Tarihi 1908-2005 İmge Kitapevi, Ankara,
• Bostanoğlu, B. (1999) ‘’Türkiye-ABD İlişkilerinin Politikası’’. Ankara: İmge Yayınevi
• Gilpin.R(2004)”Global Political Economy”Understanding the International Economic Order” Princeton,NJ,Princeton Universty Press.2004.
• Ege Aylin,(2006) Türkiye'nin AB'ye Üyeliğinin Ekonomik Etkileri: Üç Muhtemel Senaryo Üzerinde Düşünceler SPK Yayınlan.
• Eralp, A. (1994) ‘’Turkey and European Identity: Forging New Identitites Along Old Lines’’, International Journal of Sociology, 24
• Eralp, A. (1996) Değişen Savaş-Sonrası Uluslararası Sistemde Türkiye ve Avrupa Topluluğu, Türkiye ve Avrupa İlişkileri içinde, (Canan Balkır ve Allan M. Williams, ed.) İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Davutoğlu,Ahmet (1999) “Tarih İdraki Oluşumunda Metodolojinin Rolü: Medeniyetlerarası Etkileşim Açısından Dünya Tarihi ve Osmanlı”, Dîvân İlmî Araştırmalar, sayı: 7, s. 17.
• Gülalp, Haldun: (1983) ‘’Gelişme Stratejileri ve Gelişme İdeolojileri’’, Yurt Yayınları, Ankara.
• Incekara, Ahmet.(2016) Türkiye’de Neoliberal Ekonomi Politikaları Sürecinde Gelir Bölüşümü ve İktisadi Büyüme İlişkisinin Analizi’’,International Conference on Eurasian Economies,
• Kara, Ishak Gazi(2007)”Küreselleşme, Medeniyetler ve Dünya Düzeni”, Disiplinlerarasi Calisma Dergisi, Cilt 12/23.
• Kaynak, Muhteşem (1984) “Osmanlı Ekonomisinin Dünya Ekonomisine Eklemlenme Sürecinde Osmanlı Demiryollarına bir Bakış”, Yapıt, sayı 5, Haziran-Temmuz .
• Kazgan, G.(2008) ”Türkiye Ekonomisinde Krizler(1929-2001),Ekonomi Politik açısından bir irdeleme “İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2. Baskı,İstanbul.
• Karakurt,Birol (2011) ‘’Washington Konsensüsünden Küresel Mali Krize Mali Disiplin ve Türkiye’deki Gelişmeler’’, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1.
• Kurmuş, Orhan(1977) Emperyalizmin Türkiye’ye Girişi, Bilim Yayınları, İstanbul. Martal, Abdullah, (1999)“Değişim surecinde İzmir’de Sanayileşme", Dokuz Eylül Yayınları ,İzmir.
• Mandel.E.(2013) “Geç Kapitalizm”,(Cv.Badem,Cev),Versus Kitap Yayinlari.
• Lewıs, B. (2001) ‘’The Revolt of Islam’’. The New Yorker. 10 Aralık
• Oran, B. (2001) Türk Dış Politikasının Temel İlkeleri. Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar içinde, (Baskın ORAN ed.) C.I
• Özgün, Cihan (2008) “Osmanlı Ekonomik Politiğine Kısa Bir Bakış”(XVIII-XIX. Yüzyıllar),Tarih Okulu, Şayi I(5-17),İzmir.
• Pamuk, Şevket:(1994)Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme 1820-1913,Türkiye Araştırmaları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Pamuk, Şevket(2016),” Türkiye’nin 200 yıllık iktisadi Tarihi” İş Bankası Kültür Yayınları.
• Piketty, Thomas,(2014) ’’Yirmi Birinci Yüzyılda Kapital’’, İş Bankası Kültür Yayınları.
• Rathmann, Lothar:(1976) ‘’Alman Emperyalizminin Türkiye’ye Girişi,’’ Bilim Araştırma Dizisi, Gözlem Yayınları, İstanbul.
• Said, Edward,(1998)’’Oryantalizm’,İrfan Yayınevi, Ankara.
• Toprak, Zafer (1982) “Türkiye’de Milli İktisat(1908-1918),İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• Uslu, N. (2000)’’ Türk-Amerikan İlişkilerinde Kıbrıs’’, Ankara: 21. Yüzyıl Yayınları.
• Wallerstein, Immanuel (1999) “Osmanlı İmparatorluğu ve Kapitalist Dünya-Ekonomi: Bir Kaç Araştırma Sorusu” (Ter: Ebru Afat), Bilim ve Sanat Vakfı, Bülten.
• Wallerstein, Immanuel,(2014)’’The Ottaman Empire and the Capitalist World Economy “Research Foundation of Suny.
• Wallerstein, Immanuel,(2012) ”Modern Dünya Sistemi 1”,(Cv Boyacı, Latif),Yarin Yayınları.
• Yerasimos, Stefanos:(1977)’’Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, Bizanstan Tanzimata’’, Cilt 1, Çev: Babür Kuzucu, Gözlem Yayınları, İstanbul.