Fahreddin Râzi’nin Düşüncesinde Ezelî-Ebedî Varlık

Yıl 2014, Cilt: 5 Sayı: 2 - Cilt: 5 Sayı: 2, 229 - 260, 24.03.2014

Hüseyin Maraz

Öz

İslam düşüncesinde ezelî ve ebedî olan tek varlık sadece Allah’tır. Allah’ın dışında

diğer varlıkların ezelîliği ise kelamcılar nazarında imkân dışıdır. Fakat ezelî olmayan

varlıkların ebedî olup olamayacağı esas tartışma alanını oluşturmaktadır. Ezelî olmayan

fakat ebedî olan bir varlık mümkün müdür? Vâcibu’l-vücud olan Allah’ın ebedîliği mutlaktır.

Buna mukabil mümkinu’l-vücud olan varlıkların ebedîliği zorunlu olmadığından bunu

tercih edecek olan da sadece Allah’tır. Bu açıdan makalede, ezel ve ebedin Allah ve

âlem/insan için anlam ve mahiyeti, Râzi’nin felsefi-kelami bakış açısıyla ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Râzi, Varlık, Vacib, Mümkin, Ezel, Ebed

Kaynakça

• Abdülbâki, Muhammed Fuâd, el-Mu’cemü'l-Müfehres lî-Elfâzi’l-Kur'ani’l-Kerim, Kahire 2001.
• Alûsi, Hisam, ez-Zaman fî-Fikri’d-Din ve’l-Felsefeti’l-Kadîm, Beyrut 1980.
• Akbaş Abdurrahman, Kuran’a Göre Ebedîlik (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2007.
• Askerî, Ebu Hilal, Hasan b. Abdillah, el-Furûku’l-Luğaviyye, thk. Muhammed İbrahim Selim, nşr. Daru’l İlm ve’s Sekafe, Mısır (ts).
• Atay, Hüseyin, Farâbi ve İbni Sîna’ya Göre Yaratma, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara 2001.
• Ati, İbrahim, ez-Zaman fî-Fikri’l İslami, Beyrut 1993.
• Bağdâdî, Ebu’l-Berekat, Kitâbu’l-Mu’teber fi’l-Hikme, Haydarabad h. 1357.
• Buhari, Muhammed b. İsmail, Sahîh-i-Buhâri, thk. Muhammed Züheyr bin Nasır en-Nasır, (1-9), (ys.), h.1402.
• Abdülkahir b. Tâhir el-Bağdâdî, Usulü’d-Din, nşr. Dârü’l Fününi’t Türkî, İstanbul, 1968.
• …………………el-Fark Beyne’l Firak, thk. Muhammed Osman el-Huştî, Kahire, 1988.
• Bozkurt, Mustafa, “Fahreddin Râzi’nin Varlık Anlayışı”, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: XIV, sayı: 2, Malatya 2009.
• Cabirî, Muhammed Âbid, Arap İslam Kültürünün Akıl Yapısı, çev. Burhan Köroğlu ve diğerleri, Kitabevi Yayınları (3. Baskı), İstanbul 2001.
• Cevherî, İsmail b. Hammâd, es-Sıhah, thk. Ahmed Abdu’l Gafur Attar, nşr. Daru’l İlmi’l Melayin, (1-6), Beyrut 1987
• Cürcânî, Ali b. Muhammed eş-Şerif, Kitâbü’t-Ta’rifat, nşr. Mektebet’ü Lübnan, Beyrut 1985.
• Dârimî, Ebu Muhammed Abdillah b. Abdirrrahman, Sünen, thk. Hüseyn Selim Esed ed- Darani, nşr. Daru’l Muğnî, (1-4), (ys.), 2000.
• Dugaym, Semih, Mevsuat-ü Mustalahat-i-İlmi’l-Kelâmi’l-İslamî, nşr. Mektebet’ü Lübnan, Beyrut 1998.
• Düzgün, Şaban Ali, Nesefî ve İslam Filozoflarına Göre Allah Âlem İlişkisi, Akçağ Yayınları, Ankara 1998.
• Ebu’l Bekâ, Eyyüb b. Musa el-Kefevî, Külliyyatü-Mûcemi fî-Mustalahati’l-Luğaviyye, haz. Adnan Derviş-Muhammed Mısri, nşr. Müessesetü’r Risale, Beyrut 1997.
• Ebu Davut, Süleyman b. Eş’as, Sünen, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamit, nşr. Mektebetü’l Asriyye, (1-4), Beyrut, (ts.).
• Ebu’l İzzi’l Hanefî, Ali b.Muhammed, Şerhu’l-Akideti’t-Tahavî, thk Ahmed Mahmud Şakir, Riyad h.1417.
• el-Cevzî, İbni Kayyım, Hâdil’l-Ervah ila-Bilâdi’l-Ervah, nşr. Mektebetü’l Mütenebbi, Kahire (ts.).
• el-Mâlâti, Ebu’l Huseyn Muhammed b. Ahmed, et-Tenbih ve’r-Red alâ-Ehli’l-Ehva ve’l-Bid’, nşr. Mektebetü’l Ezher, thk. Muhammed Zahid Hasen el-Kevserî, Kahire 2007.