Fransız İhtilali ve Ermeni Milliyetçiliğinin Doğuşu

Yıl 2014, Cilt: 5 Sayı: 1 - Cilt: 5 Sayı: 1, 151 - 170, 24.03.2014

Cahit Külekçi

Öz

Ermeniler, Osmanlı Devleti’nde yaşayan etnik unsurlardan sadece bir tanesidir. Osmanlı Devleti, insan hak ve hürriyetleri bağlamında sınırları içinde yaşayan tüm milletlere olduğu gibi Ermenilere de aynı mesafede yaklaşmıştır. Bu anlamda Ermeniler de devletin hemen her kademesinde
görev alabilmişler, hatta neredeyse Türklerden ayırt edilemez hale gelmişlerdir. Ancak özellikle
XIX. yüzyılda Osmanlı Devleti ile Ermeniler, toplumsal olmasa da siyasî düzlemde karşı karşıya
gelmiş, bunda da Ermeni milliyetçiliği fikri önemli rol oynamıştır. Çalışmamızın da ele aldığı hususlar, Ermeniler arasında hızla yayılacak olan milliyetçilik fikrinin ortaya çıkışına zemin hazırlayan
faktörlerdir. Nitekim çalışmamızda Ermeni milliyetçiliğinin doğuşuna zemin hazırlayan olaylar izah
edilmeye çalışılırken Fransız İhtilali çalışmanın merkezine konmuş, ihtilalin yanı sıra diğer faktörlere de özellikle dikkat çekilmiştir. Zira Ermeni milliyetçiliğinin doğuşunda Fransız İhtilali’nin rolü,
diğer faktörlere nazaran daha kısıtlıdır. Başka bir ifadeyle aslında ihtilalden çok daha önce Ermeniler arasında milliyetçilik fikirleri yayılmaya başlamış, belki ihtilal ancak bu yayılmaya katkı sağlamıştır. Dört bölümden oluşan çalışmamızda Osmanlı arşiv belgelerinden faydalanıldığı gibi modern
dönem çalışmalarından da istifade edilmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Ermeni, Fransa, ihtilal, Venedik, Mığhitarist

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi ______ Yıldız Perakende Arzuhal ve Jurnaller, 55/ 70.
• ______ Hatt-ı Hümâyûn, 141/ 5857.
• ______ Hatt-ı Hümâyûn, 140/ 5823.
• ______ Hatt-ı Hümâyûn, 141/ 5855.
• ______ Cevdet- Hariciye, 56/ 2789.
• ______ Maarif Nezareti- Mektubi Kalemi, 55/ 70.
• ______ Yıldız- Askerî Maruzat, 135/ 74.
• ______ Hatt-ı Hümâyûn, 232/ 12927.
• ______ Dâhiliye Kalem-i Hususi, 3/ 13.
• Akarlı, Engin Deniz, Osmanlılarda ve Avrupa'da Çağdaş Kültürün Oluşumu, XVIXVIII. Yüzyıllar, İstanbul 1986.
• Akçura, Yusuf, Osmanlı Devleti’nin Dağılma Devri (XVIII. ve XIX. Asırlarda), Ankara 1998.
• Arıkan, Zeki, ‘Cumhuriyet İdeolojisi ve 1536 Kapitülasyonları’, VII. Uluslararası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi, Editör: Nurhan Abacı, Bursa 1998.
• Armaoğlu, Fahir H., Siyasi Tarih, Ankara 1973.
• Aşıkpaşazâde, Tarih, Nşr: Âli Bey, İstanbul 1914.
• Aukerıan, Harcutiun, A Brief Account of the Mechitaristican Society, Venice 1835.
• Aulard, Alphonse, Fransa İnkılâbının Siyasî Tarihi, Trc: Nazım Poray, Ankara 1987.
• Curzon, Robert, Armenia, New York 1854.
• Düzenli, Pehlül, ‘Osmanlı Fetvâ Mecmuaları Işığında İstanbul’da Gayr-ı Müslimlerin Problemleri’, Dinsel ve Kültürel Farklılıkların Birarada Yaşama Tecrübesi: İstanbul Tecrübesi Sempozyumu, İstanbul 2010.
• Eldem, Edhem, ‘Capitulation And Western Trade’, The Cambridge History Of Turkey, UK Cambridge 2006.
• ______ ‘Osmanlı Devleti ve Fransa’, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, İstanbul 1998.
• Evants, Richard J., Tarihin Savunusu, Trc: Uygur Kocabaşoğlu, Ankara 1999.
• Faroqhı, Suraiya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla, Çvr: Elif Kılıç, İstanbul 2005.
• Fayda, Mustafa, ‘Hz. Ömer ve Ticaret Malları Vergisi Veya Uşûr’, Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1981.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri, Fransız İhtilali ve Tanzimat, İstanbul 1942.
• Havens, George R., Fikirler Çağı, Trc: Behzad K. Yeğen, İstanbul 1971.