XIV. Asır İrân Tasavvuf Eğilimleri Bağlamında İrfânî Tasavvufa Dair

Yıl 2014, Cilt: 5 Sayı: 1 - Cilt: 5 Sayı: 1, 171 - 189, 24.03.2014

Mustafa Altunkaya

Öz

 Modern sonrası dönemde, tasavvuf/irfân geleneğinin ele alınarak bugünün sosyal ve siyasal
hareketlerine etkisini konu alan araştırmalar yeni ve yetersizdir. Günümüzde gelişme eğilimindeki
aşırılık (tatarruf) temayülleri karşısında tasavvufun dengeleyen vasat rolünün incelenmesi, ilim
çevrelerinde öncelikli konulardan addedilmektedir. İslam maneviyâtının sembol kavramları olarak
Tasavvuf/İrfan, daha çok Horasan ekolünün etkisiyle şekillendiği halde, tarihsel süreçte ve tatarrufî
saiklerin etkisiyle iki farklı gelenek gibi algılanabilmektedir. Oysa bu kavramlar, Hicrî ikinci yüzyıldan itibaren şekillenmeye başlamış ve Kerbelâ sonrası serhad bölgelere göçe zorlanan Ehlibeyt
âlimlerinin etkisinde teorik ve sistematik biçimini almıştır. Bu nedenle ilk mutasavvıfların ortaya
çıkışında, selef ve ehlibeyt ulemâsının etkin ve belirleyici olduğu söylenebilir. Nitekim, hemen bütün silsilelerde yeralan Ma’rûf-i Kerhî (ö. 200), İmam Rızâ (ö. 203)’nın öğrencisi ve müridi, Zünnûni Mısrî (ö. 245) ise İmam Cafer-i Sadık (ö. 148)’ın öğrencisi Cabir b. Hayyan (ö. 193)’ın talebesidir.
Bu çalışma, İslami eğilimlerin ayrışma potansiyeline dikkat çekip, zühd temelli eğilimlerin gerçekte
aynı kökten beslendiklerini, bilimsel yöntemle tespit etmekte ve Tasavvufî İslâm Birliği’nin imkânlarına odaklanmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf ve irfân, Ehl-i Beyt, Turaniyan-İraniyan, 3T eğilimleri, yeni düzen

Kaynakça

• Abdulati, M. Ahmed, İmam Muhammed Abduh’un Siyasi Düşüncesi, Kahire, 1978.
• Beyan, M.Hüseyin; Mebâni-ye İrfan ve Tasavvuf, Allame Tabatabai Üniv. Yayını, Tahran, 1374.
• Bolay, Süleyman Hayri; Felsefi Doktrinler Sözlüğü, Akçağ Yayınları Ankara, 1994.
• Brzezinski, Z.; Kontrolden Çıkmış Dünya, çev. H. Menemencioğlu, İst. 1996.
• Cebecioğlu, Ethem; Seheriyât, Erkam Matbaası, İstanbul, 2010.
• Gener Cihangir, Ezoterik/Batınî Doktrinler Tarihi, Beyaz Yay, Ank. 2012.
• Firuzanfer, Bediuzzaman; Mevlana Celaleddin, Çev. F.Nafiz Uzluk, MEB Yayını, İst, 1985
• Frager, Robert; Aşktır Asıl Şarap, Gelenek Yay, İst, 2004.
• Garcıa, Jr.Manual; İsyan Kuralları, Çev. A. Parılyıldız, 2011http://www.sendika.org/yazi.php?3712
• Guenon, Rene; İslam Maneviyatı Taoculuğa Bakış, M. Kanık, İnsan Yay, İst, 1989.
• Gustave, Le Bon; Kitleler Psikolojisi, Çev. H.İlhan, Alter Yayınları, Ankara 2000.
• Hani, Muhammed b. Abdullah; Behcetü’s-Seniyye, Çev. A.Akçiçek, Gonca Yay., İst. 1976.
• Huntıngton, Samuel P.; Biz Kimiz? Amerika’nın Ulusal Kimlik Arayışı, çev. A. Özer, İst. 2004.
• Isfehani, Rağıb; el-Müfredat fi Ğaribi’l-Qur’an, Beyrut, 1994, Daru’l-Qalem, Beyrut, 1412. Kemikli, Bilal; Türk İslam Edebiyatı, Bursa: Emin Yayınları, 2010.
• Kısmir, Yuhanna; Felasifetu’l-Arab-Ebu’l-Ala el-Maarri, Daru’l-Meşrik, Beyrut, 1985.
• Kureyşi, Ali; Malik b. Nebi’de Toplumsal Değişim, Çev. Mustafa Altunkaya, Ekin Yay, 2002.
• Lahori, Muhammed İkbal; İslamî Benliğin İçyüzü, Çev. A.Yüksel, Hece Yay., İstanbul, 1986.
• Lipson, Leslie; Uygarlığın Ahlaki Bunalımları, çev. J. Ç. Yeşiltaş, İstanbul, 2000.
• Mitchel, Richard; The Society of the Muslim Brothers. London 1969.
• Mutahhari, Murtaza; Mecmua-i Asar, Sadra Yayınları, Tahran, 1385, C. 23.
• Nicholson, Reynold; The Mystics of İslâm, Routledge, Kegan Paul, London, 1914.
• Onat, Hasan; Kral Çıplak, İki bin yirmi üç Dergisi, Ankara, 2012.
• Panel Bildirileri, Yaşamı Seçin Nükleerden Vazgeçin, EMO Yayını, Ankara 2011.
• Rumî, Mevlana Celaleddin, Rubaiyat, MEB Yayınları, Ankara 1994.
• Said Havva, Eğitim Risalesi, Fi Afaki’t-Tealim, 1980, Mektebetü Vehbe.
• Seccadi, Seyyid Ziyauddin; Mebani-ye İrfan ve Tasavvuf, İnsani İlimler Yayını, 1374
• Semerkandî, Ali b. Yahya; Bahru’l-Ulûm, Süleymaniye Kütüphanesi KAP Böl. 106-109.