Evaluation of Narrations Related to Raising Hands in Prayer in Terms of Isnad

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 46, 30.12.2022

Mustafa Aydın

Öz

Prayer is one of the most important acts of worship in Islam. There are some differences due to the views of the sects during the prayer. The most striking of these is the practice of raising the hands in prayer. The aim of the study is to determine the narrations that constitute a source for the different practices of the sects regarding when the hands should be raised during the prayer, to examine and evaluate the soundness of the narrations in terms of isnad. In the study, in order to determine the views and evidences of the sects in the context of the research method, the original sources of each sect were applied. With the data obtained from here, the narrations used as evidence were determined and the isnads of the narrations were examined in the Kutub al-sittah, which is the most basic hadith sources, in order not to exceed the limits of the study. During this study, jarh-tadil, tabaqat and rijal books were used. Afterwards, a comparative evaluation was made. It is seen that there is no difference of opinion regarding the raising of the hands when taking takbir (takbir of beginning) to start the prayer. However, apart from the takbir of beginning, there are two main differences in practice in terms of whether or not to raise the hands. While Hanafis and Malikis are of the opinion that the hands will be raised only at the beginning of the prayer, Shafiis and Hanbalis are of the opinion that the hands will also be raised except for the takbir of beginning. The source of the views of both parties regarding the raising of the hands in prayer is the practices of the Prophet (pbuh), hence the narrations. The differences seen in the practices of the sects were influenced by the narrations related to the subject and the reasons for the preference of these narrations by the sects. Although there are studies on the fiqh dimension of the subject, as far as we can determine, there has been no study on the isnad of the narrations in terms of the science of hadith, that is, the status of the narrators who transmitted it. Therefore, it is thought that this study will contribute to the field and be useful in terms of better understanding of the issue.

Anahtar Kelimeler

Prayer, Hadith, Raising the Hands in Prayer, İsnad, Sect

Namazda Ellerin Kaldırılmasına Dair Rivâyetlerin İsnad Açısından Değerlendirilmesi

Öz

Namaz, İslâm dininin en önemli ibadetlerinden birisidir. Namazın kılınışı esnasında mezheplerin görüşlerinden kaynaklı birtakım farklılıklar bulunmaktadır. Bunlardan en dikkat çekici olanı ise namazda ellerin kaldırılması uygulamasıdır. Bu çalışmanın amacı namazda ellerin ne zaman kaldırılması gerektiğine yönelik mezheplerin farklı uygulamalarına kaynak teşkil eden rivâyetleri tespit etmek, isnad açısından rivâyetlerin sıhhat durumunu incelemek ve değerlendirmektir. Çalışmada araştırma yöntemi bağlamında öncelikli olarak mezheplerin görüşlerini ve delillerini tespit edebilmek için, her mezhebin kendi aslî kaynaklarına müracaat edilmiştir. Buradan elde edilen verilerle delil olarak kullanılan rivâyetler belirlenmiştir. Çalışmanın sınırlarını aşmamak için en temel hadis kaynakları olan Kütüb-i sitte özelinde rivâyetlerin isnadları incelenmiştir. Bu inceleme esnasında cerh-ta‘dîl, tabakât ve ricâl kitaplarından yararlanılmıştır. Daha sonra ise mukayeseli bir değerlendirme yapılmıştır. Namaza başlamak için tekbir alırken (iftitah tekbiri) ellerin kaldırılması hususunda herhangi bir görüş ayrılığı bulunmadığı görülmektedir. Bununla birlikte iftitah tekbiri dışında ellerin kaldırılıp kaldırılmaması hususunda uygulamada başlıca iki noktada farklılıklar bulunmaktadır. Hanefî ve Mâlikîler, ellerin sadece namaza başlarken kaldırılacağı görüşünde iken, Şâfiî ve Hanbelîler ise iftitah tekbiri dışında da ellerin kaldırılacağı görüşündedir. Namazda ellerin kaldırılması hususunda her iki kesimin de görüşlerinin kaynağı, Hz. Peygamber’in uygulamaları, dolayısıyla rivâyetlerdir. Mezheplerin uygulamalarında görülen farklılıkta ise konu ile ilgili rivâyetler ve mezheplerin bu rivâyetleri tercih sebepleri etkili olmuştur. Konunun fıkhî boyutuna yönelik yapılan çalışmalar bulunmakla birlikte, tespit edebildiğimiz kadarıyla, hadis ilmi yönünden rivâyetlerin isnadı, yani onu nakleden râvîlerin durumları ile ilgili bir çalışma yapılmamıştır. Bundan dolayı çalışmanın alana katkı sunacağı ve meselenin daha iyi anlaşılması yönünden de yararlı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Namaz, Hadis, Namazda Ellerin Kaldırılması (Refʿu’l-yedeyn fi’s-salât), İsnad, Mezhep

Kaynakça

• Ahatlı, Erdinç. “Yahyâ b. Saîd el-Kattân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/262. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Aktepe, İshak Emin. “Ebu Hanife ve Ehl-i Hadisin Sünnet Anlayışlarındaki Temel Farklar”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 19 (2012), 115-130.
• Âşıkkutlu, Emin. “İbn Ebû Şeybe, Ebû Ca‘fer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/443-444. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Ateş, Ali Osman. “Ebû Kılâbe el-Cermî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/176-177. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Aydın, Mustafa. “Hatîb el-Bağdâdî’nin el-Fasl li’l-Vasli’l-Müdrec fi’n-Nakl’i Bağlamında Müdrec Hadisler ve Değeri”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 18 / 1 (Haziran 2018): 479-511.
• Aydınlı, Abdullah. “A‘rec, Abdurrahman b. Hürmüz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/350-351. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Aydınlı, Abdullah. “İbn Ebû Leylâ, Abdurrahman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/435-436. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Aynî, Bedruddîn. Şerḥu Ebî Dâvûd. thk. Ebu’l-Munẕir Ḫâlid b. İbrâhîm el-Mıṣrî. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1420/1999.
• Azîmâbâdî, Muhammed Şemsü’l-Hak. Avnu’l-ma’bûd. 14 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1415.
• Başaran, Selman. “Fellâs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/309. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Başaran, Selman. “İbn Ebû Şeybe, Ebü’l-Hasan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/444. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Begavî, Abdullah b. Muhammed. Târîhu vefâti’ş-şüyûh. thk. Muhammed Azîz Şems. Mumbai: Dârü’s-Selefiyye, 1409.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. Maʿrifetü’s-sünen ve’l-âsâr. 15 Cilt. Halep: Dârü’l-Vaî, 1411.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. Refʿu’l-yedeyn fi’s-salât. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 1416.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Dârü’l-Erkâm, 1995.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. et-Târîhu’l-kebîr. 8 Cilt. Haydarâbâd: Dârü’l-Maârifi’l-Osmâniyye, ts.
• Çakan, İsmail Lütfi. “Abdurrahman b. Esved”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/161. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Çakın, Kamil. “Kuteybe b. Saîd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/491-492. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Çeker, Orhan. “Bekkâr b. Kuteybe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/365. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Çelik, Ali. “Basralı Muhtelit Râvîler (Hicrî İlk Üç Asır)”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/8 (2016), 157-181.
• Çelik, Ali. “Nuaym b. Hammâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/219. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Çelik, Taha. “Raf‘u’l-yedeyn Meselesi Çerçevesinde Beyhakî’nin Tahâvî’ye İtirazları”. Hadis Tetkikleri Dergisi 16/1 (2018), 33-58.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as. es-Sünen. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2013.
• Efendioğlu, Mehmet. “Saîd b. Mansûr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/562. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Erul, Bünyamin. “Züheyr b. Muâviye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/542-543. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Güler, Zekeriya. “Kavârîrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/65-66. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Güler, Zekeriya. “Müsedded b. Müserhed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/82-83. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî. el-Fasl li’l-vasl el-müdrec fi’n-nakl. thk. Abdüssemi’ Muhammed el-Üneys. Riyad: Darü İbni’l-Cevzî, 1418.
• Hatiboğlu, İbrahim. “Ma‘mer b. Râşid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/552-554. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Hatiboğlu, İbrahim. “Süfyân b. Uyeyne”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/28-29. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• İbn Ebû Hâtim er-Râzî, Abdurrahmân b. Muhammed. el-Cerh ve’t-ta’dîl. 9 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1271.
• İbn Hacer el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân. 7 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-A’lemî li’l-Matbûât, 1406.
• İbn Hacer el-Askalânî. Takrîbü’t-Tehzîb. thk. Muhammed Avvâme. Halep: Dârü’r-Reşîd, 1486.
• İbn Hacer el-Askalânî. Tehzîbü’t-Tehzîb. 12 Cilt. Haydarabad: Matbaatu Meclis-i Dâiretü’l-Maarifi’n-Nizâmiyye, 1326.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân. es-Sikât. thk. Şerafeddin Ahmed. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1395.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân. Kitâbü (Maʿrifeti)’l-mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-duʿafâʾ ve’l-metrûkîn. thk. Mahmûd İbrâhim Zâyed. 3 Cilt. Halep: Dârü’l-Vaî, ts.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddin el-Makdisî. el-Muğnî (Delilleriyle Hanbeli Fıkhı). çev. A. Alpaslan Tunçer. İstanbul: Polen Yayınları, 2015.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2013.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdr, 1414.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdr, 1414.
• İbn Sa‘d, Muhammed b. Sa‘d. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdr, 1968.
• İclî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Abdillâh. Maʿrifetü’s-sikât. thk. Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî. 2 Cilt. Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1405.
• Kandemir, M. Yaşar. “Affân b. Müslim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/399-400. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Kandemir, M. Yaşar. “Ahmed b. Hanbel (Hayatı)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/75-80. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Kandemir, M. Yaşar. “Ebû Âsım en-Nebîl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/99-100. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Kâsânî, Alâʾuddîn Ebûbekir b. Mesʿûd b. Aḥmed el-Ḥanefî. Bedâʾiʿu’s-sanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1406/1986.
• Kaya, Eyyüp Said. “Sâlim b. Abdullah b. Ömer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/47-48. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Keskin, Zahide. Uygulama ve Delilleri Açısından Namazda Ellerin Durumu. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Koçkuzu, Ali Osman. “Ebû Ca‘fer en-Nüfeylî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/117. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Köse, Saffet. “İbn Ebû Leylâ, Muhammed b. Abdurrahman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/436-437. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Köten, Akif. “Dûlâbî, Muhammed b. Sabâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/552. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Küçük, Raşit. “Abdullah b. Mübârek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/122-124. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Merğînânî, Ebu’l-Ḥasen Alî b. Ebûbekr. el-Hidâye fî şerḥi Bidâyeti’l-mubtedî. thk. Ṭallâl Yûsuf. 4 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Mizzî, Yûsuf b. Abdurrahman. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1400.
• Müslim, Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Dârü’l-Erkâm, 1999.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb. ed-Duafâʾ ve’l-metrûkîn. thk. Mahmûd İbrâhim Zâyed. Halep: Dârü’l-Vaî, 1396.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb. Tesmiyetü’ş-şuyûh. thk. Kâsım Ali Sa’d. Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1424.
• Nevevî, Yahyâ b. Şeref. el-Mecmûʿ şerhu’l-Mühezzeb. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc. 18 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1392.
• Öz, Şaban. “Mûsâ b. Ukbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-2/321-322. İstanbul: TDV Yayınları, 2019.
• Özafşar, Mehmet Emin. “Vekî‘ b. Cerrâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/8-9. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Özdirek, Recep - Çavuşoğlu, Ali Hakan. “Süfyân es-Sevrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/23-28. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Özel, Ahmet. “Alkame b. Kays”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/467. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Özel, Ahmet. “Mâlik b. Enes”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/506-513. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Özkan, Halit. “Yahyâ b. Yahyâ el-Minkarî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/269-270. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Özkan, Halit. “Zührî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/544-549. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Polat, Salahattin. “Ka‘nebî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/305-306. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Sahnûn, Abdüsselâm b. Saîd. el-Müdevvenetü’l-kübrâ. thk. Zekeriyya Umeyrât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Saîd, Abdülcebbâr. İhtilâtu’r-Ruvâti’s-Sikât. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1426.
• Serahsî, Şemsüleimme. el-Mebsût. thk. Mustafa Cevat Akşit. İstanbul: Gümüşev Yayınları, 2008.
• Sönmez, Mehmet Ali. “Şerîk b. Abdullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/5-6. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Tahâvî, Ahmed b. Muhammed. Şerhu Me’âni’l-âsâr (Hadislerle İslâm Fıkhı). çev. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Kitâbî Yayınevi, 2009.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• Toksarı, Ali. “İbn Nümeyr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/237. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Toksarı, Ali. “İbnü’l-Müsennâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/160. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Topal, Şevket - Keskin, Zahide. “Uygulama ve Delilleri Açısından Dört Mezhebe Göre Namazda Ellerin Durumu”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 28 (2016), 391-415.
• Tuğ, Salih. “Ebû Hayseme, Züheyr b. Harb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/151. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Uğur, Mücteba. “Abdurrahman b. Ebü’z-Zinâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/159. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Uğur, Mücteba. “A‘meş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/54. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Uğur, Mücteba. “Bündâr, Muhammed b. Beşşâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/488-489. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Uğur, Mücteba. “Hulvânî, Hasan b. Ali”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/346-347. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
• Ünal, İsmail Hakkı. İmam Ebû Hanife’nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 5. Basım, 2018.
• Yardım, Ali. “İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/442-443. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Yıldız, İbrahim. Alkame b. Kays. İstanbul: Siyer Yayınları, 2022.
• Yücel, Ahmet. Hadis İlminde Tenkit Terimleri ve İlgili Çalışmalar. İstanbul: İFAV Yayınları, 1998.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. el-Kâşif fi maʿrifeti men lehu rivâyetun fi’l-kütübi’s-sitte. thk. Muhammed Avvâme, Ahmed Muhammed en-Nemr. 2 Cilt. Cidde: Dârü’l-Kıble, 1413.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnâut ve heyeti. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1405.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1407.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Tezkiratü’l-huffâz. thk. Zekeriyya Umeyrât. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.