Küreselden Yerele Çevresel Politika Yapımı: Iğdır İl Özel İdaresi Üzerine Bir Memorandum

Yıl 2021, Sayı: 6, 65 - 84, 31.12.2021

Selçuk Gürçam , Emrah Konuralp

Öz

İnsanlığın doğa üzerine kurduğu ve Sanayi Devrimi ile artan tahakküm, dünya üzerindeki insan ve canlı yaşamını tehdit eder sonuçlara yol açmaktadır. Bu tahakkümü “sürdürülebilir” kılmak adına Birleşmiş Milletler başta olmak üzere hükümetlerarası ve hükümetdışı uluslararası örgütlerin girişimlerinin son birkaç on yıllık dönemde artış gösterdiği gözlemlenmektedir. İklim değişikliği ile mücadele ve sıfır atık temaları, bu girişimler kapsamında değerlendirilmektedir. Bu konularda küresel ölçekte belirlenen ve ulusal ölçeği de biçimlendiren politikaların yerel ölçekteki uygulama ve politikalara da tam olarak yansıması, yerelin de bu sürece geri bildirimde bulunabilecek olanaklara sahip olması, artan yerinden yönetimleştirme ve hizmette yerellik taleplerinin bir gereğidir. Bu çalışma da belediye ve köylerle birlikte Türkiye’deki yerel yönetim yapılarından birini teşkil eden il özel idarelerine dair 5302 sayılı yasa, Sıfır Atık Yönetmeliği ve İklim Değişikliği Eylem Planı çerçevesinde özel idarelerin sorumluluklarını ele almıştır. Çalışma, Türkiye’nin en kirli havasına sahip ve ormansız tek ili olan Iğdır’a odaklanmıştır. Iğdır İl Özel İdaresi’nin stratejik planları, performans programları ve faaliyet raporları incelenmiştir. Mevzuatın neden yeterince uygulanamadığı, neoliberal çerçeveye atıfla tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

iklim değişikliği, sıfır atık, Iğdır İl Özel İdaresi, yerel yönetimler, çevresel politika

Environmental Policymaking from Global to Local: A Memorandum on Iğdir Special Provincial Administration

Öz

The domination that humanity has built on nature and that has increased with the Industrial Revolution leads to consequences that threaten humans and living life on earth. It is observed that the initiatives of intergovernmental and non-governmental international organizations, especially the United Nations, to make this domination “sustainable” have increased in the last few decades. The themes of combating climate change and zero waste are considered within the scope of these initiatives. The increasing demands of decentralization and subsidiarity require that the policies determined on a global arena and shaping the national scale on these issues are fully reflected in the practices and policies at the local scale. In this study, the responsibilities and duties of special provincial administrations, which constitute one of the local government structures in Turkey, together with municipalities and villages, were discussed within the framework of legislation. The study focused on Iğdır, a province of Turkey with the most polluted air and without forests. Strategic plans, performance programs and annual reports of Iğdır Special Provincial Administration were examined. Based on the case of the Iğdır Special Provincial Administration, it was discussed why the legislation could not be implemented sufficiently regarding the neoliberal economic-political framework.

Anahtar Kelimeler

climate change, zero waste, Iğdır Special Provincial Administration, local governments, environmental policy

Kaynakça

• Ağaçayak, T. (2019). Türkiye’de Atık, Atıksu ve Hava Kalitesi Yönetiminde İklim DeğişikliğiKapsamlı Yerel Çalışmalar. Ankara: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü.
• Akıllı Kentler. (2016). Küresel Isınmada Kentlere Düşen Büyük Görev. Akıllı Kentler-Akıllı Şehirler. 28 Ekim 2021 tarihinde http://www.akillikentler.org/kuresel-isinmada-kentlere-dusen-buyuk-gorev-287.html adresinden erişildi.
• Amasya İl Özel İdaresi. (2021). İl Özel İdaresi “Sıfır Atık Belgesi” ni aldı. Amasya İl Özel İdaresi Web Sitesi. 12 Aralık 2021 tarihinde http://www.amasyaozelidare.gov.tr/il-ozel-idaresi-sifir-atik-belgesi-ni-aldi adresinden erişildi.
• Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi. (2014). Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı. Avrupa Konseyi. https://rm.coe.int/booklet-european-charter-of-local-self-government-turkish-version/168071b67b adresinden erişildi.
• Aydoğdu, İ. B. (2014). Yerel ve Bölgesel Düzeyde Çevre Kirliliği Sorunları: Elazığ İli Örneği. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 1(1), 133–148.
• Baker, I., Peterson, A., Brown, G. ve McAlpine, C. (2012). Local government response to the impacts of climate change: An evaluation of local climate adaptation plans. Landscape and Urban Planning, 107(2), 127–136. doi:10.1016/j.landurbplan.2012.05.009
• Bilecik İl Özel İdaresi. (2021). İdaremizde Sıfır Atık Dönüşümü. Bilecik İl Özel İdaresi Web sitesi. 12 Aralık 2021 tarihinde http://www.bilecikozelidare.gov.tr/idaremizde-sifir-atik-donusumu adresinden erişildi.
• Bilgili, M. Y. (2021). Sıfır Atık Yaklaşımının Kökenleri ve Günümüzdeki Anlamı. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(40), 683–703. doi:10.46928/iticusbe.787711
• Birleşmiş Milletler. (2021). Global Compact. Global Compact Web Page. https://www.unglobalcompact.org/ adresinden erişildi.
• Bogner, J., Ahmed, M. A., Diaz, C., Faaij, A., Gao, Q., Hashimoto, S., … Zhang, T. (2007). Waste Management. B. Metz, O. R. Davidson, P. R. Bosch, R. Dave ve L. A. Meyer (Ed.), Climate Change 2007: Mitigation. Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change içinde (ss. 585–618). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Brown, W. (2015). Undoing the Demos: Neoliberalism’s Stealth Revolution. New York: Zone Books.
• Cahill, D. (2014). The End of Laissez-Faire?: On the Durability of Embedded Neoliberalism. Cheltenham: Edward Elgar Publishing.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2012). Türkiye Cumhuriyeti İklim Değişikliği Eylem Planı 2011–2023. Ankara: Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü İklim Değişikliği Dairesi.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019a). Kuruluşlar İçin. Sıfır Atık. 10 Ekim 2021 tarihinde https://sifiratik.gov.tr/SistemKurulumu/kuruluslar-icin adresinden erişildi.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. Sıfır Atık Yönetmeliği (2019). Türkiye.
• Çiçek, Y. (2014). Geçmişten Günümüze Türkiye’de Yerel Yönetimler. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 53–64.
• Çiftçioğlu, H. ve Aydın, A. H. (2019). Türkiye’de Yerel Yönetimler ve Çevre Sorunlarının Çözümündeki Sorumlulukları, Rolleri ve Önemi. Al-Farabi International Journal on Social Sciences, 3(1), 117–128.
• Dale, A., Robinson, J., King, L., Burch, S., Newell, R., Shaw, A. ve Jost, F. (2020). Meeting the climate change challenge: local government climate action in British Columbia, Canada. Climate Policy, 20(7), 866–880. doi:10.1080/14693062.2019.1651244
• Das, S., Lee, S. H., Kumar, P., Kim, K. H., Lee, S. S. ve Bhattacharya, S. S. (2019). Solid waste management: Scope and the challenge of sustainability. Journal of Cleaner Production, 228, 658–678. doi:10.1016/J.JCLEPRO.2019.04.323
• Daşcıoğlu, B. Z. Ö. (2021). IPCC’nin Altıncı Değerlendirme Raporu Ne Anlama Geliyor?
• Demir, K. ve Şahinkaya, S. (2019). Adana ilinde sıfır atık projesinin uygulanması. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• Denchak, M. ve Turrentine, J. (2021). Climate Change: What You Need to Know. NRDC (Natural Resources Defense Council).
• Derviş, K. (2021, 15 Ekim) . Popülist milliyetçiliğe karşı yeşil enternasyonalizm. Oksijen, s. 35. İstanbul.
• Deutch, J. (2020). Is Net Zero Carbon 2050 Possible? Joule, 4(11), 2237–2240. doi:10.1016/j.joule.2020.09.002
• Doğan, H., Erkan, A., Güser, Y., Odabaşı, E., Çamalan, G., Kılıç, G., … Çetin, S. (2021). 2020 Yılı Meteorolojik Afetler Değerlendirmesi. Ankara.
• Dünya Ekonomik Forumu. (2017). Millennials Survey: ‘Refugees Are Welcome, Robots Can’t Be Trusted, Climate Change Is Our Biggest Concern’. https://www.weforum.org/press/2017/08/millennials-survey-refugees-are-welcome-robots-can-t-be-trusted-climate-change-is-our-biggest-concern/ adresinden erişildi.
• Ecevit, B. (1993). Mithat Paşa ve Türk Ekonomisinin Tarihsel Süreci. Ankara: DSP Yayınları.
• Erdem, N., Teknik, K., Araştırma, Ü., Karadeniz, G., Üniversitesi, T., Ve, İ., … Bölüm Başkanlığı, Y. (2015). Çevre Sorunlarının Yerel Yönetimler Kapsamında İncelenmesi, 1, 1309–8039.
• Eryılmaz, B. (2020). Kamu Yönetimi: Düşünceler, Yapılar, Fonsiyonlar, Politikalar (13. bs.). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Giresun İl Özel İdaresi. (2021). Giresun İl Özel İdaresi Kümbet Aymaç Mevkisinde Çevre Günü Etkinliğinde. Giresun İl Özel İdaresi Web Sitesi. 12 Aralık 2021 tarihinde http://www.giresunilozelidare.gov.tr/giresun-il-ozel-idaredi-kumbet-aymac-mevkisinde-cevre-gunu-etkinliginde adresinden erişildi.
• Gökalp Alıca, S. S. (2018). Yerel Yönetimler ve Çevre. Emek Araştırma Dergisi, 9(14), 9–22.
• Gözler, K. (2019). Türkiye’nin Yönetim Yapısı. Bursa: Ekin.
• Gürçam, S. (2022). Analysing the Global Fight Against Climate Change and the Turkish Context. Lectio Socialis, 6(1), In Press. doi:10.47478/lectio.1004359
• Gürçam, S., Konuralp, E. ve Ekici, S. (2021). Determining the effect of air transportation on air pollution in the most polluted city in Turkey. Aircraft Engineering and Aerospace Technology, 93(2), 354–362. doi:10.1108/AEAT-08-2020-0176
• Harvey, D. (2005). A Brief History of Neoliberalism. New York: Oxford University Press.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2011). 2011 Yılı Faaliyet Raporu. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2012). 2012 Yılı Faaliyet Raporu. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2013). 2013 Yılı Faaliyet Raporu. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2014a). 2014 Yılı Faaliyet Raporu. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2014b). Stratejik Plan 2015-2019. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2015). 2015 Yılı Faaliyet Raporu. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2016a). 2016 Yılı Faaliyet Raporu. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2016b). 2017 Yılı Performans Programı. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2017a). 2017 Yılı Faaliyet Raporu. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2017b). 2018 Yılı Performans Programı. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2018a). 2018 Yılı Faaliyet Raporu. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2018b). 2019 Yılı Performans Programı.Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2019a). 2019 Yılı Faaliyet Raporu. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2019b). Stratejik Plan 2020-2024. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2019c). 2020 Yılı Performans Programı.Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2020a). 2020 Yılı Faaliyet Raporu. Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2020b). 2021 Yılı Performans Programı.Iğdır. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/faaliyetrpr adresinden erişildi.
• Iğdır İl Özel İdaresi. (2021). Teşkilat Şeması. Iğdır İl Özel İdaresi Web Sitesi. 10 Ekim 2021 tarihinde http://www.igdirozelidare.gov.tr/teskilatyapisi adresinden erişildi.
• IMF. (2021). World Economic Outlook (October 2021) - GDP, current prices. International Monetary Fund. 30 Ekim 2021 tarihinde https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPD@WEO/TUR/WEOWORLD adresinden erişildi.
• IPCC. (2021). AR6 Climate Change 2021: The Physical Science Basis. 10 Ekim 2021 tarihinde https://www.ipcc.ch/report/sixth-assessment-report-working-group-i/ adresinden erişildi.
• Karababa, A. O., Atlı, B., Gayretli, C. P., Çağlayan, C., Varol, G., Koç, G., … Ayta, S. (2021). Kara Rapor 2021: Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri.
• Karaoğlu, M. (2018). Iğdır-Aralık’ta rüzgar erozyonu çalışmaları. Journal of Agriculture, 1(2), 25–38.
• Keleş, R., Hamamcı, C. ve Çoban, A. (2009). Çevre Politikası. Ankara: İmge.
• Kızılboğa, R. ve Batal, S. (2013). Türkiye’de Çevre Sorunlarinin Çözümünde Yerel Yönetimlerin Rolü ve Önemi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(20), 191–212.
• Konuralp, E. (2020). Between neoliberal appetence and environmentalist reservations: the political economy of sustainable aviation. International Journal of Sustainable Aviation, In press.
• Konuralp, E. (2021). On Mithat Paşa’s Governorships in the Balkans. A. Haşimov ve M. Şabanov (Ed.), Al Farabi Journal 9th International Conference on Social Sciences Full Text Book içinde (ss. 116–131). Nakhchivan: Farabi Publishing House.
• Konuralp, E. ve Adaş, S. (2018). Ya Brexit Sonrası? Birleşik Krallık’ın AB’den Kopuş Dönemeci ve Alternatifleri. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 518–540.
• Konuralp, E. ve Bicer, S. (2021). Putting the Neoliberal Transformation of Turkish Healthcare System and Its Problems into a Historical Perspective. Review of Radical Political Economics, 53(4). doi:10.1177/04866134211005083
• Melville, G. (2021). Companies that have set net zero targets. Carbon Intelligence. 10 Ekim 2021 tarihinde https://carbon.ci/insights/companies-with-net-zero-targets/ adresinden erişildi.
• Mirowski, P. (2013). Never Let a Serious Crisis Go to Waste: How Neoliberalism Survived the Financial Meltdown. London: Verso.
• NASA. (2021). Global Warming vs. Climate Change | Resources – Climate Change: Vital Signs of the Planet. 10 Ekim 2021 tarihinde https://climate.nasa.gov/resources/global-warming-vs-climate-change/ adresinden erişildi.
• NOAA. (2021). Past Climate | 10 Ekim 2021 tarihinde NOAA Climate.gov. adresinden erişildi.
• O’Riordan, T. ve Jager, J. (1996). Beyond climate change science and politics. T. O‘Riordan ve J. Jager (Ed.), Politics of climate change: A European perspective içinde . London: Routledge.
• Orman Genel Müdürlüğü. (2021). İllere Göre Orman Varlığı. Orman Genel Müdürlüğü Web Sitesi. 28 Ekim 2021 tarihinde https://web.ogm.gov.tr/Sayfalar/Ormanlarimiz/Illere-Gore-Orman-Varligi.aspx adresinden erişildi.
• Öztaş, C. ve Zengin, E. (2008). Yerel Yönetimler ve Çevre. Journal of Social Policy Conferences, (54), 181–200.
• Pacheco, P., Bakhtary, H., Camargo, M. C., Donofrio, S., Drigo, I. ve Mithöfer, D. (2018). The private sector: Can zero deforestation commitments save tropical forests? A. Angelsen, C. Martius, V. De Sy, A. E. Duchelle, A. M. Larson ve P. T. Thuy (Ed.), Transforming REDD+: Lessons and new directions içinde (ss. 161–173). Bonn: Center for International Forestry Research (CIFOR). doi:10.17528/cifor/007045
• Rize İl Özel İdaresi. (2020). Sıfır Atık Projesi. Rize İl Özel İdaresi Web Sitesi. 12 Aralık 2021 tarihinde http://www.rizeozelidare.gov.tr/sifir-atik-projesi adresinden erişildi.
• Şen, Ö. L. (2013). Türkiye’de iklim değişikliğinin bütünsel resmi. III. Türkiye’de İklim Değişikliği Kongresi içinde (s. 7).
• Sensoneo. (2019). Global Waste Index 2019. Sensoneo.com. 10 Ekim tarihinde https://sensoneo.com/sensoneo-global-waste-index-2019/ adresinden erişildi.
• Solomon, S., Qin, D., Manning, M., Chen, Z., Marquis, M., Averyt, K. B., … Miller, H. L. (2007). Climate Change 2007: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Talu, N. (2019). Yerel İklim Eylem Planlaması ve Türkiye Pratikleri. Ankara: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü.
• TBMM. İl Özel İdaresi Kanunu (2005). 11 Ekim 2021 tarihinde https://www5.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5197.html adresinden erişildi.
• Thomas, J. (1991). Rethinking the Neolithic. Cambridge University Press.
• Toprak, D. (2017). Türkiye’nin Çevre Politikasında Yerel Yönetimlerin Rolü: Yerel Yönetim Bütçesinin İncelenmesi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 3(2).
• TÜİK. (2020). İstatistiklerle Çevre, 2018. 11 Aralık 2021 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cevre-2018-33675 adresinden erişildi.
• Türkeş, M. (2012). Türkiye’de Gözlenen ve Öngörülen İklim Değişikliği, Kuraklık ve Çölleşme. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(2), 1–32.
• Turp, M. T., Öztürk, T., Türkeş, M. ve Kurnaz, M. L. (2014). RegCM4.3.5 Bölgesel İklim Modelini Kullanarak Türkiye ve Çevresi Bölgelerin Yakın Gelecekteki Hava Sıcaklığı ve Yağış Klimatolojileri İçin Öngörülen Değişikliklerin İncelenmesi. Ege Coğrafya Dergisi, 23(1), 1–24.
• UCLG. (2018). Why local and regional governments are key players. United Cities and Local Governments. 12 Aralık 2021 tarihinde https://www.uclg.org/en/issues/climate-change adresinden erişildi.
• Uluslararası Enerji Ajansı. (2021). World Energy Outlook 2021. Paris: IEA.
• UNDP Türkiye. (2021). Sıfır Atık Projesi, UNDP Türkiye’nin ilk Küresel Amaçlar Eylem Ödülüne Layık Görüldü. 11 Ekim 2021 tarihinde https://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/presscenter/pressreleases/2021/03/Sifir-Atik-projesine-odul.html adresinden erişildi.
• Wilson, D. C. ve Velis, C. A. (2015). Waste management - Still a global challenge in the 21st century: An evidence-based call for action. Waste Management and Research, 33(12), 1049–1051. doi:10.1177/0734242X15616055
• Yalçın, L. (2016). Iğdır ve FV Güneş Elektriği. Serhat Kalkınma Ajansı.
• Yapraklı, S. ve Bayramoğlu, T. (2017). Türkiye’de Enerji Kullanımı ve İklim Değişikliği: 1990-2030 Dönemine İlişkin Tanımsal Bir Uygulama. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 430–453.
• Zengin, E. (2009). Yerel Yönetimler ve Çevre. Journal of Qafqaz University, (26), 116–123.
• Zengin, E. ve Esedov, A. (2011). Çevre Sorunlarının Yerel Özellikleri ve Üsküdar Örneği. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (59), 149–178.
• Zeytin, M. ve Kırlıoğlu, H. (2014). Çevre Yönetim Sistemi ve Yerel Yönetimler. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (5), 238–238. doi:10.16992/ASOS.207
• ZWIA. (2018). Zero Waste Definition. Zero Waste International Alliance. 12 Ekim 2021 tarihinde https://zwia.org/zero-waste-definition/ adresinden erişildi.