Lider Üye Etkileşimi Kalitesi ve Duygusal İyi Oluş Arasındaki İlişki

Yıl 2023, , 24 - 42, 27.10.2023

Ramazan Ertürk

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1252698

Öz

Araştırmada öğretmen görüşlerine göre, lider üye etkileşimi kalitesi ve duygusal iyi oluş arasında ilişki olup olmadığını belirlemek amaçlanmıştır. İlişkisel tarama modelinde tasarlanan araştırmanın çalışma evrenini 2022-2023 eğitim öğretim yılında İstanbul İli Esenyurt ilçesinde bulunan ortaokullarda görev yapan 3400, örneklemini ise, basit tesadüfi örnekleme yoluyla belirlenmiş 342 öğretmen oluşturmuştur. Araştırma verilerinin toplanmasında, Lider-üye etkileşimi Kalitesi Ölçeği ve İş Yerinde Duygusal İyi Oluş Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma verileri normal dağılım göstermediğinden non parametrik testlerden yaralanılmıştır. Araştırma sonucuna göre, öğretmenlerin lider-üye etkileşim kalitesine yönelik algıları yüksek düzeyde duygusal iyi oluş algılarının sık sık düzeyindedir. Araştırmada, cinsiyet, eğitim düzeyi ve mevcut okulunda çalışma süresi değişkenlerine göre öğretmenlerin lider-üye etkileşimi kalitesi ve duygusal iyi oluşa yönelik algılarında anlamlı farklılık olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Kıdem değişkeni, öğretmenlerin lider-üye etkileşimi kalitesi algılarında anlamlı farklılık oluşturmazken, duygusal iyi oluş algılarında anlamlı farklılık oluşturmuştur. Araştırmada mevcut okul müdürüyle çalışma süresi farklı olan öğretmenlerin lider-üye etkileşimi kalitesi ve duygusal iyi oluş algılarında anlamlı farklılıkların olduğu; lider-üye etkileşimi kalitesi ve duygusal iyi oluş arasında orta düzeyde pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Dolayısıyla okul yöneticileri okulda lider-üye etkileşimini geliştirecek saygı, işbirliği ve paylaşmanın hakim olduğu bir okul kültür ve ikliminin oluşması için açık, sağlıklı, olumlu ve işlevsel bir iletişim sistemi oluşturmalıdır

Anahtar Kelimeler

Lider-Üye Etkileşimi, Lider-Üye Etkileşimi Kalitesi, Duygusal İyi Oluş

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Achua, C. F., & Lussier, R. N. (2010) Effective leadership (4th Edition). South-Western.
• Akman, Y. (2017). The relationship between social capital and teacher identification: The mediating effect of leader-member exchange. Bartın University Journal of Faculty of Education, 6(1) , 263-281. https://doi.org/10.14686/buefad.281970
• Alimo-Metcalfe, B., Alban-Metcalfe, J., Bradley, M., Mariathasan, J., & Samele, C. (2008). The impact of engaging leadership on performance, attitudes to work and well-being at work A longitudinal study. Journal of Health Organization and Management, 22(6), 586-598. https://doi.org/10.1108/14777260810916560
• Alparslan, A. M. (2016). Emek işçilerinde fazladan rol davranışının öncülü: İş tatmini mi işyerinde mutluluk mu?. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(1), 203-215.
• Argon, T., ve Ertürk, R. (2018). Okullarda takas kuramının uygulanma durumunun yönetici-öğretmen etkileşimine etkisi. C. T. Uğurlu, K. Beycioğlu, S. Koşar, H. Kahraman ve F. Köybaşı Şemin (Eds.), Eğitim yönetimi araştırmaları (1. Baskı, s. 464-475) içinde. Cumhuriyet Üniversitesi Yayıncılık.
• Atwater, L., & Carmeli, A. (2009). Leader-member exchange, feelings of energy and involvement in creative work. Leadership Quaterly, 20(3), 264-275. http://dx.doi.org/10.1016/j.leaqua.2007.07.009
• Bataineh, K. A. (2019). Impact of work-life balance, happiness at work, on employee performance. International Business Research, 12(2), 99-112. https://doi.org/10.5539/ibr.v12n2p99
• Boies, K., & Howell, J. M. (2006). Leader-member exchange in teams: An examination of the ınteraction between relationship differentiation and mean LMX in explaining team-level outcomes. The Leadership Quarterly, 17(3), 246-257.
• Bolat, O. İ. (2011). Lider üye etkileşimi ve tükenmişlik ilişkisi. İşGüç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(2), 63-80.
• Bommer, W. H., Rich, G. A., & Rubin, R. S. (2005). Changing attitudes about change: Longitudinal effects of transformational leader behavior on employee cynicism about organizational change. Journal of Organizational Behavior, 26(7), 733-753.
• Brief, A. P., & Weiss, H. M. (2002) Organizational behavior: Affect in the workplace. Annual Review of Psychology, 53, 279-307. http://dx.doi.org/10.1146/annurev.psych.53.100901.135156
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (16. Baskı). Pegem Akademi.
• Cameron, K. (2012). Positive leadership: Strategies for extraordinary performance. Berett-Koehler Publishers.
• Cerit, Y. (2012). Lider-üye etkileşimi ile öğretmenlerin performansları arasındaki ilişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(28), 33-46. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/baunsobed/issue/50183/645990
• Cerit (2020). Lider Üye etkileşimi kuramı. K.Yılmaz (Ed.), Liderlik kuram araştırma ve uygulama (1. Baskı, s. 477-494) içinde. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cheung, M. F., & Wu, W. (2012). Leader-member exchange and employee work outcomes in chinese firms: The mediating role of job satisfaction. Asia Pacific Business Review, 18(1), 65-81.
• Cropanzano, R., & Wright, T. A. (2001). When a" happy" worker is really a" productive" worker: A review and further refinement of the happyproductive worker thesis. Consulting Psychology Journal Practice and Research 53(3), 182-199. https://doi.org/10.1037/1061-4087.53.3.182
• Çekmecelioğlu, H. G., & Ülker, F. (2014). Lider-üye etkileşimi ve çalışan tutumları üzerindeki etkisi: eğitim sektöründe bir araştırma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (28), 35-58. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kosbed/issue/25691/271129
• Dansereau, F., Graen, G. B., & Haga, W. J. (1975). A vertical dyad linkage approach to leadership within formal organizations: A longitudinal investigation of the role making process. Organizational Behavior and Human Performance, 13, 46-78
• Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2009). The "what" and "why" of goal pursuits: Human needs and the self determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268.
• Demir, S. (2019). Lider-üye etkileşiminin öğretmen stres, tükenmişlik ve depresyonu üzerindeki rolü. Ege Eğitim Dergisi, 20(1), 291-304. https://doi.org/10.12984/egeefd.512319
• Diener, E. (1984). Subjective Well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542-575. Diener, E. (2009). Subjective well-being. In E. Diener, and E. Diener (Eds.). The science of well-being (pp. 11-58). Springer.
• Diener, E., Suh, E. M., Lucas, R. E. & Smith, H. L. (1999). Subjective wellbeing: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125, 276-302.
• Dienesch, R. M. & Liden, R. C. (1986). Leader-member exchange model of leadership: A critique and further development. Academy of Management Review, 11(3), 618-634.
• Dulebohn, J. H., Bommer, W. H., Liden, R. C., Brouer, R. L., & Ferris, G. R. (2012). A Meta-analysis of antecedents and consequences of leader-member exchange: integrating the past with an eye toward the future. Journal of Management, 38(6), 1715-1759.
• Ekşili, N., & Alparslan, A. M. (2021). Hizmet sektöründe pozitif liderlik ölçeği geliştirme çalışması. Journal of Organizational Behavior Review, 3(1), 88-112. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/jobreview/issue/59746/835417
• Erdoğan, B., & Bauer, T. N. (2014). Leader-member exchange (LMX) theory: The relational approach to leadership. In D. V. Day (Ed.), Oxford library of psychology. The Oxford handbook of headership and organizations (pp. 407-433). Oxford University Press.
• Erhan, T. (2021). İşyeri mutluluğu: Bir kavram incelemesi. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(38), 5686-5712. https://doi.org/10.26466/opus.883377
• Ertürk, R. (2022). The relationship between the motivational language used by school administrators and the quality of leadermember exchange according to teacher perceptions. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 23(2), 811-826. https://doi.org/10.17679/inuefd.1001010
• Eryılmaz, İ. (2017). Sosyal güç, lider-üye etkileşimi ve iş tatmini ilişkisinde politik yetinin düzenleyici rolü: Bankacılık sektöründe bir araştırma [Doktora tezi]. Manisa Celal Bayar Üniversitesi.
• Fredrickson, B. L. (2003). Positive emotions and upward spirals in organizational settings. In K. S. Cameron, J. E. Dutton, R. E. Quinn, (Eds.) Positive organizational scholarship: Foundations of a new discipline (pp.163-175). Berrett Koehler.
• Fredrickson, B. L., & Joiner, T. (2002). Positive emotions trigger upward spirals toward emotional well-being. Psychological Science, 13(2), 172-175. https://doi.org/10.1111/1467-9280.00431
• Gärling, T., Gamble, A., Fors, F., & Hjerm, M. (2016). Emotional well-being related to time pressure, impediment to goal progress, and stress-related symptoms. Journal of Happiness Studies, 17(5), 1789-1799. Golparvar, M., & Abedini, H. (2014). The relationship between spirituality and meaning at work and the job happiness and psychological wellbeing: A spiritual-affective approach to the psychological wellbeing. International Journal of Management and Sustainability, 3(3), 160-75. https://doi.org/10.18488/journal.11/2014.3.3/11.3.160.175
• Gökgöz, S. (2016). Lider üye etkileşiminin algılanan iş performansına etkisinde örgütsel vatandaşlık davranışının rolü [Yüksek Lisans Tezi].Türk Hava Kurumu Üniversitesi.
• Gregory, K. (2011). The importance of employee satisfaction. The Journal of the Division of Business and Information Management, 5, 29-37.
• Gürler, M. (2020). Analyzing the mediating effect of employee voice in the relationship between the teachers’ leader-member exchange and work engagement. [Unpublished doctorate dissertation]. Anadolu University, Graduate School of Educational Sciences, Eskişehir, Turkey. Hefferon, K., & Boniwell, I. (2018). Pozitif psikoloji kuram araştırma ve uygulamalar (T. Doğan and C. Topuz, Çev.) Nobel.
• Hargreaves, A. (2000). Mixed emotions: Teachers’ perceptions of their interactions with students. Teaching and Teacher Education, 16(8), 811-826.
• Harris, K. J., & Kacmar, K. M. (2006). Too much of a good thing: The curvilinear effect of leader-member exchange on stress. The Journal of Social Psychology, 146(1), 65-84.
• Huang, X., Wright, R. P., Chiu, W. C., & Wang, C. (2008). Relational schemas as sources of evaluation and misevaluation of leader-member exchanges: Some initial evidence. The Leadership Quarterly, 19, 266-282. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2008.03.003.
• Ilies, R., Nahrgang, J. D., & Morgeson, F. P. (2007). Leader-member exchange and citizenship behaviors: A meta analysis. Journal of Applied Psychology, 92(1), 269-277.
• Janssen, O., & Van Yperen, N. W. (2004). Employees’ goal orientations, the quality of leadermember exchange and the outcomes of job performance and job satisfaction. Academy of Management Journal, 47(3), 368-384.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi, ilkeler, teknikler. Nobel Yayınları.
• Keyes, C. L. M. (2002). The mental health continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of Health and Social Research, 43, 207-222.
• Kim, K. S. (2019). The influence of hotels high commitment hrm on job engagement of employees: Mediating effects of workplace happiness and mental health. Applied Research in Quality of Life, 14(2), 507-525. https://doi.org/10.1007/s11482-018-9626-z
• Kuoppala, J., Lamminpaa, A., Liira, K., & Vainio, H. (2008). Leadership, job well-being and health effects: A systematic review and meta-analysis. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 50(8), 904-915. https://doi.org/10.1097/JOM.0b013e31817e918d
• Le Blanc, P. M., Jong, R. D. D, Geersing, J., Furda, J., & Komproe, I. H. (1993) Leader member exchanges: Distinction between two factors, European Work and Organizational Psychologist, 3(4): 297-309. https://doi.org/10.1080/09602009308408599
• Lee, E. K., & Ji, E. J. (2018). The moderating role of leader-member exchange in the relationships between emotional labor and burnout in clinical nurses. Asian Nursing Research 12(1), 56-61. https://doi.org/10.1016/j.anr.2018.02.002
• Lis, A. (2015). The manifestations of positive leadership strategies in the doctrinal assumptions of the U.S. army leadership concept. Journal of Corporate Responsibility and Leadership, 2(1), 51-76.
• Lucas, R., Diener, E., & Suh, E. (1996). Discriminant validity of well-being measures. Journal of Personality and Social Psychology, 71, 616-628. http://dx.doi.org/10.1037/0022-3514.71.3.616
• Lunenburg, F. C., & Ornstein, A. C. (2012). Educational administration: Concepts and practices (Sixth Edition). Wadsworth Cengage Learning Publishing.
• Luthans, F., Youssef, C. M., Sweetman, D. S., & Harms, P. D. (2013). Meeting the leadership challenge of employee well-being through relationship psycap and health psycap. Journal of Leadership and Organizational Studies, 20(1), 118-133. https://doi.org/10.1177/1548051812465893
• Lyubomirsky, S., & Layous, K. (2013). How do simple positive activities increase well-being?. Current Directions in Psychological Science, 22(1), 57-62. https://doi.org/10.1177/0963721412469
• Maslyn, J. M. & Uhl-Bien, M. (2001). Leader–member exchange and its dimensions: Effects of self-effort and other’s effort on relationship quality. Journal of Applied Psychology, 86(4), 697-708.
• Maenapothi, R. (2007). Happiness in the workplace indicator. [Master's thesis]. Human Resource Development, National Institute of Development Administration.
• Mertens, D. M. (2010). Research and evaluation in education and psychology. Sage Publications.
• Micheal, D. (2012). Supportive supervisor communication as an ıntervening ınfluence in the relationship between LMX and employee job satisfaction, turnover ıntentions, and performance. Journal of Behavioral Studies in Business, 5, 1-28.
• Michael, D. F., Harris, S. G., Giles W. F., & Feild H. S. (2005). The influence of supportive supervisor communication on LMX and performance: The test of a theoretical model. Academy of Management Proceedings, 2005(1), F1–F6.https://doi.org/10.5465/ambpp.2005.18781406
• Nielsen, K., Randall, R., Yarker, J., & Brenner, S.-O. (2008). The effects of transformational leadership on followers’ perceived work characteristics and psychological well-being: A longitudinal study. Work and Stress, 22(1), 16-32. https://doi.org/10.1080/02678370801979430
• Northouse, P. G. (2013). Leadership (Theory and practice). Sage.
• Nufer, S. (2012). The effects of locus of control and leader-member exchange predictors of stress and burnout in the workplace. [Unpublished doctoral dissertation]. Faculty of The Chicago School of Professional Psychology.
• Quick, J. C., & Quick, J. D. (2004). Healthy, happy, productive work: A leadership challenge. Organizational Dynamics, 33(4), 329-337. https://doi.org/10.1016/j.orgdyn.2004.09.001
• Ping, F. S., & Yue, H. K. (2010). The mediating effects of leader-member exchange (LMX) and team-member exchange (tmx) on the relationship between emotional ıntelligence, job satisfaction and job performance of employees. [Master thesis]. Hong Kong Baptist University, Hong Kong. Retrieved from https://libproject.hkbu.edu.hk/trsimage/hp/07009755.pdf Rath, T., & Harter, J. (2010). Wellbeing-The five essential elements. Gallup Press
• Rodrigo-Ruiz, D. (2016). Effect of teachers’ emotions on their students: Some evidence. Journal of Education & Social Policy, 3(4), 73-79.
• Runhaar, P., Konermann, J., & Sanders, K. (2013). Teachers' organizational citizenship behaviour: Considering the roles of their work engagement, autonomy and leader-member exchange. Teaching and teacher education, 30(1), 99 108. https://doi.org/10.1016/j.tate.2012.10.008
• Schriesheim, C. A., Castro, S. L., Zhou, X. T., & Yammarino, F. J. (2001). The folly of theorizing "A" but testing "B": A selective level-of-analysis review of the field and a detailed leader-member exchange illustration, The Leadership Quarterly, 12(4), 515-551.
• Schyns, B., Paul, T., Mohr, G., & Blank, H. (2005). Comparing antecedents and consequences of leader–member exchange in a German working context to findings in the US. European Journal of Work and Organizational Psychology, 14(1), 1-22.
• Sivik, S. (2018). Öğretmenlerin örgütsel adanmışlıkları ile lider-üye etkileşimi ve motivasyonel dil kullanımı arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Sparrowe, R. T., & Liden, R. C. (2005). Two routes to influence: Integrating leader-member exchange and social network perspectives. Administrative Science Quarterly, 50(4), 505-535.
• Spillane, J.P., & Healey, K. (2010). Conceptualizing school leadership and management from a distributed perspective: an exploration of some study operations and measures. The Elementary School Journal, 111(2), 253-281.
• Sutton, R. E., & Wheatley, K. F. (2003). Teachers’ emotions and teaching: A review of the literature and directions for future research. Educational Psychology Review, 15(4), 327-358. Topp, C. W., Østergaard, S. D., Søndergaard, S., & Bech, P. (2015). The WHO-5 well-being ındex: A systematic review of the literature. Psychotherapy and Psychosomatics, 84(3), 167-176. https://doi.org/10.1159/000376585
• Truckenbrodt, Y. B. (2000). The relationship between leader-member exchange and commitment and organizational citizenship behavior. Acquisition Review Quarterly, 7(3), 233.
• Turgut, H. , Tokmak, İ. & Ateş, M. (2015). Lider-üye etkileşiminin işgören performansına etkisinde çalışanların örgütsel adalet algılarının rolü. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 417-442. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ckuiibfd/issue/32905/365559
• Tüzün-Karahan, A. (2014). Algılanan örgütsel destek ve lider-üye etkileşiminin işe yabancılaşma üzerine etkisi. [Yüksek lisans tezi]. Haliç Üniversitesi.
• Ülker, F. (2015). Lider üye etkileşimi ve çalışan tutumları üzerinde etkisi: Eğitim sektöründe bir uygulama. [Yüksek lisans tezi]. Kocaeli Üniversitesi.
• Wang, Y. D., & Yang, C. (2016). How appealing are monetary rewards in the workplace? A study of ethical leadership, love of money, happiness, and turnover intention. Social Indicators Research, 129(3), 1277-1290. https://doi.org/10.1007/s11205-015-1160-x
• Yukl, G. (2012). Leadership in organizations (8. baskı). New Jersey: Pearson.
• Yukl, G., O'Donnell, M., & Taber, T. (2009). Influence of leader behaviors on the leader‐member exchange relationship. Journal of Managerial Psychology, 24(4), 289-299. https://doi.org/10.1108/02683940910952697