Akıl ve Zeka Oyunları ile İlgili Olarak Yapılan Lisansüstü Çalışmaların Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Sayı: 28, 17 - 53, 30.10.2021

Beyza Özdevecioğlu Nesrin Hark Söylemez

Öz

Bu araştırmanın amacı Türkiye’de zeka oyunları ile ilgili yapılan lisansüstü tezleri çeşitli açılardan incelemektir. Akıl ve zeka oyunları alanında yapılan lisansüstü tezlerin betimsel içerik analizinin yapıldığı bu çalışma, nitel araştırma yöntemi benimsenerek desenlenmiştir. Araştırma kapsamına giren çalışmalar ölçüt örnekleme ile belirlenmiştir. Analiz sonucunda elde edilen bazı önemli bulgulara göre lisansüstü tezlerde en çok yüksek lisans düzeyinde çalışmaların yapıldığı, en fazla nicel ve karma yöntemin tercih edildiği, araştırma desenlerinden en fazla deneysel desenin kullanıldığı, araştırmaların çoğunda tercih edilen veri toplama aracının test olduğu, en çok ilkokul ve ortaokul öğrencileri ile çalışıldığı tespit edilmiştir. Çalışmaların amaçlarına göre dağılımına bakıldığında daha çok zeka oyunları dersini öğretmen ve öğrenci görüşü açısından inceleyen çalışmaların yapıldığı görülmüştür. Araştırmaların zeka oyunlarının öğrencilerin bilişsel durumlarına etkisiyle ilgili ulaşılan sonuçları incelendiğinde zeka oyunlarının problem çözme becerisini geliştirdiği, duyuşsal durumlarına etkisiyle ilgili sonuçlarında ise öğrencilerin zeka oyunlarından keyif aldığı en yaygın ulaşılan sonuçlardır. Yapılan çalışma sonrasında elde edilen bulgular doğrultusunda geliştirilen önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Zeka Oyunları, Akıl Oyunları, Doküman Analizi, Betimsel İçerik Analizi

Evaluation of Graduate Studies on Mind and Intelligence Games

Öz

The aim of this research is to examine the postgraduate theses about intelligence games in Turkey from various perspectives. This study, in which the descriptive content analysis of the postgraduate theses in the field of mind and intelligence games was made, was designed by adopting the qualitative research method. The studies within the scope of the research were determined by criterion sampling. According to some important findings obtained as a result of the analysis, in the postgraduate theses, the most studies are done at the master's level, the quantitative and mixed methods are preferred the most, the experimental design is used the most among the research designs, the preferred data collection tool in most of the studies is the test, the primary and secondary school schools are the most preferred. Considering the distribution of the studies according to their aims, it was seen that there were mostly studies examining the mind games lesson from the point of view of teachers and students. When the results of the studies regarding the effect of the studies on the cognitive states of the students are examined, it is the most common results that the intelligence games improve the problem-solving skills and that the students enjoy the intelligence games in the results of the effects on the affective states. Suggestions developed in line with the findings obtained after the study are included.

Anahtar Kelimeler

Intelligence Games, Brain Teasers, Mind Games, Document Analysis, Descriptive Content Analysis

Kaynakça

• Adalar, H. ve Yüksel, İ. (2017). Sosyal Bilgiler, Fen Bilimleri ve Diğer Branş Öğretmenlerinin Görüşleri Açısından Zekâ Oyunları Öğretim Programı. Electronic Turkish Studies, 12(28), 1-24.
• Aksakal, K. (2020). 7. Sınıf Öğrencilerinin Zekâ Oyunları Dersinde Sayı Duyusu Stratejilerinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Alkan, A., ve Mertol, H. (2017). Üstün Yetenekli Öğrenci Velilerinim Akıl-Zekâ Oyunları İle İlgili Düşünceleri. Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 57-62.
• Alkaş Ulusoy, Ç., Saygı, E., ve Umay, A. (2017). İlköğretim Matematik Öğretmenlerinin Zeka Oyunları Dersi İle İlgili Görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(2), 280-294.
• Altun, M. (2017). Fiziksel Etkinlik Kartları ile Zeka Oyunlarının İlkokul Öğrencilerinin Dikkat ve Görsel Algı Düzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Altun, M., Hazar, M. ve Hazar, Z. (2016). Investigation Of The Effects Of Brain Teasers On Attention Spans Of Pre-School Children. International Journal of Environmental and Science Education, 11 (15), 8112-8119.
• Arık, R. S. ve Türkmen, M. (2009). Eğitim Bilimleri Alanında Yayınlanan Bilimsel Dergilerde Yer Alan Makalelerin İncelenmesi. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Antalya.
• Aslan, M. (2019). Zeka Oyunları Dersine Giren Öğretmenlerin Derste Yaşadıkları Problemlerin İncelenmesi. Scientific Educational Studies, 3(1), 56-73.
• Aşuluk, Y. (2020). Zekâ Oyunlarının İlkokul 3. Sınıf Öğrencilerinin Türkçe Dersinde Okuduğunu Anlama Becerisine Etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Bakker, M. (2008). Spatial Ability İn Primary School: Effects Of The Tridio Learning Material (Unpublished Master Thesis). University of Twente, Netherland.
• Başol, G. (2008). Bilimsel Araştırma Süreci ve Yöntem. Kılıç, O. Cinoğlu, M. (Ed.). Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s.113-143). İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Bottino, R. M. ve Ott, M., (2006). Mind Games, Reasoning Skills and The Primary School Curriculum. Learning, Media and Technology.
• Bottino, R. M., Ott, M. ve Tavella, M. (2013). Investigating The Relationship Between School Performance and The Abilities to Play Mind Games. European Conference on Games Based Learning, 62-71.
• Casey, B. M., Andrews, N., Schindler, H., Kersh, J. E., Samper, A. ve Copley, J. (2008). The Development Of Spatial Skills Through Interventions Involving Block Building Activities. Cognition and Instruction, 26(3), 269–309.
• Casey, M. S., Dempsey J. V., Haynes L. L. ve Lucassen B. A. (2002) Forty Simple Computer Games And What They Could Mean To Educators. Simulation and Gaming, 33(2), 157-168.
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2005). Research Methods in Education (5th ed.). NewYork: Routledge, Taylor & Francis Inc.
• Corradini, A. (2011). A Study On Whether Digital Games Can Effect Spatial Reasoning Skills. Handbook of Research on Improving Learning and Motivation through Educational Games: Multidisciplinary Approaches. IGI Global, 1, 1086-1110.
• Çağır, S. (2020). Sosyal Bilgiler Kavramlarının Öğretiminde Zekâ ve Akıl Oyunları (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Çalışkan, S. H. (2019). Ortaokul Zeka Oyunları Dersi Öğretim Programına İlişkin Öğretmen ve Öğrenci Görüşleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Çepni, S. (2014). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. (7. Baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Çetin, A. ve Özbuğutu, E. (2020). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Akıl-Zeka Oyunları ile İlgili Görüşleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(37), 93-99.
• Dağlı, Z. (2020). An Analysis Of The Role Of Intelligence Games in Policies Aimed At Fighting Gaming Addiction. Turkish Journal on Addictions, 7(2), 129-137.
• David, L. T. (2012). Training Effects On Mental Rotation, Spatial Orientation and Spatial Visualisation Depending On The Initial Level Of Spatial Abilities. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 33, 328-332.
• Demirel, T. (2015). Zekâ Oyunlarının Türkçe ve Matematik Derslerinde Kullanılmasının Ortaokul Öğrencileri Üzerindeki Bilişsel ve Duyuşsal Etkilerinin Değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Demirel, T. ve Yılmaz, T. K. (2016). Akıl Oyunlarının Matematik ve Türkçe Derslerinde Kullanılması: Geliştirme Süreci ve Öğretmen-Öğrenci Görüşleri. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi.
• Demirkaya, C. (2017). Geometrik-Mekanik Oyunlar Temelli Etkinliklerin Ortaokul Öğrencilerinin Uzamsal Becerilerine Etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Dempsey, J. V., Haynes, L. L., Lucassen, B. A., Casey, M. S. (2002). Forty Simple Computer Games and What They Could Mean To Educators. Simulation and Gaming, 33(2), 157-168.
• Devecioğlu, Y. ve Karadağ, Z. (2014). Amaç, Beklenti ve Öneriler Bağlamında Zekâ Oyunları Dersinin Değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1) ,41-61.
• Dokumacı Sütçü, N. (2017). Zekâ Oyunlarının Ortaokul 7. Sınıf Öğrencilerinin Uzamsal Yeteneklerine ve Uzamsal Yetenek Öz-Değerlendirmelerine Etkisi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Dokumacı Sütçü, N. (2018). Geometrik-Mekanik Zeka Oyunlarının Öğretmen Adaylarının Geometrik Düşünme Düzeylerinin Gelişimine Etkisi. Electronic Journal of Education Sciences, 7(14), 154-163.
• Ekiçi, M., Öztürk, F. ve Adalar, H. (2017). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Zekâ Oyunlarına İlişkin Görüşleri. Researcher: Social Science Studies, 5(4), 489-502.
• Erdoğan, A., Eryılmaz Çevirgen, A. ve Atasay, M. (2017). Oyunlar ve Matematik Öğretimi: Stratejik Zekâ Oyunlarının Sınıflandırılması. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 287-311.
• Ergün, E. (2018). Zeka Oyunları Dersini Yürüten Öğretmenlerin Oyun Tercihleri ve Zeka Oyunlarının Uygulanabilirliğinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Esen, M. (2019). Zekâ Oyunlarının, 4. Sınıf Öğrencilerinin Problem Çözmeye İlişkin Karar Verme Becerisine, Sabırlı Davranış Göstermesine Ve Okul Doyumuna Etkisinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin üniversitesi, Mersin.
• Gençay, Ö. A., Gür, E., Gençay, S., Gür, Y., Tan, M. ve Gençay, E. (2019). Zekâ Oyunlarının 12-15 Yaş Aralığındaki Çocukların Saldırganlık Davranışlarına Etkisi. Spor Eğitim Dergisi, 3(1), 36-43.
• Güneş, D. ve Yünkül, E. (2021). Sınıf Öğretmenlerinin Akıl ve Zekâ Oyunlarının İlkokulda Kullanımına Yönelik Değerlendirmeleri. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, (5), 784-803.
• Işıkoglu, I. N. (2005). Eğitimde Nitel Araştırma. ( Erişim adresi: https://www.researchgate. net/publication/317519350_Egitimde_nitel_arastirma 25.04.2021 tarihinde alındı.)
• Juodaitytė, A. ve Kazlauskienė, A. (2008). Research Methods Applied in Doctoral Dissertations in Education Science (1995-2005): Theoretical and Empirical Analysis. Vocational Education: Research and Reality, 15, 36-45.
• Karamustafaoğlu, O. ve Kılıç, M. F. (2020). Eğitsel Oyunlar Üzerine Yapılan Ulusal Bilimsel Araştırmaların İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 1-25.
• Karasar, N. (2006). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kariyer Koleji. (2017). Kariyer Koleji Akıl Oyunları Atölyesi. 15.04.2021 tarihinde http://www.kariyerkoleji.com.tr/tr/atolyelerimiz/akil-oyunlari-atolyesi adresinden alındı.
• Kukul, V. (2013). Eğitsel Dijital Oyunlar Kuram, Tasarım ve Uygulama: Oyunla İlgili Tarihsel Gelişim Ve Yaklaşımlar. (S.20-31). M. A. Ocak (Eds.) içinde. Ankara: Pegem.
• Kul, M. (2018). Türk'ün Strateji ve Zekâ Oyunu "Mangala". Electronic Turkish Studies, 13(18), 979-990.
• Kula, S. S. (2020). Zekâ Oyunlarının İlkokul 2. Sınıf Öğrencilerine Yansımaları: Bir Eylem Araştırması. Milli Eğitim Dergisi, 49(225), 253-282.
• Kurbal, M. S. (2015). An Investigation Of Sixth Grade Students’ Problem Solving Strategies and Underlying Reasoning in The Context Of A Course On General Puzzles and Games (Unpublished Master’s Thesis). Middle East Technical University, Ankara.
• Kuzu, T. S. ve Durna, C. (2020). The Effect Of İntelligence and Mind Games On Secondary School Students' Writing Success. Turkish Online Journal of Educational Technology- TOJET, 19(3), 70-79.
• Marangoz, D. (2018). Mekanik Zekâ Oyunlarının İlkokul 2. Sınıf Öğrencilerinin Zihinsel Beceri Düzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Marangoz, D., Demirtaş, Z. (2017). Mekanik Zeka Oyunlarının İlkokul 2. Sınıf Öğrencilerinin Zihinsel Beceri Düzeylerine Etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research. Sakarya.
• Mestre, N. 2007. Sudoku. Australian Mathematics Teacher. c. 63. s. 4: 6-7.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative Research (3th ed.). San Francisco: A Wiley Imprint (Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1079564.pdf 25.04.2021 tarihinde alındı)
• Moreau, D. (2013). Differentiating Two-From Three-Dimensional Mental Rotation Training Effects. The Quarterly Journal of Experimental Psychology, 66(7), 1399-1413.
• Orak, S., Karademir, E. ve Artvinli, E. (2016). Orta Asya’daki Zekâ ve Strateji Oyunları Destekli Öğretime Dayalı Uygulamaların Akademik Başarıya ve Tutuma Etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Dergisi, 1(1), 1-18.
• Oruç, Ş. ve Aygün, M. (2015) Zekâ Oyunları Arayıcılığıyla İnternetin ve Telefonun Zararlı Kullanımının Azaltılması. I. Uluslararası Türk Dünyası Çocuk Oyun ve Oyuncakları Kurultayı Tam Metin Bildiri Kitabı, Pegem Akademi, Ankara.
• Ott, M. ve Pozzi, F. (2012). Digital Games As Creativity Enablers For Children. Behaviour and Information Technology. c. 31. s.10: 1011-1019
• Özmen, H. ve Karamustafaoğlu, O. (2019). Eğitimde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (Çev. Ed. Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir) Ankara: Pegem Akademi.
• Reiter, H. B., Thornton, J. ve Vennebush, G. P. (2014). Using Kenken To Build Reasoning Skills. Mathematics Teacher (107), 341–347.
• Sadıkoğlu, A. (2017). Zekâ ve Akıl Oyunları Dersinin Değerler Eğitimindeki Rolünün Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim/Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Sargın, M. ve Taşdemir, M. (2020). Seçmeli Zekâ Oyunları Dersi Öğretim Programının Öğretmenler Tarafından Değerlendirilmesi (Bir Durum Çalışması). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(75), 1444-1460.
• Savaş, M. A. (2019). Zekâ Oyunları Eğitiminin Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Becerileri Üzerine Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi, Bartın.
• Saygı, E. ve Alkaş Ulusoy, Ç. (2019). İlköğretim Matematik Öğretmen Adaylarının Hafıza Oyunları ile Hafıza Oyunlarının Matematik Öğretimine Katkısına İlişkin Görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 331-345.
• Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M. ve Dündar, H. (2014). Eğitim ve Bilim Dergisinde Yayınlanan Araştırmaların Eğilimleri: İçerik Analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173), 430-453.
• Siew, N. M. ve Abdullah, S. (2012). Learning Geometry in a Large-Enrollment Class: Do Tangrams Help in Developing Students’ Geometric Thinking? British Journal of Education, Society and Behavioural Science, 2(3), 239-259.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2016). Örneklendirilmiş Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sözbilir, M., Kutu, H. ve Yaşar, M. D. (2012). Science Education Research in Turkey: A Content Analysis Of Selected Features Of Papers Published. In J. Dillon and D. Jorde (Eds). The World of Science Education: Handbook of Research in Europe (pp.341-374). Rotterdam: Sense Publishers.
• Spencer, K. T. (2008). Preservice Elementary Teachers’two-Dımensional Visualization and Attitude Toward Geometry: Influences Of Manipulative Format. (Unpublished Doctoral Dissertation). University of Florida.
• Şahin, E. (2019). Zekâ Oyunlarının İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Problem Çözme Becerilerine Ve Problem Çözme Algılarına Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Şen, M. (2020). Akıl ve Zeka Oyunlarının 60-72 Aylık Çocuklarda Erken Okuryazarlık Becerilerine Etkisinin İncelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• Tay, B. (2005). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Öğrenme Stratejileri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (1): 209- 225.
• Türk Beyin Takımı – TBT (2014). 1. Kademe Başlangıç Düzeyinde Zekâ Oyunları Eğitmen Eğitimi Kitabı. İstanbul.
• Yağlı, M. C. (2019). Zeka Oyunlarının İlkokul Öğrencilerinin Dikkat ve Görsel Algı Düzeylerine Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Yang, J. C. ve Chen, S. Y. (2010). Effects Of Gender Differences and Spatial Abilities Within A Digital Pentominoes Game. Computers and Education, 55(3), 1220-1233.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (Genişletilmiş 10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, D. (2019). Akıl ve Zekâ Oyunlarının İlköğretim Yedinci Sınıf Öğrencilerinin Akıl Yürütme Becerilerine ve Matematiksel Tutumlarına Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Yılmaz, Ş. (2019). Seçmeli Zekâ Oyunları Dersine İlişkin Öğretmen Görüşleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Yiğit, A. (2007). İlköğretim 2. Sınıf Seviyesinde Bilgisayar Destekli Eğitici Matematik Oyunlarının Başarıya ve Kalıcılığa Etkisi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans tezi.
• Yöndemli, E. N. (2018) Zekâ Oyunlarının (Strateji ve Geometri) Ortaokul Düzeyindeki Öğrencilerde Matematiksel Muhakeme Yeteneğine ve Matematik Dersinde Gösterilen Çabaya Etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Yüksel, İ., Savaş, M. A., Demirci, T., Atağ, C., Duman, E. Z. ve Adalar, H. (2017). Fen Bilgisi Öğretmenliği Programındaki Öğrenciler ile Bazı Lisans Programlarındaki Öğrencilere Geometrik–Mekanik Oyunlar Uygulama Örnekleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 6(4), 1-10.
• Zengin, L. (2018). Akıl Oyunları Uygulamasının İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Liderlik Becerilerine Etkisinin İncelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(68), 568- 579.
• Zeybek, N. ve Saygı, E. (2018). Apartmanlar Oyununun Ortaokul Matematik Öğretmen Adaylarının Uzamsal Görselleştirme Yeteneklerine Olan Etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(4), 2541-2559.