Kınalızade Ali Efendi’de Mutluluk Ahlâkı Kavramının Felsefi Temelleri

Yıl 2012, Sayı: 1, 115 - 136, 01.04.2012

Hasan Ocak

Öz

Aristoteles felsefesinin önemli kavramlarından biri olan mutluluk, özellikle ahlak felsefesi söz konusu olduğunda, İslam ahlakçıları tarafından da benimsenen ve kullanılan kavramların başında gelmektedir. İslam ahlakçıları, ana hatlarıyla felsefeyi nazari/teorik ve ameli/pratik olarak ikiye ayırmışlar, ahlak anlayışlarını da ameli felsefe içerisinde ortaya koymuşlardır. Kınalızade de mutlulukçu ahlak anlayışını benimseyen düşünürler arasındadır. Ona göre, erdemler kazanıldıktan ve kişide davranış haline geldikten sonra mutluluğa ulaşılmış olur. İnsan bu dünyada mutluluğa ulaştığında, ahirette de mutluluğa ulaşır. İnsan, doğası itibariyle mutlu olmak ister ve Kınalızade’ye göre bu ameli felsefenin yanı sıra nazari felsefenin gerekliliğinin yapılması sonucunda da sağlanmış olması gerekir. Ameli ve nazeri felsefeyi yerine getirenler gerçek saadeti kazanmış olur. Bu makalede Kınalızade’nin mutlulukçu ahlak anlayışı, onun nazari ve ameli felsefeye yüklemiş olduğu anlamlar çerçevesinde ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kınalızade Ali, ahlak, mutluluk, teorik felsefe, pratik felsefe

Philosophical Bases of Concept of Eudemonism in Kınalızade Ali Efendi

Öz

Eudemonia, a key concept of Aristotelian philosophy, is one of the major ethical terms that have been adopted and employed by the Muslim moralists. The Muslim philosophers divided philosophy into theoretical and practical, expounding their conceptions of morality within the latter. Kınalızade is one of these philosophers who adopted the eudemonist theory of morality. For him, the attainment of eudemonia occurs through the acquisition of virtues and turning them into established habits. Man attains eudemonia in the hereafter once he attains it in this world. Man seeks to become happy by nature and this becomes possible only when one fulfills the prerequisites of theoretical philosophy along with those of practical philosophy. Those who realize both practical and theoretical philosophy may attain eudemonia. This paper is intended to address the eudemonistic morality of Kınalızade with a view to the meanings he attributed to practical and theoretical philosophy.

Anahtar Kelimeler

Kınalızade Ali, ethics, eudemonia, theoretical philosophy, practical philosophy.

Kaynakça

• Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, Ankara 1979.
• Akarsu, Bedia, Mutluluk Ahlakı, İnkılap Kitabevi, İstanbul 1998.
• Akseki, Ahmet Hamdi, İslam Dini, Nur Yayınları, Ankara 1993.
• Arıcı, Mustakim, “İbn Kemmûne’nin Ahlâk ve Siyaset Düşüncesi”,
• İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011.
• Aristoteles, Metafizik, çev. Ahmet Arslan, İzmir 1985.
• Aristoteles, Nikomakhos’a Etik, çev. Saffet Babür, Ayraç Yayınevi, Ankara 1998.
• Bircan, Hasan Hüseyin, İslam Felsefesinde Mutluluk, İz Yayıncılık, İstanbul, 2001.
• Çağrıcı, Mustafa, “Ahlak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi II, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1989.
• Eflatun, “Theaitetos”, Diyaloglar 2 içinde, çev. Macit Gökberk, İstanbul 1996.
• Eflatun, Devlet, çev. M. Ali Cimcoz - Sabahattin Eyuboğlu, İstan- bul 1995.
• Epikuros, “Heredotos’a Mektup”, Büyük Filozoflar Antolojisi, çev. Mehmet Karasan, İstanbul 1949.
• Erdem, Hüsameddin, Bazı Felsefe Meseleleri, Hü-Er Yayınları, Konya 1999.
• Erdem, Hüsameddin, Ahlak Felsefesi, Hü-Er Yayınları, Konya 2003.
• Fârâbî, “Felsefe Öğreniminden Önce Bilinmesi Gereken Konular”, çev. Mahmut Kaya, İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri, İs- tanbul 2003.
• Fârâbî, El-Medinetü’l-Fâdıla, çev. Ahmet Arslan, Vadi Yayınları, Ankara 1997.
• Fârâbî, Es-Siyasetü’l-Medeniyye, çev. Komisyon, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1980.
• Fârâbî, Fusulu’l-Münteze’a fi İlmi’l-Ahlak, neş. Fevzi en-Neccar, Bey- rut 1986.
• Fârâbî, Kitabu’s-Siyaseti’l-Medeniyye, neş. Ali Ebu Mulhim, Daru’l- Mektebeti’l-Hilal, Beyrut 1994.
• Fârâbî, Risale Fi Ma Yenbeği En Yukaddime Kable Taallümil Felsefe, neş. Dieterici, El-Samarat el-Marzıya fî Ba’z er-Risâlat el- Fârâbîyan, Leiden 1890.
• Fârâbî, Risaletü’t- Tenbih ala Sebili’s-Saade, neş. Sahban Halifat, Ürdün 1987.
• Fârâbî, Tahsilu’s-Saade, neş. Cafer Ali Yasin, El-A’malu’l-Felsefiyye, Beyrut 1992.
• İbn Miskeveyh, Tehzibü’l-Ahlak: Ahlakı Olgunlaştırma, çev. Komis- yon, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1983.
• İbn Sina, Mantığa Giriş, çev. Ömer Türker, Litera Yayıncılık, İs- tanbul 2006.
• İbn Sina, Mantıku’l-Meşrikıyyîn, Kahire 1910.
• İbn Sina, Şifa, el-İlahiyyat, neş. Komisyon, Kahire 1960.
• İbn Sina, Uyun el-Hikme, neş. H. Ziya Ülken, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1953.
• İbn Sina, Aksamu’l-Ulumi’l-Akliyye, Mısır 1328
• Kaya, M. Cüneyt, “Peygamberin Yasa Koyuculuğu: İbn Sînâ’nın Amelî Felsefe Tasavvuruna Bir Giriş Denemesi”, Dîvân: Disip- linlerarası Çalışmalar Dergisi, 27, 2009.
• Kılıç, Recep, Ahlakın Dini Temeli, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1996.
• Kınalızade Ali, Ahlak-ı Alai, haz. Mustafa Koç, Klasik Yayınları, İstanbul 2007.
• Kindi, “Tarifler Üzerine”, Felsefî Risaleler, çev. Mahmut Kaya, İs- tanbul 2002.
• Kutluer, İlhan, Felsefe Tasavvuru, İz Yayıncılık, İstanbul 1996.
• Ocak, Hasan, “Bir Ahlak Felsefesi Problemi Olarak Erdem Kavra- mın Yüklenen Anlamın İlkçağ’dan Ortaçağ’a Evrimi”, Flsf Dergisi, 11, 2011,
• Râzî, Fahreddin, Şerhu Uyûni’l-Hikme, Müessesetü’s- Sâdık, Tahran 1415h.
• Sunar, Cavit, İbn Miskeveyh ve Yunan’da ve İslam’da Ahlak Görüşleri, AÜİF Yayınları, Ankara 1981.
• Tusi, Nasıruddin, Ahlak-ı Nasıri, çev. Abdulvahab Taştan, Ankara 2005.