İslam’ın Kadın Liderliğe Bakışı: Disiplinlerarası Nitel Araştırma

Yıl 2015, Sayı: 8, 71 - 107, 01.10.2015

Osman Zahid Çifçi Şebnem Aslan Mustafa Karabacak

Öz

Bu araştırma toplumların din faktöründen etkilendiği genel varsayımı ile büyük çoğunluğu Müslümanlardan oluşan ülkemizde kadın liderlik algısının araştırılmasına yönelik geliştirilmiştir. Bu kapsamda liderlik tarihi, İslam tarihinde yaşanmış olanlarla kıyaslanmış sonrasında kadın liderliğe dair İslami yaklaşım ele alınmıştır. Bu konunun bilimsel olarak dayanağının oluşturulması yönünde Türkiye’de İlahiyat Fakültesi hadis anabilim dalı öğretim üyeleriyle görüşme tekniğiyle kadın liderlik algısı araştırılmıştır. Görüşme için hadis anabilim dalı öğretim üyelerinin seçilme nedeni, kadın liderlikle ilgili tartışmalı hadislerin bulunması ve bu hadislerin yorumunun en iyi hadisçiler tarafından yapılacağının düşünülmesidir. Araştırmada, liderlik gelişimine tarihi süreçte bakıldığında İslami yaklaşımla herhangi bir farklılığın bulunmadığı, aksine tam bir benzerliğin görüldüğü anlaşılmaktadır. Benzer şekilde kadın liderliğinin çağdaş yönetim modellerine uygun şekilde olduğu açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, kadın lider, İslam düşüncesi, liyakat, şura.

The Perspective of Islam to Female Leadership: Interdisciplinary Qualitative Research

Öz

This research has been developed for the study of society in our country, where the majority of Muslim women's leadership perception is influenced by the religious factor with the general assumption. In this context, after the events that took place in the history of Islam have been compared, Islamic approach towards women leadership has been discussed. The perception of female leadership has been investigated by the members of Faculty of Theology in Turkey on the scientific basis. The reason for choosing the Hadith department faculty member for the interview, there are controversial hadiths about women's leadership and is considered the best muhaddithun will be made by the interpretation of this hadith. In the study, when looking at the history of leadership development process it is understood that there is no difference in Islamic approach but a lot of similarities. Similarly, it is in accordance with modern management model of female leadership; accordingly the examples of leadership role by women have been explained.

Anahtar Kelimeler

Leadership, women leader, Islamic thought, merit, council.

Kaynakça

• Abdurrazık, Ali, İslam’da İktidarın Temelleri: Bir ‘İdeolojik Devlet’ Eleştirisi, çev. Ömer Rıza Doğrul, İstanbul, 1995.
• Adair, John, Hz. Muhammed Örneğinden Hareketle Lider, Bir Kavmin Lideri Ona Hizmet Edendir, çev. Ali Çavuşoğlu, İstanbul: Ufuk Yayınları,
• Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, I-VI, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Akdemir, Salih, “Tarih Boyunca ve Kur’an-ı Kerim’de Kadın”, İslâmî Araş- tırmalar, X/4, 1997, 249-258.
• Aslan, Şebnem, Duygusal Zekâ ve Dönüşümcü-Etkileşimci Liderlik, Ankara: Nobel Yayınevi, 2009.
• Aslan, Şebnem, Geçmişten Günümüze Liderlik Kuramları (Sağlık Yönetimi Bakış Açısıyla), Konya: Eğitim Kitabevi, 2013.
• Ateş, Abdurrahman, Kur’an’a Göre Dinde Zorlama ve Şiddet Sorunu, İstanbul: Beyan Yayınları, 2002.
• Ateş, Ali Osman, Hadis Temelli Kalıp Yargılarda Kadın, İstanbul: Beyan
• Atwater, L. E. & J. F. Brett & D. Waldman & L. DiMare & M. V. Hayden “Men's and Women's Perceptions of the Gender Typing of Management Subroles”, Sex Roles, (50)3-4, 2004, 191–199.
• Aydın, Mehmet Akif, “Kadın”, DİA, XXIV, 86-94, İstanbul, 2001.
• Bass, B. M. & B. J. Avolio & L. Atwater, “The Transformational and Transactional Leadership of Men and Women Applied Psychology”, An International Review, 45 (1), 1996, 5-34.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali b. Mûsâ el-Horasânî, Şuabü’l-İman, I-XIV, Mektebetü’r-Rüşd: Riyad, 2004.
• Bosak, J. & S. Sczesny, “Exploring the Dynamics of Incongruent Beliefs about Women and Leaders”, British Journal of Management, 22, 2011, 254-269.
• Broadbridge, A. & J. Hearn, “Gender and Management: New Directions in Research and Continuing Patterns in Practice”, British Journal of Management, 19, 2008, 38-49.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammet b. İsmail, el-Câmiu's-Sahîh, I-VIII, İs- tanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Carli, L. L., “Gender and Social Influence”, Journal of Social Issues, (57)4, 2001, 725-741.
• Chin, J. L., “Women and Leadership: Transfprming Visions and Diverse”, Women and Leadership, eds. J. L. Chin & B. Lott & J. K. Rice & J. S. Hucles, Singapore: C.O.S. Printers, 2007.
• Colwill, J. & J. Townsend, “Women, Leadership and Information Technology: The Impact of Women Leaders in Organizations and Their Role in Integrating Information Technology with Corporate Strategy”, Journal of Management Development, 18 (3), 1999, 207-215.
• Demirel, Harun Reşit, Yönetimle İlgili Hadis ve Haberlerin Bilimsel Değerlen- dirmesi, Basılmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
• Denmark, F. L., “Women, Leadership, and Empowerment”, Psychology of Women Quarterly, 17(3), 1993, 343-356.
• Eagly, A. H. & B. T. Johnson, “Gender and Leadership Style: A Meta Analysis”, Psychological Bulletin, (108)2, 1990, 233-256.
• Eagly, A. H. & L. L. Carli, “Women and the Labyrinth of Leadership”, Harvard Business Review, 85(9), 2007, 62-71.
• Eagly, A. H. & M. C. Johannesen-Schmidt, “The Leadership Styles of Women and Men”, Journal of Social Issues, 57(4), 2001, 781-797.
• Eagly, A., “Foreword”, Women and Leadership, eds. J. L. Chin & B. Lott & J. K. Rice & J. S. Hucles, Singapore: C.O.S. Printers, 2007.
• Eagly, E. H. & M.C.J. Schmidt, & M. L. Engen, “Transformational, Transactional, and Laissez-Faire Leadership Styles: A Meta-Analysis Comparing Women and Men”, Psychological Bulletin, 129(4), 2003, 569-591.
• Elbânî, Muhammed Nâsıruddîn, Zaîfu “Sünenü’t-Tirmizî, I, Beyrut: El- Mektebü’l-İslâmî, 1991.
• Farabi, Ebu Nasr, İdeal Devlet: El-Medînetü’l Fâzıla, çev. Ahmet Arslan, İstanbul: Kayhan Matbaası, 2013.
• Gidengil, E. & J. Everitt, “Talking Though: Gender and Reported Speech in Campaign News Coverage”, Political Communication, 20, 2003, 209- 232.
• Goleman, Daniel, Duygusal Zekâ Neden IQ’dan Daha Önemlidir, çev. B. Seçkin Yüksel, İstanbul: Varlık Yayınları, 1998.
• Goleman, Daniel, İşbaşında Duygusal Zekâ, İstanbul: Varlık Yayınları,
• Goleman, Daniel, Sosyal Zekâ: İnsan İlişkilerinin Yeni Bilimi, çev. Osman Çetin Deniztekin, İstanbul: Varlık Yayınları, 2007.
• Güler, İlhami, “Kur’an’da Kadın Erkek Eşitsizliğinin Temelleri”, İslami Araştırmalar, (Kadın Özel Sayısı), X/4, 1997.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi, çev. Salih Tuğ, II, İstanbul: İrfan Yayınları, 1990.
• Haslam, S. A. & M. K. Ryan, “The Road to the Glass Cliff: Differences in the Perceived Suitability of Men and Women for Leadership Positions in Succeeding and Failing Organizations”, The Leadership Quarterly, 19(5), 2008, 530-546.
• Hassan, Z. & A. D. Silong, “Women Leadership and Community Development”, European Journal of Scientific Research, 23(3), 2008, 361- 372.
• Hofstede, G., “Motivation, Leadership, and Organization: Do American Theories Apply Abroab?”, Organizational Dynamics, Summer, 1980, 42-63.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer Ebü’l-Fadl Askalânî, el-İsâbe fî Temyîzi’s- Sahâbe, (İbn Abdülber’in el-İstiâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb’ı ile), IV, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 1328
• Kalmbach, H., “Introduction: Islamic Authority and the Study of Female Religious Leaders”, Women, Leadership, and Mosques, eds. M. Bano & H. Kalmbach, USA: IDC Publishers, 2012.
• Koçel, Tamer, İşletme Yöneticiliği, İstanbul: Arıkan Basım Yayın Dağıtım, 2005.
• Maracle, S., “The Eagle Has Landed: Native Women, Leadership and Communiy Development”, Gender and Women's Studies in Canada, eds. M. Hobbs & C. Rice, Ontorio: Women's Press, 2013.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali B. Muhammed, Siyaset Sanatı: Nasihatü’l-Mülük, çev. Mustafa Sarıbıyık, İstanbul: Özgü Yayınları, 2004.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali B. Muhammed, Yönetimin Esasları, çev. Mehmet Ali Kara, İstanbul: İlke Yayıncılık, 2003.
• Mayfield, J. R., & M. R. Mayfield & J. Kopf, “The Effects of Leader Motivating Language on Subordinate Performance and Satisfaction”, Human Resource Management, (37) 3-4, 1998, 235-248.
• Mevdudî, Seyyid Ebul Alâ, Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Hz. Peygam- berin Hayatı, çev. Ahmed Asrar, I, İstanbul: Pınar Yayınları, 1992.
• Mevdudî, Seyyid Ebul-A’lâ, Hilafet ve Saltanat, çev. Ali Gencer, İstanbul: Beka Yayınları, 1956.
• Müslim, Ebü'l-Hüseyin Müslim b. Haccac el-Kureyşî, el-Câmiu’s-Sahih, I- III, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Nesâî, Ebû İsa Muhammed İbn İsa İbn Sevr, es-Sünen, I-V, İstanbul, 1981.
• Nidiffer, J., Pioneering Deans of Women: More than Wise and Pious Matrons, New York: Teachers College Press, 2000.
• Noble, C. & S. Moore, “Advancing Women and Leadership in This Post Feminist, Post EEO Era A Discussion of the Issues”, Women in Management Review, 21(7), 2006, 598-603.
• Özbay, Adem & Ömer Faruk Reca, Hz. Ali’nin Liderlik Sırları ve Hitabet Sanatı, İstanbul: Armoni Yayıncılık, 2005.
• Özel, Necmettin, “Kadın ve Erkek Liderlerin Sözel İletişim Yeterlikleri ve Bunun Çalışanların İş Tutumları Üzerine Etkileri” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(2), 2013, 141-160.
• Özgener, Ş., İş Ahlakının Temelleri Yönetsel Bir Yaklaşım, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2009.
• Öztürk, Mustafa, Cahiliyeden İslamiyet’e Kadın, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Rahman, Afzalur, Yönetici ve Devlet Adamı Olarak Hz. Muhammed (s.a.v), çev. Talha Özkök, İstanbul: Erkam Matbaası, 1985.
• Robnett, B., “African-American Women in the Civil Rights Movement, 1954-1965: Gender, Leadership, and Micromobilization”, American Journal of Sociology, 101(6), 1996, 1661-1693.
• Ryan, M. K. & S. A. Haslam, “The Glass Cliff: Evidence That Women are Over-Represented in Precarious Leadership Positions”, British Journal of Management, 16, 2005, 81-90.
• Sargut, A. S., Lider Yöneticinin Benliğine Yolculuk,., İstanbul: Beta Basım, 2015.
• Şimşek, Şerif, Yönetim ve Organizasyon, Konya: Günay Ofset, 2002.
• Şirin, E. F. & A.A. Yetim, “Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Stiline İlişkin Yönetici Algıları”, Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, (3)1, 2009, 69-84.
• Taftazânî, Sadeddin, Kelam İlmi ve İslam Akâidi, haz. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1982.
• Tedrow, B. & R. Rhoads, “A Qualitative Study of Women's Experiences in Community College Leadership Positions”, Community College Review, 27(3), 1999, 1-18.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Servet, es-Sünen, I-V, İstanbul: Çağrı
• Yaseen, Z., “Leadership Styles of Men and Women in the Arab World”, Education, Business and Society: Contemporary Middle Eastern Issues, 3 (1), 2010, 63-70.
• Yıldırım, A. & H. Şimşek, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Örnekleri, Anka- ra: Seçkin Yayınevi, 2011.