Demokrat Parti’li Kadın Milletvekilleri ve Meclisteki Faaliyetleri 1950-1960

Yıl 2019, Sayı: 17, 143 - 162, 01.01.2019

İlyas Topçu

Öz

1923’te kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nde kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı 1934 yılında verildi. Birçok dünya ülkesinden önce bu hakkı elde eden Türk kadınları ilk kez 1935 yılında yapılan milletvekili seçimleriyle beraber TBMM’de kendilerine yer buldular. Demokrat Parti’nin kuruluşuna kadar yapılan üç seçimde ortalama on yedi kadın vekil meclise girmeyi başardı. DP’nin kuruluşuyla birlikte Türkiye demokrasi tarihinde yeni bir dönem başladı. İkinci Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan konjonktürle beraber ülkede birçok alanda köklü değişiklikler yaşanırken, kadın vekil sayısında da düşüş yaşandı. DP’nin ezici bir çoğunlukla tek başına iktidar olduğu 1950 ve 1954 seçimlerinde sadece yedi kadın meclise girerken, DP’nin katıldığı son seçim olan 1957 seçimlerinde 7’si DP’den 1’i CHP’den olmak üzere 8 kadın vekil meclise girmeyi başardı. Meclis içerisinde ve meclis dışında oldukça aktif olan DP’li kadın milletvekillerinin tamamı 27 Mayıs darbesi sonrası Yassıada Mahkemelerinde Anayasayı ihlal suçundan yargılanarak hapis cezasına çarptırıldılar. Bu çalışmada 1950-1960 yılları arasında Türk siyasetinde tek başına söz sahibi olan DP’den milletvekili olarak meclise giren kadın vekiller ve bu vekillerle ilgili bilgiler verilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Türkiye, TBMM, kadın milletvekilleri.

Female Parliamentarians of Democrat Party and Their Activities in the Parliamentary 1950-1960

Öz

Women's suffrage was achieved for parliamentary elections in 1934 in the Republic of Turkey which was founded in 1923. Turkish women who obtained this right before the women in many world countries found their place in the Turkish Grand National Assembly with the parliamentary elections held in 1935 for the first time. In all three elections, holding before the founding of the Democrat Party, on average, seventeen women succeeded in getting into the parliament. After the founding of the DP, a new era had begun in the history of Turkey’s democracy. With the conjuncture that emerged after World War II, there had been many radical changes in the country, while the number of female deputies had also declined. While only 7 women got into the parliament in the elections of 1950 and 1954 that the DP came to power with an overwhelming majority; in the last election of the DP, which was the election of 1957, only 8 female deputies, including 7 from the DP and 1 from the Republican People's Party, succeeded in getting into the parliament. All the DP women MPs, who were active in inside and outside of the parliament, were sentenced to prison in the Yassıada courts for being infringed on the Constitution after the May 27 coup d'état. In this study, it is aimed to give information about female deputies who got into the parliament as a deputy of the DP, which had been a dominant actor in Turkish politics between 1950 and 1960.

Anahtar Kelimeler

Democrat Party, Turkey, Parliament, woman MPs.

Kaynakça

• Akın, R. (2002). “Türkiye’de Çok Partili Siyasi Hayat Geçiş ve Demok- rat Parti Yılları (1945-1960)”, Türkler, 16, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 911-922.
• Bildirici, M. (2015). Türkiye’de Kadın Politikacılar, İstanbul.
• Bulut, S. (2009). 27 Mayıs 1960’dan Günümüze Paylaşılamayan De- mokrat Parti Mirası, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 19, s. 73-90.
• Çolak, F. (2017). 27 Mayıs Askeri Müdahalesi ve TBMM’deki Kadın Vekiller, Uluslar arası Darbe Sempozyumu, Cilt 2, Aydın, s. 501-531.
• DİGM, (2008). Milletvekilleri Genel Seçimleri 1923-2007, Ankara.
• Güvelioğlu G. K. (2016). Demokrat Parti’nin Kadın Milletvekillerinden Nazlı Tlabar (1950-1960), Tarih ve Gelecek Dergisi, Cilt 2, Sayı: 2, s. 9-35.
• Resmi Gazete, “İntihabı Mebusan Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ve Kanuna Bir Madde İlâvesine Dair Kanun”, Sayı: 2877, 11 Aralık 1934.
• TBMM Zabıt Ceridesi, 5 Aralık 1934, Dönem 4, Cilt 25, Bileşim 12.
• TBMM Albümü, (2010). 1920- 2010, 2. Cilt, 1950-1980, TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları No: 1, Ankara.
• TÜİK, (2012). Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011, Yayın No: 3685, Ankara.
• TÜİK, (2008). Milletvekili Genel Seçimleri, 1923-2007, TÜİK Matbaası, Ankara.
• Türk Parlamento Tarihinde Kadın Parlamenterler 1935-2009, (2009). TBMM Yayınları, Ankara.
• Yüceer, S. (2008). “Demokrasi Yolunda Önemli Bir Aşama: Türk Kadı- nına Siyasal Hakların Tanınması, UÜ Fen-Edebiyat Fakültesi, Sos- yal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 9, Sayı: 14, s.131-151.
• Yücel, S. (2002). Menderes Dönemi (1950-1960), Türkler, 16. Ankara, s. 835-854.
• BCA. 010.09.90.275.5.22.
• BCA. 010.09.90.275.5.31.
• BCA. 010.09.90.275.5.33
• BCA. 010.09.90.275.5.34.
• BCA. 010.09.90.275.5.36.
• BCA.010.09.90.275.5.17.
• http://arsiv.sabah.com.tr/1999/06/17/b06.html, “Prens Hasan'ın Türk Teyzesi” 21.06.2018.
• http://www.hurriyet.com.tr/gundem/turkiyenin-ilk-kadin-jeologu- prof-dr-erdem-vefat-etti-5179462.
• http://www.milliyet.com.tr/2002/03/08/yasam/yas01.html.
• https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_erisim.Uyeler.