Op-Art Optik Sanat Akımının Görsel Algı ve Grafik Tasarım Kavramları Açısından Tanımlanması

Yıl 2019, Sayı: 17, 231 - 258, 01.01.2019

Engin Uğur

Öz

Aktarılacak mesajı en etkin biçimde kitlelere ulaştırma çabası, tüm sanat dallarında yeni arayışları da beraberinde getirmiştir. 1950’li yıllardan itibaren sanat alanında ortaya çıkan Op-Art akımı, insan beyninin algılama yapısıyla ve optik algılamanın temel alınıp geliştirilmesiyle ilgilenen bir sanat akımıdır. Akıma öncülük eden Vasarely, Yaacov Agam ve Jesus Raphael Soto hareketli sanat ve kinetik sanat örnekleriyle yanılsama yaratmışlardır. Belli teknik ilkeler ve optik kurallara ihtiyaç duyan Op-Art, fiziksel ve psikolojik etkiler yaratarak izleyiciyi etkisi altına almaktadır. Bu sanat akımı içerisinde sanatçılar, yapıtlarını belli geometrik desenlerle bir kurgulama mantığına ve yanılsama yapısına göre oluşturmuşlardır. Op-Art akımında olduğu gibi grafik tasarımda da renk, biçim ve çizgi kullanımıyla üç boyutluluk yanılsaması elde edilerek görsel etkiler oluşturulmaktadır. Hem grafik tasarım hem de Op-Art çalışmalarında ortaya konulan tasarım ürünü veya sanat eseri ile alıcı arasında oluşması istenen ilişki, görsel algının gerçekleşmesini sağlayan süreçlerle ilgilidir. Makalede Op-Art eserlerin, görsel algı ve grafik tasarım kavramları açısından tanımlanarak akademik açıdan anlaşılabilirliğine katkı sağlanması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Op-Art, görsel algı, görsel yanılsama, grafik tasarım.

Defining Op-Art Optic Art from Visual Perception and Graphic Design Concepts

Öz

The effort to convey the message to the masses in the most effective way has brought with it New searches in all branches of art. The Op-Art current emerging in the field of art since 1950 is an art current that deals with the perception structure of the human brain and the development of optical perception. Vasarely, Yaacov Agam and Jesus Raphael Soto, leading the movement, created an illusion with examples of moving art and kinetic art. Op-Art, which requires certain technical principles and optical rules, creates physical and psychological effects and influences the audience. In this movement of art, artists created their works according to the logic of editing and the structure of illusion with certain geometric patterns. As with Op-Art flow, visual effects are created by using color, form and line in graphic design by using three dimensionality illusion. In both graphic design and Op-Art studies, the relationship between the design product or work of art and the buyer is related to the processes that enable the realization of visual perception. The aim of this article is to define Op-Art works in terms of visual perception and graphic design concepts and to contribute to academic understanding.

Anahtar Kelimeler

Op-Art, visual perception, visual illusion, graphic design.

Kaynakça

• Abercrombıe, Stanley (1984), Architecrure As Art an Aesthetic Analysis, NewYork, USA, Von Nostrand Reinhold Company.
• Ambrose, Gavin & HARRIS, Paul (2013), Grafik Tasarım Temelleri: Grafik Tasarımda Renk, İstanbul, Literatür Yayınları.
• Artut, Kazım (2004), Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri, 3. Baskı, Ankara, Anı Yayıncılık.
• Atalayer, Faruk (1994), Temel Sanat Öğeleri, Eskişehir, Anadolu Üniver- sitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.
• Atkinson, Rita L., Atkinson , Richard C., Smith, Edward E., Bem, Dary J. and Nolen-Hoeksama, Susan (2006), Psikolojiye Giriş, Ankara, Arkadaş Yayınevi
• Becer, Emre (2009), İletişim ve Grafik Tasarım, 5. Baskı. Ankara, Dost Kitabevi Yayınları.
• Becer, Emre (2002), İletişim ve Grafik Tasarım, Ankara, Dost Kitabevi.
• Beyoğlu, Aylin (2015), “Sanat Eğitiminde Algı, Görsel Algı ve Yanıl- sama: Victor Vasarely’nin Çalışmaları Üzerine Bir İnceleme”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Haziran.
• Çağlayan, Evrim (2018), “Temel Sanat Eğitiminde Renk Olgusu”, İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Sayı: 1.
• Erdal, İhsan T. (2006), Gestalt kuramının grafik tasarıma etkilerinin ince- lenmesi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Li- sans Tezi, Kocaeli.
• Erim, Gonca (2011), “Temel Tasarımda Proje Çalışmaları ile ‘Hareket ve Yön’ ”, Sanat & Tasarım Dergisi, Ocak.
• Ermiş, Seçil (2012), Grafik Tasarım İlkelerinin Öğretiminde Etkileşimli CD'ye Dayalı Tasarım Programının Öğrencilerin Başarısına Etkisi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Evans, Poppy & Thomas, Mark. A. (2004), Exploring The Elements Of Design, Clinton Park, NY, Delmar Learning.
• Dempsey, Amy (2010), Styles, Schools and Movements, The Essential Encyclopaedic Guide to Modern Art.
• Divanlıoğlu, Demir (1997), Temel Tasarımın Öğe ve İlkeleri, İstanbul, Birsen Yayınevi.
• Ferris, Steven H. (1972), Motion Parallax and Absolute Distance, Journal of Experimental Psychology.
• Fotios, Steve, Goodman, T. and Berman, S. (2006), Chromatic adaptation and the Relationship Between Lamp Spectrum and Brightness, Lighting Research & Technology.
• Gage, John (2000), Color and Meaning: Art, Science, and Symbolism, Ber- keley, University of California Press.
• Genç, Adem & Sipahioğlu, Ahmet (1990), Görsel Algılama, Sanatta Yaratıcı Süreç, İzmir, Sergi Yayınları.
• Germaner, Semra (1996), 1960 Sonrasında Sanat, İstanbul, Kabalcı Ya- yınları.
• Güngör, İ. Hulusi (1983), Temel Tasarım, İstanbul, Afa Matbaacılık.
• Gürer, Latife (1970), Temel Dizaynda Görsel Algı, İstanbul, İTÜ Teknik Okulu Yayınları.
• İstek, Ragıp (2004), Görsel İletişimde Tipografi ve Sayfa Düzeni, İstanbul, Pusula Yayınları.
• Kamlık E. (1950), Renklerin Armoni Sistemleri, İstanbul, Cumhuriyet Matbaası.
• Ketenci, Hasan Fehmi & BİLGİLİ, Can (2006), Yongaların 10.000 Yıllık Gizemli Dansı: Görsel İletişim ve Grafik Tasarımı, İstanbul, Beta Basım Yayın.
• Kızıl, Fehmi (2000), Objelerin İki, Üç Boyutlu Grafik Anlatımı Ve Zihinde Canlandırma, İstanbul, Mimar Sinan Üniversitesi, Yayın No: 25.
• Lang, Jon (1987), Creating Architectural Theory, New York, Van Nost- rand Reinhold.
• Lauer, David & Pentak, Stephen (1995), Design Basics, 4th edition. Ft. Worth, TX, Harcourt Brace College Publishers.
• Megep (2007), Fotoğraf ve Grafik Tasarı İlkeleri, s.4, Ankara.
• Morgan, T. Cliffrod (1995), Psikolojiye Giriş, Ankara, Meteksan Matba- acılık.
• Ocvirk, G. Otto, Stinson, Robert E., Wigg, Philip R., Bone Robert O. & Cayton, David L. (2015), Sanatın Temelleri, Çeviren Nur Balkır Ku- ru, 1. Baskı, İzmir, Karakalem Kitabevi Yayınları.
• ODABAŞI, Hatice A. (2006), Grafikte Temel Tasarım, 3.Baskı, İstanbul, Yorum Sanat Yayınları.
• Parsıl, Ümit, (2012), Görsel Algılama, 1. Baskı, İstanbul, An Kitap.
• Polakowski, J. Kenneth (1987), Design: The Reality of Wild Illusions, The University of Michigan School of Natural Resources, Washington.
• Samara, Timothy (2006), Typography Workbook: A Real-World Guide to Using Type in Graphic Design, Beverly, MA, Rockport Publishers.
• Seylan, Ali (2005), Temel Tasarım, Samsun, M-Kitap Dağdelen Basın Yay.Ltd.Şti.
• Timur, Sibel & Keş, Yusuf (2016), “Grafik Tasarımda Üç Boyut Algısı”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, Cilt 5, Sayı 22.
• Tuğal, Sibel Avcı (2012), Oluşum Süreci İçinde Op-Art, 1. Baskı, İstanbul, Hayalperest Yayınları.
• Tuğrul, Belma, ARAL, Neriman, ERKAN Semra, ETİKAN, İlker (2001), Altı Yaşındaki Çocukların Görsel Algılama Düzeylerine Frostig Gelişimsel Görsel Algı Eğitim Programının Etkisinin İncelenmesi, Journal of Qafqaz University, 8, 67–84.
• Tüker, Çetin (2015), “Üç Boyutlu Sayısal Ortam Araçlarının Görsel İletişim Tasarımı Bağlamında Öğretimi: Bir Lisans Dersi Örneği”, TOJDAC, Volume 5, Issue 4, October.
• Yılmaz, Serap, (2008), Hayvanat Bahçesi Sergi Alanlarındaki Genişlik Etkisinin Arttırılmasına Yönelik Algısal Yanılsamalara Dayalı Bir Tasarım Yaklaşımı, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Trabzon.
• Yüksel, Reyhan (2002), “Plastik Sanatlar ve Algıda Yanılsama”, Anadolu Sanat Dergisi, sy. 28-12. ss.176-198.
• Wong, Wucius (1972), Principles of Two Dimensional Design, New York, USA, Von Nostrand Rinehart Inc., Zelanski, Paul & Fisher, Mary P. (1996), Design Principles and Problems,
• 2. Baskı, Fort Worth, TX, Harcourt Brace College Publishers. Zettl, Herbert (2015), Sight, Sound, Motion: Applied Media Aesthetics, 8. Baskı, Boston, Cengage Learning.
• https://onedio.com/galeriler (Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018) http://www.siws.fr/2013/04/15/27139/ (Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018).
• https://iotbusinessnews.com/2016/06/02/31633-ibm-cisco-combinepower-watson-internet-things-edge-analytics/ (Erişim tarihi: 8 Ağustos 2018).
• https://www.youtube.com/watch?v=zVomgTr35Dk (Erişim tarihi: 12 Ağustos 2018).
• http://www.gorselsanatlar.org/ (Erişim tarihi: 14 Temmuz 2018).
• http://www.felsefe.gen.tr/psikoloji/uzaklik-ve-derinlik-algisi (Erişim tarihi: 02 Temmuz 2018).
• http://www.noagergitavan.com/urun/siyah-beyaz-tunel/ (Erişim tarihi: 06 Ağustos 2018).
• https://tr.pinterest.com/pin/789889222117060340/?lp=true (Erişim tarihi: 23 Temmuz 2018).
• http://bilgioloji.com/pages/sosyal/bilim/psikoloji/gestalt-kuraminedir/ (Erişim tarihi: 5 Temmuz 2018).
• http://gozyanilticiresimler.blogspot.com/2016/07/goz-yanltc.html (Erişim tarihi: 10 Temmuz 2018).
• http://www.hobidunyasi.web.tr/temel-bilgiler/nokta-cizgi (Erişim tarihi: 20 Ağustos 2018).
• http://www.nettenoluyo.com/list (Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018).
• https://www.publicdomainpictures.net/en/view-image. (Erişim tarihi: 18 Temmuz 2018).
• http://nrdesigns.org/black-and-white-geometric-designs (Erişim tarihi: 16 Ağustos 2018).
• https://www.vecteezy.com/vector-art (Erişim tarihi: 03 Temmuz 2018).
• http://vfix365.us/optical-illusion-pictures.html/optical-illusionpattern-on-3d-spheres-stock (Erişim tarihi: 17 Temmuz 2018).
• http://www.ustaellerden.com/temel-sanat-egitimi- (Erişim tarihi: 14 Ağustos 2018).
• https://buseburcoglu.wordpress.com/ (Erişim tarihi: 10 Temmuz 2018).
• https://es.123rf.com/photo_27536068_op-art-también-conocidocomo-arte-óptico (Erişim tarihi: 19 Ağustos 2018).
• https://tr.pinterest.com/pin/626070785673243918/ (Erişim tarihi: 14 Ağustos 2018).
• https://es.123rf.com/photo_17187258_pastel-3d-cubos-de-colores-defondo (Erişim tarihi: 06 Temmuz 2018).