Türkiye’de Döviz Kuru, Enflasyon ve Faiz Oranı İlişkisi: 2009-2017 Uygulaması

Yıl 2019, Sayı: 17, 581 - 604, 01.01.2019

Ayşe Durgun Kaygısız Hüseyin İşcan

Öz

Bu çalışmada döviz kuru, enflasyon ve faiz oranı arasındaki ilişkiler VAR modeli çerçevesinde analiz edilmiştir. Bu kapsamda 2009:01-2017:12 dönemi aylık veriler kullanılmıştır. Çalışmada serilerin durağanlığını sağlamak için Genişletilmiş Dickey-Fuller birim kök testi uygulanmıştır. Değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisini bulmak için Granger Nedensellik Testi yapılmıştır. Buna göre döviz kuru hem enflasyonun hem de faizin nedeni, enflasyon ise faizin nedeni sonucuna ulaşılmıştır. VAR Vektör Otoregresif Model modeli ile de değişkenler arasındaki ilişkiyi belirlemek için etki tepki grafikleri ve varyans ayrışım tablosu oluşturulmuştur. Etki-tepki analizine göre döviz kurunda meydana gelen bir şoka faiz 12 dönem boyunca, enflasyon ise altıncı dönemden itibaren negatif tepki vermiştir. Ayrıca enflasyonda meydana gelen bir şoka, faiz yaklaşık iki dönem pozitif tepki vermiştir. Varyans ayrışım tablosuna göre enflasyon ve faiz oranı üzerindeki en önemli etken döviz kuru olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Döviz kuru, enflasyon, faiz oranı, birim kök testi, granger nedensellik.

Exchange Rate, Inflation and Interest Rate Relationship in Turkey: 2009-2017 Application

Öz

In this study, the relationship between exchange rate, inflation and interest rate was analyzed within the framework of VAR model. In this context, monthly data for the period 2009:01-2017:12 were used. In this study, the expanded Dickey-fuller unit root test was applied to ensure the stability of the series. The Granger Causality Test was performed to find the causality relationship between the variables. Accordingly, the exchange rate the reason why both inflation and interest, concluded that the inflation cause of interest. To determine the relationship between the variables with the VAR Vector Autoregressive Model model, impact-response graphs and variance decomposition table were created. According to the impact-response analysis, a shock the exchange rate was interest negative for 12 periods, whereas inflation was negative for the 6th period. In addition, a shocking event in inflation, the interest had a positive response, for two period. According to the variance decomposition table, the most important factor on the inflation and interest rate was the exchange rate

Anahtar Kelimeler

Exchange rate, ınflation, ınterest rate, unit root test, granger causality.

Kaynakça

• Amaefula, C.G (2016), “Long-Run Relationship between Interest Rate and Inflation: Evidence from Nigeria” IOSR Journal of Economics and Finance, c.7, s.3, ss.24-28.
• Alacahan, N. D. (2011), “Enflasyon Hedeflemesi Uygulayan Ülkelerde Enflasyon-Döviz Kuru İlişkisi ve Türkiye Uygulaması” İstanbul Üni- versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Ayvaz Güven, E. T. ve Uysal, D. (2013), “Türkiye’de döviz kurlarında- ki değişim ile enflasyon arasındaki ilişki” Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, c.5, s.9, ss.141-156.
• Bal, O. (2012), “Döviz kuru, mevduat faiz oranı, enflasyon ve devlet iç borçlanma senetleri ilişkisi: 1994-2008” Akademik Bakış Dergisi, s.31, ss.1-20.
• Başkan F. ve Güloğlu Ö. B. (2004), “Türkiye’de İç Borçların İktisadi Etkilerinin VAR Tekniğiyle Analizi” Ortadoğu Teknik Üniversite- si, ODTÜ Gelişme Dergisi, c.31, s.1, ss.93-114.
• Bulut, E. (2005), “Döviz Kuru Belirleme Modelleri ve Döviz Piyasasının Mikro Yapısı: Türkiye Örneği”, Gazi üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Doğan, B., Eroğlu, Ö. ve Değer, O. (2016), “Enflasyon ve faiz oranı arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği” Çankırı Karatekin Üniversitesi, İİBF Dergisi, c.6, s.1, ss.405-425.
• Enders, W. (1995), “Applied Econometric Time Series”, First Edition John Wiley and Sons, New York.
• Granville, B. ve Mallick, S. K. (2004), “Fisher hypothesis: UK evidence over a century” Applied Economic Letters, ss.87-90.
• Gül, E. ve Ekinci, A. (2006), “Türkiye’de Enflasyon ve Döviz Kuru Arasındaki Nedensellik İlişkisi:1984-2003” Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, c.6, s.1, ss. 91-106.
• Işığıçok, E. (1994), “Zaman Serilerinde Nedensellik Çözümlemesi”, Uludağ Üniversitesi Yayınları, Bursa.
• Karacan, R. (2010), “Faiz, Kur ve Makroekonomik Performans: Türkiye Üzerine Bir İnceleme” Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitü- sü, Doktora Tezi.
• Mamak Ekinci E.B., Alhan A. ve Ergör Z.B. (2016), “Parametrik Olma- yan Regresyon Analizi: Faiz Oranı, Enflasyon ve Döviz Kuru İliş- kinin İncelenmesi Örneği” Bankacılık ve Sigortacılık Araştırmaları Dergisi, c.2, s.9, ss.28-37.
• Özel, S. (2000), “Türkiye’de enflasyon, devalüasyon ve faiz”, Alkım Yayın- cılık, İstanbul.
• Mishkin, F. S. (1991), “Is the Fisher Effect for Real? A Reexamination of the Relationship Between Inflation and Interest Rates” c.8, s.2, ss.195-215.
• Önder, Ş. (2008), “Enflasyon Hedeflemesi ve Döviz Kuru-Enflasyon Arasın- daki Geçişkenlik: Türkiye Örneği” Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bi- limler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Romer, D.C. ve Romer, H. D. (2000), “Federal Reserve Information and the Behavior of Interest Rates”, c.90, s.3 ss.429-458.
• Saraçoğlu, M., Kuzu, M. ve Kocaoğlu, F. (2015), “Türkiye ekonomisinde sermaye hareketleri, döviz kuru, enflasyon ve faiz arasındaki etkileşimle- rin küresel ekonomi politik çerçevesinde analizi”, Gazi İktisat ve İşlet- me Dergisi, c.1, s.2, ss.75-110.
• Sever, E. (2004), “Döviz Kuru Rejimleri ve Ekonomik Etkileri Bakımından Türkiye’de Uygulanan Döviz Kuru Politikalarının Analizi” İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Sever, E. ve Mızrak, Z. (2007), “Döviz kuru, enflasyon ve faiz oranı arasındaki ilişkiler: Türkiye uygulaması” Selçuk Üniversitesi, İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, s.13, ss. 265-283.
• Seyidoğlu, H. (2003), “Uluslararası iktisat: Teori, Politika ve Uygulama”, Genişletilmiş 15. Baskı, Güzem Can Yayınları No:20, İstanbul.
• Süslü, B. (2005), “Türkiye’de Enflasyona Karşı İzlenecek Para Politikalarında Nominal Çapaların Olası Rolü” Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Türköz, H. (2014), “Türkiye Ekonomisinde 1988-2010 Döneminde Reel Döviz Kuru Riskinin Reel Faiz Oranı Üzerindeki Etkileri” Gazi Üni- versitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek lisans tezi.
• Yılancı, V. (2009), “Fisher Hipotezinin Türkiye için sınanması: Doğru- sal olmayan eşbütünleşme analizi” Atatürk Üniversitesi, İİBF Dergisi, c.23, s.4, ss.205-213.
• Yurdakul, F., Er, H. ve Cevher, E. (2016), “Döviz Kurunun Belirleyicileri, Koşullu ve Kısmi Granger Nedensellik, SETAR, LSTAR ve TVAR Mo- delleri”, Gazi Kitapevi, Ankara.
• Woo, T. W. (1984), “Exchange Rates and the Prices of Nonfood, Non- fuel Products” Brookings Institution, Brookings Papers on Eco- nomic Activity, ss.511-536.
• TCMB (2004) “Enflasyon Kitapçığı”, http://tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/b62e1fb7-ebc1-4922- 99dc- b3ba23320b9f/enflasyon.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROO TWORKSPACE-b62e1fb7-ebc1-4922-99dc-b3ba23320b9f-m5lk-1M Erişim Tarihi 15.02.2018.