Anadolu’da Bizans Feodalizasyonunun Somut Bir İfadesi: Marmaris Selimiye Kalesi

Yıl 2019, Sayı: 18, 157 - 176, 01.04.2019

Hazal Ceylan Öztürker

Öz

Batı Anadolu, özellikle sahil şeridi ve yaşama elverişli toprakları ile kesintisiz bir kentleşme serüvenine sahip olmuştur. İlk kentleşme eğilimlerinden itibaren, kurulan yerleşimler kale ve surlar ile koruma altına alınmıştır. Kentin kalbi niteliğinde olan kaleler, bazen kent merkezini oluştururken değişen siyasi ve ekonomik dengelere, idari sınırlara göre sürekli inşa edilmiştir. Tüm bu gelişmeler, Bizans hakimiyetindeki Batı Anadolu kıyılarında denizden gelebilecek olası bir saldırıya karşı mevzilenmiş örgütlü bir savunma hattının oluşmasına olanak vermiştir. Çalışma konumuzu oluşturan Marmaris Selimiye Kalesi, Akdeniz’den başlayıp Ege’ye uzanan deniz yolu üzerinde gemilerin sığınabileceği, demir atabileceği uygun savunma koşullarına sahip olmasının yanı sıra “Bizans’ın Feodalizasyonu” 1204-1453 olarak tanımlanan bir süreçte hem akınlara önlem olarak hem de köylü kırsalı ve deniz ticaretini kontrol altında tutmak için inşa edilmiş bir kale örneği olması açısından oldukça önem teşkil etmektedir. Bu çalışmada kalelerin, savunma odaklı inşa edilmiş yapılar olmanın dışında, ticari ve ekonomik kontrol mekanizmasına ve aynı zamanda yöneten ve yönetileni temsil eden sosyolojik önemine dikkat çekilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Batı Anadolu, kentleşme, savunma mimarisi, kale, Bizans feodalizasyonu.

A Concrete Expression of the Byzantine Feodalization in Anatolia: Marmaris Selimiye Castle

Öz

Western Asia has had an uninterrupted urbanization adventure with its coastline and its habitable land. Settlements have been protected by fortresses and fortifications from the first tendencies of urbanization. The fortresses which are the hearts of the cities were constructed continuously according to the changing political and economic balances and administrative boundaries. All these developments have led to the formation of an organized defense line on the coasts of Western Anatolia under the Byzantine rule against a possible attack from the sea. Marmaris Selimiye Castle which forms our working position has suitable defense conditions in which ships can take shelter on the sea route starting from the Mediterranean and towards the Aegean Sea, as well as in a process defined as Feudalization of Byzantium gem 1204-1453 . it is also very important for the peasant countryside to be an example of a fortress built to keep the sea trade under control. In this study, it was tried to draw attention to the commercial and economic control mechanism as well as the sociological importance representing the ruler and the being ruled besides being defensive-oriented structures.

Anahtar Kelimeler

Western Anatolia, urbanization, defense architecture, castle, Byzantine feudalization.

Kaynakça

• Bartusi, M. C., The Late Byzantine Army, Arms and Society: 1204-1453, University Of Pennsylvania Press, A.B.D. 2015.
• Boldani, D. vd., Kariada Bir Liman Kenti: Iasos (Çev. Gürkan Ergin), Homer Yayınları, 2004.
• Cangöz, Z., Akyürek, E., Yaşam Mekanları ve Mimarlık, Kalanlar: 12. ve 13. Yüzyıllarda Türkiye’de Bizans, Vehbi Koç Yayınları, İstanbul, 2007.
• Charanis, P., Cultural Diversity and the Breakdown of Byzantine Power in Asia Minor, Dumbarton Oak Papers, 29, 1975.
• Chrysos, E.K., The Title Basileus in Early Byzantine International Relations, Dumbarton Oak Papers, 32, 1978.
• Diehl, C., Bizans İmparatorluğunun Tarihi, (Çev: A. Gökçe Bozkurt), İlgi Kültür Sanat Yayınevi, İstanbul, 2010.
• Eravşar, O., Ortaçağ Anadolu Kentleri, Türkler Ansiklopedisi, C. 7, Yeni Türkiye Yayınları, 334-340.
• Foss, C.; Winfield, D., Byzantine Fortification, University of Fouth Africa Pretoria, 1986.
• Freely, J., The Western Shores of Turkey: Discovering The Aegean and Medi- terranean Coasts, Newyork, 2004.
• Giros, C., Bizanslılar Ve Savaş (10.-13. Yüzyıllar), Bizans Yapılar, Mey- danlar, Yaşamlar, (Ed. Annie Pralong, Çev. Buket Kitapçı-Bayrı), Kitap Yayınevi, İstanbul 2016, 337-357.
• İplikçioğlu, B., Helen ve Roma Tarihinin Anahatları, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2007.
• Kaya, A., “Doğudaki Romanın Bizanslaştığı Devir: I. Justianos Döne- mi”, CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 37 (2), 2013.
• Kennedy, H., Crusader Castles, Cambridge University Press, UK, 1994.
• Lawrence, A. W., Greek Aims in Fortification, Oxford, 1979.
• McNicol, A. W., Hellenistic Fortifications from the Aegean to the Euphrates, Clarendon Press. Oxford, New York, 1997.
• Mercangöz, Z., “Bizans Döneminde Aydın”, Aydın İl Tarihi, Aydın İl Kültür Turizm Müdürlüğü Yayını, Ankara, 2012, 101-115.
• Necipoğlu, N., Onikinci ve Onüçüncü Yüzyıllarda Bizans İmparator- luğu, Kalanlar: 12. ve 13. Yüzyıllarda Türkiye’de Bizans, Vehbi Koç Vakfı, İstanbul, 2007, 16-19.
• Nicolle, D., Before Menteşe: South-Western Anatolia at the Time of the Second Crusade, Menteşe Oğulları Tarihi Sempozyumu Bildirileri, (Ed. Adnan Çevik-Murat Keçiş), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2012, 13- 35.
• Ostrogorsky, G., Byzantine Cities in the Early Middle Ages, Dumbarton Oaks Papers, 13, 1959.
• Owens, E. J., Yunan ve Roma Dünyasında Kent (Çev. Cana Nilsel), Ho- mer Kitabevi, İstanbul 2000.
• Öztürk, Y., “Timar-Thema Teriminin Ortaya Çıkması, Bizans Uygula- ması ve Osmanlı ile Mukayesesi”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Ta- rihi Araştırma ve Uygulama Dergisi, 31, 2013, 157- 208.
• Patlagean, E., “’Economie Paysanne’ et ‘Feodalite Byzantine’”, Annales Economies, Societes, Civilisations, XXX (6), 1975.
• Pertusi, A., La Formation des Themes Byzantins, Munchen, 1958.
• Rosser, J. H., Historical Dictionary of Byzantium, The Scrarecrow Press, UK, 2012.
• Scrantion, R. L., Greek Walls, The American School of Classical Studies at Athens, Massachusetts Harvard University Press, Cambridge, 1940.
• Serin, U., “Karya’daki Geç Antik Ve Bizans Dönemi Yapı ve Yerleşim- leri Üzerine Bazı Gözlemler”, METU IFA, 30 (1), 2013, 191-211.
• Sevin, V., Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I, Türk Tarih Kurumu Yayınla- rı, Ankara, 2016.
• Shukurov, R., The Byzantine Turks 1204-1461, Description: Leiden Biil, 2016.
• Tanyeli, U., Anadolu-Türk Kentinde Fiziksel Yapının Evrim Süreci, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, 1987.
• Turan, O., Selçuklu Tarihi Araştırmaları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2014.