Osmanlı İdari Teşkilatında Manavgat XV-XVIII. Yüzyıllar

Yıl 2019, Sayı: 19, 137 - 170, 01.07.2019

Saim Yörük

Öz

Manavgat ve çevresi Anadolu Selçuklu Sultanı Alâeddin Keykubat döneminde Türk hâkimiyetine geçmiş, Osmanlı döneminde Manavgat’ın idari statüsünde birçok değişiklik olmuştur. Yapılan yeni fetihler, güvenlik kaynaklı yaşanan sorunlar, zaman içinde değişen şartların da etkisiyle, XV-XVII. yüzyıllarda, idari bakımdan önemli değişikliklere uğramıştır. XV. yüzyılda nahiye, XVI. yüzyıl başlarında bir süre kendi ismiyle anılan sancağın merkezi, daha sonra ise kaza olmuştur. Bu çalışmada Manavgat’ın, Osmanlı hâkimiyetine girişinden XVIII. yüzyıl sonlarına kadar geçen dönemdeki idarî statüsüne değinilmiş, kaza ve nahiyelerinde yaşanan idari değişiklikler ele alınmıştır. Bölgede yaşanan olaylar ile idari taksimatta yapılan düzenlemeler arasında bağ kurulmaya çalışılmıştır. Bu çalışma ile aynı zamanda Manavgat’a komşu ve aynı sancak içerisinde yer almaları sebebiyle Alanya ve Manavgat ile ilişkili İbradı ve Akseki’nin de idarî durumu büyük ölçüde ortaya konmuştur. Kısaca ifade etmek gerekirse bu çalışma ile Manavgat’ın XVIII. yüzyıl sonlarına kadar geçirdiği idari değişiklikler sebep sonuç ilişkisi içerisinde ele alınmıştır. Çalışma sonunda bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Yapılan çalışmanın Manavgat’ın ve yakın çevresinin idari tarihine katkı yapacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı dönemi, XVIII. yüzyıl, idarî yapı, Manavgat.

Manavgat in the Ottoman Administrative Structure 15-18th Centuries

Öz

Manavgat and its vicinity were conquered by Turks during the reign of Turkish Seljuk Sultan Aladdin Keykubat, and the administrative status of Manavgat experienced several changes during the Ottoman period. New conquests, security problems, the impact of changing conditions between the 15th and 17th centuries. In the 15th century, it became a district, it became the center of the sanjak of the same name in the early 16th century, and then it became a township. In this study, the administrative status of Manavgat was discussed between the time it became Ottoman land and the late 18th century and the administrative changes in Manavgat township and related districts were scrıtinized. An attempt was made to establish a relationship between the local events and the organizations conducted in the administrative division. In the present study, the administrative organization in İbradı and Akseki township related to Alanya and Manavgat was discussed, as well as Manavgat itself. In short, the administrative changes that were witnessed in Manavgat until the late 18th century were addressed within the context of causality. At the end of the paper, certain assessments were presented. It was considered that the present study would contribute to the administrative history of Manavgat and its vicinity.

Anahtar Kelimeler

Ottoman period, administrative structure, 18th century, Manavgat.

Kaynakça

• AŞS.35, (1764/h.1178).
• MD. 12, s.330, h.676,
• MD. 12, s.330, h.676.
• MD. 14/2, s.1086, h.1514. MD. 17, s.9, h.14.
• MD. 58, s.130, h.350,
• MD. 58, s.143, h.377,
• TD. 990 (1501-1502?).
• MAD. 14 (1455/h.859). MAD. 152.
• MAD. 16029 (1475 tarihli).
• MAD. 14683 (1604/h.1013).
• DH.I.UM.EK. 90/70. MVL. 327/31.
• TSMA.d. 929 (1513 tarihli).
• TSMA.d. 5246 (1527 tarihli?).
• TSMA.d. 8303 (1529-1531 yılları ?).
• TSMA.d. 9772 (1518 tarihli?).
• TSMA.d. 10057 (1526 tarihli?).
• TTD. 172 (1555 tarihli).
• İD. 363 (1555 tarihli).
• VGMA.d.596, 1574 yılı Ağustos ayı sonları (Evâsıt-ı C.Evvel 982) tarihli Murad Paşa Vakfiyesi.
• SDAO SDAO. 1273 (1857).
• SDAO. 1274 (1858).
• SDAO. 1276 (1860).
• SDAO. 1277 (1860-61).
• SDAO. 1278 (1861).
• SDAO. 1279 (1862).
• SDAO. 1280 (1863).
• SDAO. 1281 (1864).
• SDAO. 1282 (1865).
• SDAO. 1283 (1866).
• SDAO. 1284 (1867).
• Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530), <Dizin ve Tıpkıbasım>, (Haz.: Ahmet Özkılınç - Ali Coşkun - Mustafa Kara- zeybek - Abdullah Sivridağ - Murat Yüzbaşıoğlu), Devlet Arşivle- ri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 1995.
• Erdoğru, M. Akif, Ala‘iyye Sancağı - 1475 Tarihli Suret-i Defter-i İcmâl-i Vilâyet-i Ala‘iyye (Metin ve İnceleme), Alanya Ticaret Odası Yayın- ları, Konya 2013.
• Gökçe, Turan, “Anadolu Vilâyetine Dair 919 (1513) Tarihli Bir Kadı Defteri”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.9, S.1, 1994, ss.215-259.
• Kanunnâme-i Sultan Süleyman Han, Beyazıt Kütüphanesi, Veliyüddin Efendi Kitaplığı, Nr. 1969.
• Anonim Osmanlı Kroniği (1299-1512), Haz.: Necdet Öztürk, Türk Dün- yası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2000.
• Aşıkpaşazade, Tevârih-i Âli Osman, İstanbul 1332.
• Celalzade Mustafa Çelebi, Muhteşem Çağ Kanuni Sultan Süleyman - Tabakâtül-Memâlik ve Derecâtü’l-Mesâlik, Notlandırarak Hazırla- yan: Ayhan Yılmaz, Kariyer Yayıncılık, İstanbul 2011.
• Celalzâde Mustafa, Tabakâtül-Memâlik ve Derecâtü’l-Mesâlik, Neşreden: Petra Kappert, Wiesbaden 1981.
• Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Haz.: Yücel Dağlı - Seyit Ali Kahraman - Robert Dankoff, 9. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstan- bul 2005.
• Evliya Çelebi, Seyahatnâme (Anadolu, Suriye Hicaz: 1971-1672), C. IX, Devlet Matbaası, İstanbul 1935.
• Feridun Bey, Mecmu‘a-i Münşe‘atü’s-Selâtîn, C. I, Dârü’l-Tıbâti’l-Âmire, İstanbul 1274.
• Gelibolulu Mustafa Âlî, Künhü’l-Ahbâr (Fatih Sultan Mehmed Devri 1451-1481), C. II, Haz. M. Hüdâi Şentürk, TTK Yayınları, Ankara
• Gelibolulu Mustafa Âlî, Künhü’l-Ahbâr, Dördüncü Rükn: Osmanlı Tarihi, C. I, Tıpkıbasım, TTK Yayınları, Ankara 2009.
• Haydar Çelebi, Haydar Çelebi Ruznâmesi, Haz.: Yavuz Senemoğlu, Ter- cüman 1001 Temel Eser, İstanbul 1984.
• İbn-i Kemal, Tevârih-i Âl-i Osman, VII. Defter, Yayına haz. Şerafettin Turan, TTK Yayınları, Ankara 1991.
• Katib Çelebi, Cihannüma, Tıpkıbasım, TTK Yayınları, Ankara 2009.
• Mehmed Neşrî, Kitâb-ı Cihannüma, C. II, Haz.: Faik Reşit Umat - Meh- med Ali Köymen, TTK Yayınları, Ankara 1995.
• Peçevî İbrahim Efendi, Peçevî Tarihi, C. I, Haz.: Bekir Sıtkı Baykal, Kül- tür Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1999.
• Peçevî İbrahim Efendi, Peçevî Tarihi, C.I, Matbaa-i Amire, İstanbul 1283.
• Pîrî Reis, Kitâb-ı Bahriye, Ed. Bülent Özükan, Boyut Yayıncılık, Ankara 2013.
• Akdağ, Mustafa, “Celâlî Fetreti”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.16, S.1-2, Ankara 1958, ss.53-107.
• Akdağ, Mustafa, “Celâli İsyanlarının Başlaması”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C.4, S.1, Ankara 1946, ss.23-37.
• Akdağ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası-Celalî İsyanla- rı, Barış Yayınları, Ankara 1999.
• Akdağ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi (1453-1559), C. I-II, Cem Yayınevi, Ankara 1995.
• Akgül, Mehtap, 16. Yüzyıl Arşiv Kayıtlarına Göre Alâiyye’nin Sosyal ve Ekonomik Hayatı ile Nüfus ve İdari Taksimatı, Yayımlanmamış Dok- tora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1989.
• Akgündüz, Ahmed, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukuki Tahlilleri, C.III, Fey Vakfı Yayınları, İstanbul 1991.
• Armağan, A.Latif, “XVI. Yüzyılda Teke Sancağındaki Konar - Göçerle- rin Demografik Durumu Üzerine Bir Araştırma”, Tarih Araştırma- ları Dergisi, S.30, C.19, Ankara 1998, ss.1-35.
• Barkan, Ö. Lütfi, “H.933-934 Tarihli Bütçe Cedveli ve Ekleri”, Osmanlı Devleti’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Tetkikler-Makaleler, C. I, Haz.: Hüseyin Özdeğer, İstanbul 2000, ss.649-702.
• Baykara, Tuncer, “Kazâ”, DİA, C. XXV, Ankara 2002, ss.119-120.
• Baykara, Tuncer, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I – Anadolu’nun İdari Taksimatı, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Gözden geçirilmiş 2.Baskı, Ankara 2000.
• Bostan, İdris, “Alanya”, DİA, C. II, İstanbul 1989, ss.339-341.
• Bulduk, Üçler, XVI. Asırda Karahisar-ı Sahip (Afyonkarahisar) Sancağı, TTK Yayınları, Ankara 2013.
• Çakar, Enver, “Kanuni Sultan Süleyman Kanunnâmesine Göre 1522 Yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun İdari Taksimatı”, Fırat Üni- versitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12 (1), Elazığ 2002, ss.261-282.
• Çakar, Enver, “XVI. Yüzyılda Şam Beylerbeyliğinin İdarî Taksimatı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (1), Elazığ 2003, ss.351- 374.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 24. Baskı, Ay- dın Kitabevi, Ankara 2007.
• Emecen, Feridun M., XVI. Asırda Manisa Kazası, TTK Yayınları, Ankara 1989.
• Emecen, Feridun M., “ ‘İhtilalci Bir Mehdilik’ Hareketi Mi? Şahkulu Baba Tekeli İsyanı Üzerine Yeni Yaklaşımlar”, Ötekilerin Peşinde Ahmet Yaşar Ocak’a Armağan, Ed. Adem Koçal- Zeynep Berktaş, Timaş Yayınları, İstanbul 2015, ss.521-534.
• Erdoğru, M. Akif, Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı (1522-1584), Anadolu Matbaacılık, İzmir 1998.
• Erten, Süleyman Fikri, Antalya Livası Tarihi, Matbaa-i Âmire, İstanbul 1340.
• Gönüllü, Ali Rıza, Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Alanya (1908-1938), AKDTYK. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2008.
• Göyünç, Nejat, “Diyarbekir Beylerbeyliğinin İlk İdari Taksimatı”, Tarih Dergisi, C.XXIII (Mart 1969), ss.23-34.
• İnalcık, Halil, “Eyalet”, DİA, C. XI, İstanbul 1995, ss.548-550.
• Kankal, Ahmet, XVI. Yüzyılda Çankırı, Çankırı Belediyesi Kültür Yayın- ları, Çankırı 2009.
• Karaca, Behcet. “XVI. Asırda Teke Yöresinden Kıbrıs’a Yapılan Sür- günler”, Osmanlı, C.IV, Ankara 1999, ss.649-652.
• Karaca, Behset, “Safevi Devleti'nin Ortaya Çıkışı ve II. Bayezid Dönemi Osmanlı-Safevi İlişkileri”, Türkler, C.IX, Ankara 2002, ss.409-418.
• Karaca, Behset, XV ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı, Fakülte Kitabevi, Isparta 2002.
• Karaca, Behset, XV. ve XVI. Yüzyıllarda Manavgat Kazası, Fakülte Kita- bevi, Isparta 2009.
• Karaca Behset, “Dünden Bugüne Manavgat”, Ed. A.Kerim Atılgan, Dünden Bugüne Antalya, Antalya Valiliği İl Kültür Ve Turizm Mü- dürlüğü Yayınları, Antalya 2010, ss.423-446.
• Karpat, Kemal H., Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003.
• Kofoğlu, Sait, “Teke-oğulları”, DİA, C. 40, Ankara 2011, ss.348-350.
• Konyalı, İ. Hakkı - Yıldız, Ali, Abideleri ve Kitabeleri ile Manavgat Tarihi, Manavgat Sanayi ve Ticaret Odası Yayınları, Antalya 2010.
• Konyalı, İbrahim Hakkı, Alanya (Alâiyye), Red.: Faruk Nafiz Koçak, İstanbul 2011.
• Kunt, İ.Metin, Sancaktan Eyâlete 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi, İstanbul 1978.
• Miroğlu, İsmet, Kemah Sancağı ve Erzincan Kazâsı, TTK Yayınları, Anka- ra 1990.
• Özkan, Selim Hilmi, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Gündoğmuş (Kise ve Nağlu Nahiyeleri), Alanya Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları, Alan- ya 2011.
• Özkan, Selim Hilmi, “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Alâiye Sancağının İdarî Yapısı ve Nüfus Durumu”, Türklük Bilimi Araştırmaları (TÜ- BAR), (XXIX-Bahar) 2011, ss.275-291.
• Selekler, Macit, Yarım Asrın Arkasından Antalya’da Kemer, Melli, İbradı ve Serik, yayına Haz. Ali Yıldız – Resul Kaya, (2. Baskı), Kutlu Avcı Ofset, Antalya 2011.
• Seslikaya, Ali, Yavuz Sultan Selim’in Sefer Menzilnâmeleri (Çaldıran, Kemah, Dulkadiroğlu Ve Mısır Seferi Menzilnâmeleri) Ve Haydar Çele- bi Ruznâmesi: Transkripsiyon Ve Değerlendirme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat 2014.
• Sümer, Faruk, Safevi Devleti’nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türk- lerinin Rolü, Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü Yayınları, Güven Matbaası, Ankara 1976.
• Tekindağ, Şihabeddin, “Karamanlılar”, İA, C.VI, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1977, ss.316-330.
• Tekindağ, Şehabeddin, “Teke-eli veya Teke-ili”, İA, C. XII/I, İkinci baskı, İstanbul 1979, ss.124-128.
• Tekindağ, Şehabeddin, “Teke-oğulları”, İA, C. XII/I, İkinci baskı, İs- tanbul 1979, ss.128-133.
• Tekindağ, Şehabettin, “Şah Kulu Baba Tekeli İsyanı”, Belgelerle Türk Tarih Dergisi, I/3, (1967), ss.34-39; I/4, (1968), Menteş Matbaası, İs- tanbul, ss.54-59.
• Turan, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, (5. Baskı), Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1998.
• Türk Dil Kurumu, Derleme Sözlüğü, C. VIII (1975), C. X (1978), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1978.
• Uzunçarşılı, İ.Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Dev- letleri, TTK Yayınları, Ankara 2003.
• Uzunçarşılı, İ.Hakkı, Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal, TTK Yayınları, Ankara 1988.
• Uzunçarşılı, İ.Hakkı, Osmanlı Tarihi, C.I, TTK Yayınları, Ankara 1995
• Ünal, Mehmet Ali, “Osmanlı Devleti’nde Merkezi Otorite ve Taşra Teşkilatı”, Osmanlı, C. 6, (Ed.: Güler Eren), Yeni Türkiye Yayınla- rı, Ankara 1999, ss.111-122.
• Ünal, Mehmet Ali, Osmanlı Devrinde Sinop, TTK Yayınları, Ankara
• Varlık, Mustafa Çetin, “Anadolu Eyaleti Kuruluşu ve Gelişmesi”, Os- manlı, C.6, Ed. Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, ss.123-129.
• Yörük, Saim, “Osmanlı Döneminde Alâiyye Sancağı’nın İdari Yapısı”, Alanya XII. Tarih Ve Kültür Sempozyumu, Ed. Faruk Nafiz Kocak, Öz Hür Ofset, Konya 2012, ss.270-291.