Cumhuriyet'in İlk Dönemlerinde Gagavuzların Türkiye'ye Göç Ettirilmesine İlişkin Çabalar

Yıl 2019, Sayı: 20, 239 - 252, 01.10.2019

Ömer Bedir

Öz

Türkçe konuşan ve Hristiyan Ortodoks inancına mensup olan Gagavuzlar özellikle Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde Bulgaristan ve Romanya'da görev yapan Türk diplomatların yakın ilgisine mazhar olmuşlardır. Türk diplomatlar arasında Gagavuzlara en fazla alaka gösteren kişi Bükreş Elçisi Hamdullah Suphi Tanrıöver olmuştur. 1923-1940 arasında Türkiye-Romanya ikili ilişkilerinde en önemli konulardan birini Romanya'daki Türklerin Anadolu'ya göç etmesi teşkil etmiştir. Düzensiz bir şekilde gerçekleşen ve Türklerin mağduriyetine sebebiyet veren göç meselesi konusunda Türkiye ve Romanya arasında 1936 yılında Hamdullah Suphi Bey'in elçiliği döneminde bir göç anlaşması akdedilmiştir. Türkçe konuşan Gagavuzların da Türkiye'ye göç ettirilmesi ve bu göç anlaşmasına dahil edilmesi gündeme gelmişse de bu durum gerçekleşmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Gagavuz, Göç Anlaşması, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Hristiyan.

Efforts during the Early Republican Era for the Migration of Gagauzs to Turkey

Öz

Turkish speaking Gagauz people who belong to the Orthodox Christian belief have attracted the attention of the Turkish diplomats serving in Romania and Bulgaria during the early republican era. Among the Turkish diplomats, ambassador Hamdullah Suphi Tanrıöven is the one who has shown particular interest to the Gagauz people. During the 1923-1940 period, one of the main issues between Turkey and Romania was the migration of Muslim-Turks from Romania to Turkey. The irregular migration of Turks was causing moral and material damages to the Turks in Romania. In order to solve these problems, a migration agreement was signed in 1936 between Turkey and Romania during the ambassadorship of Hamdullah Suphi. Although the migration of the Orthodox Gagauz people to Turkey and their inclusion to the afore-mentioned agreement have been discussed, this was not implemented.

Anahtar Kelimeler

Gagauz, Migration Agreement, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Christian.

Kaynakça

• B.C.A, Hariciye Vekaleti, 030.10.0.0,246.666.30
• B.C.A, Hariciye Vekaleti, 030.10.0.0.,247.668.14
• B.C.A, Hariciye Vekaleti, 30..10.0.0.,116.810.12
• A.M.A.E, Fond Turcia, vol. 65, Romanya'nın Ankara Elçiliği'nin 1421/936 sayılı ve tarihli raporu.
• Baydar, Mustafa, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, Menteş Kitabe- vi, İstanbul, 1968
• Güngör, Harun; Argunşah, Mustafa; Gagavuzlar, Gagavuz Türklerinin Etnik Yapısı, Nüfusu, Dili, Dini, Folkloru Hakkında Bir Araştırma, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1998
• Manof, Atanas I, Gagauzlar:Romanya ve Bulgaristan'da oturan Hristiyan Türkler Hakkında Tarihi ve Etnolojik bir Etüd, Çev. Türker Acaroğlu, Varlık Neşriyatı, Ankara, 1940
• Nabi, Yaşar, Balkanlar ve Türklük, Ulus Basımevi, Ankara, 1936
• Ülküsal, Müstecip, Dobruca ve Türkler, Türk Kültürünü Araştırma Ens- titüsü Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 1987.
• Anzerlioğlu, Yonca, “Bükreş Büyükelçisi Hamdullah Suphi ve Gagauz Türkleri”, Bilig, Sayı: 39, Ankara, Güz / 2006
• Argunşah, Mustafa, “Gagavuz Türklerinin Kullandığı Alfabeler”, Türk Dili, Sayı: 513, Ankara, 1994
• Çakmak, Mehmet Ali, “Hamdullah Suphi’nin Bükreş Büyükelçiliği ve Gagavuz Türklerinin Eğitimi Üzerine Çabaları”, Türk Yurdu, Yıl 100, Sayı: 290, Ekim 2011
• Hablemitoğlu, Necip, “Kemal’in Öğretmenleri”, Yeni Hayat, Sayı: 61, Kurtiş Matbaa, İstanbul, Kasım 1999
• Karpat, Kemal “Gagavuzların Tarihi Menşei”, I. Uluslararası Türk Folk- lor Kongresi Bildirileri, Cilt: I, Ankara, 1970
• Onofrey, Aleksandr Zaharoviç, "Tarihsel Süreçte Gagavuz Türkleri", Hikmet Dergisi, Makedonya, Mayıs 2008
• Yavuz, Nuri, “Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Gagavuzlar”, Gazi Aka- demik Bakış, Cilt: 4, Sayı: 7, Ankara, Kış 2010
• Wittek, Paul, “Yazijioğlu Ali on the Christian Türks of the Dobrudja”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Cilt: XIV, Lon- don, 1952. www.global.brittanica.com/place/Bessarabia, Erişim: 15.05.2018.
• www.kostence.bk.gov.tr/MissionChiefHistory.aspx, Erişim: 18.05.2018.