Nesne-Anlatıcılar ve Edebiyatımızdan Bir Örnek: Bir Liranın Başından Geçenler

Yıl 2021, Sayı: 26, 698 - 719, 30.04.2021

İsmail Alper Kumsar

Öz

XVIII. yüzyılda İngiltere’de yaygınlaşan dolaşım romanları “novel of circulation”, “it-narrative”, “object narrative” nesne anlatıcı , “object tales” nesne hikâyeleri gibi isimlerle anılmaktadır. Bu romanların temel özelliği anlatıcılarının madeni para, çay fincanı, kaz tüyü, kırbaç gibi cansız nesneler veya çeşitli hayvanlar olmasıdır. Bu cansız nesneler ya da hayvanlar gezip dolaştıkları yerleri ve karşılaştıkları insanların hikâyelerini anlatır. Bu çalışmada bahsi geçen roman türü hakkında bilgiler verilerek Türk edebiyatında bu türün ilk örneği olduğunu düşündüğümüz Kemal Râgıb Enson’un, Bir Liranın Başından Geçenler isimli romanı tanıtılmıştır. Ayrıca dolaşım romanı tanımına bütünüyle uymamakla birlikte nesne anlatıcı kullanan başkaca roman ve hikâyelere de değinilmiş bu roman ve hikâyelerin dolaşım romanlarından farkları belirlenmiştir. Bu kapsamda tabii olarak nesne ve edebiyat ilişkisi, nesne anlatıcının romana sağladığı imkânlar tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

dolaşım romanı, nesne anlatıcı, nesne ve edebiyat

Object-Narrators and An Example from Our Literature: Bir Liranın Başından Geçenler

Öz

Circulation novels, which became widespread in England in the XVIIIth century, are referred to by names such as “it-narrative”, “object narrative”, “object tales”. The main feature of these novels is that their narrators are inanimate objects such as coins, teacups, goose feathers, whips, or various animals. These inanimate objects or animals tell the stories of the places they traveled and the people they encounter. In this study, by giving information about the mentioned novel genre, the novel of Kemal Râgıb Enson, which we think is the first example of this type in Turkish literatüre -Bir Liranın Başından Geçenler The adventures of a lira - is introduced. In addition, other novels and stories that use object narrators, although they do not fully comply with the definition of circulation novels, were also mentioned. The differences of these novels and stories from circulation novels have been determined. In this context, relation between object and literature, and the possibilities provided by the object narrator to the novel were discussed.

Anahtar Kelimeler

circulation novel, object narrator, object and literature

Kaynakça

• Aktaş, Şerif (1991). Roman Sanatı ve İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ay, Taner (2019, 27 Aralık). “Unutulmuş Yazarlar- 6 Kemal Râgıp Enson”, http://www.kalabalikcadde.com/unutulmus-yazarlar-6/ (E.T: 26 Şubat 2021)
• Ayverdi, İlhan (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Bayar, Sema (2020). “Bez Bebek”. Heceöykü, 102, 18-22.
• Bellamy, Liz. (1998). “The Novel of Circulation.” Commerce, Morality and the Eighteenth-Century Novel. Ed. Liz Bellamy. Cambridge UP, 119-128.
• Bernaerts, Lars v.d. (2014). “The Storied Lives of Non-Human Narrators”. Narrative. 22, 68-93.
• Blackwell, Mark (2003). The Secret Life of Things: Animals, Objects, and It- Narratives in Eighteenth-Century England. Lewisburg: Bucknell University Press.
• Blackwell, Mark (2004). “The It-Narrative in Eighteenth-Century England: Animals and Objects in Circulation”. Literature Compass. 18 (4), 1-5.
• Butor, Michel (1991). Roman Üstüne Denemeler. İstanbul: Düzlem Yayınları.
• Cevizci, Ahmet (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Cooper, James Fenimore (2021). Bir Cep Mendilinin Otobiyografisi. Çev. Göksenin Abdal, İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Cortazar, Julio (2009). Cinayeti Gördüm Blow-up. Çev. Nihal Yeğinobalı, İstanbul: Can Yayınları.
• Çokum, Sevinç (1995). Rozalya Ana. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Douglas, Aileen (1993). “Britannia's Rule and the It-Narrator”. Eighteenth-Century Fiction, 6, 1, 65-82.
• Defoe, Daniel (1968). Robinson Cruze. Çev. Akşit Göktürk, İstanbul: Kök Yayınlar.
• Enson, Kemal Râgıb (1932). Bir Liranın Başından Geçenler. Cumhuriyet. 8 Ekim 1932-19 Kasım 1932.
• Gürdamur, Emin (2019). Atları Uçuruma Sürmek. Ankara: Hece Yayınları.
• Gürdamur, Emin (2021). Yasak Ağacın Altında. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Flint, Christopher (1998). “Speaking Objects: The Circulation of Stories in Eighteenth-Century Prose Fiction”. JSTOR. 113 (2), 212-226.
• Güngör, Bilgin, Bolat, Tuncay (2018). “Nesne ve Edebiyat”. Hikâye Kuran Nesneler. Ed. A. Cüneyt Issı, Tuncay Bolat, Ankara: Hece Yayınları.
• Korkmaz, Ramazan (2009). “Servet-i Fünûn Edebiyatı”. Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı. Ed. Ramazan Korkmaz, Ankara: Grafiker Yayınları.
• Lamb, Jonathan (2011).The Things Things Say. Princeton: Princeton University Press.
• Moran, Berna (1999). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oğuz, Soner (2018). “Bir Evin Makûs Talihi”. Heceöykü. 90, 47-49.
• Pamuk, Orhan (2020). Benim Adım Kırmızı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Parer, Özlem (2014). Rus Biçimciliği ve Şklovski. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Simmel, Georg (2014). Paranın Felsefesi. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Şklovski, Viktor (2005). “Teknik Olarak Sanat”. Yazın Kuramı -Rus Biçimcilerinin Metinleri-. Haz. Tzvetan Todorov, Çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tekin, Mehmet (2003). Roman Sanatı -Romanın Unsurları- 1. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Toptaş, Hasan Ali (2010). Ben Bir Gürgen Dalıyım. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tosun, Necip (2014). Modern Öykü Kuramı. Ankara: Hece Yayınları.
• Türk, Yıldırım (2012). Ayrı Düşmüş Zamanlar. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Türk, Yıldırım (2018). Kapıdaki Yüzler. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Watt, Ian (2007). Romanın Yükselişi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Uçar, Aslı (2012). Teselliyi Eşyada Aramak: Türkçe Romanda Nesneler. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Yılmaz, Durali (2019). Fetva Yokuşu. İstanbul: Mihrabad Yayınları.