İnternet Kullanımı Kaynaklı Sorunlara İlişkin Yayınlara Yönelik Bir İçerik Analizi

Yıl 2024, Sayı: 36, 447 - 472, 31.05.2024

Dilek Turan Eroğlu , Ferihan Ayaz , Hakan Ayaz

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1439511

Öz

Özellikle teknolojik gelişmelerin giderek daha da yaygınlık kazanması ekrana maruz kalma, problemli internet kullanımı, dijital tükenmişlik, internet bağımlılığı, dijital stres/teknostres, uzaktan eğitim kaynaklı sorunlar gibi pek çok soruna zemin oluşturmaktadır. Bu çalışmada çeşitli veri tabanlarından elde edilen araştırmanın bağlamına en uygun olduğu düşünülen 100 çalışma (makale, kitap bölümü, tez vb.) nicel ve nitel içerik analizi teknikleri aracılığıyla irdelenmiştir. Çalışmanın sonucunda internet kaynaklı sorunların özellikle 2010’dan sonra daha fazla çalışmalarda konu edildiği ortaya çıkmıştır. Bu çalışmalarda ağırlıklı olarak ergenlerin ve öğrencilerin söz konusu sorunlara daha çok maruz kaldıklarına işaret edilmiştir. Ayrıca yalnızlık, depresyon, siber zorbalık gibi temaların söz konusu çalışmalarda sıklıkla ele alındığı ortaya çıkmıştır. Çalışmalarda veri toplama aracı olarak daha çok anket ve ölçeklerin kullanılması çalışmaların nicel yöntem ağırlıklı olduğunu ortaya çıkarmıştır. Araştırmaların sonuçları bağlamında ise özellikle sosyalleşme, farkındalık eksikliği gibi sorunlardan kaynaklı olarak internete ilişkin sorunlar yaşandığı vurgusunun sıklıkla ifade edildiği söylenebilir. Özetle internet kullanımı kaynaklı sorunların bilişsel ve psikolojik pek çok sorunu ortaya çıkardığı yapılan alanyazın incelemesinde ortaya konmuştur. Bu sorunların çözümünün daha fazla farkında olmakla, dijital alanda tedbirli, korunaklı ve yer yer kurallı olmakla mümkün olduğu bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İnternet, İnternet Bağımlılığı, Dijital Tükenmişlik, Ekrana Maruz Kalma, Teknostres

Etik Beyan

Etik Kurul İzni Gerektirmemektedir.

Destekleyen Kurum

Destekleyen bir kurum yoktur.

A Content Analysis of the Publications on the Problems Caused by Internet Use

Öz

The increasing prevalence of technological developments paves the way for many problems such as screen exposure, problematic internet use, digital burnout, internet addiction, digital stress/techno-stress, and distance learning problems. In this study, 100 studies (articles, book chapters, theses, etc.) obtained from various databases that were thought to be most suitable for the context of the research were examined through quantitative and descriptive content analysis techniques. The study found that internet-related problems have been the subject of more studies, especially after 2010. Adolescents and students were more exposed to these problems. In addition, issues such as cyber bullying, loneliness, depression, etc. are often discussed in these studies. More questionnaires and scales are used as data collection tools in the studies and the studies are mostly quantitative in nature. There are problems related to the Internet, especially due to problems such as socialization and lack of awareness. In summary, the problems caused by Internet use reveal many cognitive and psychological problems. The solution to these problems is possible by being more aware, careful, protected, and occasionally regular in the digital field.”

Anahtar Kelimeler

Internet, Internet Addiction, Digital Burnout, Screen Exposure, Technostress

Kaynakça

• Abdüsselam, M.S., Burnaz, E., Ayyıldız, H., Demir, İ.K. (2015). Web teknolojilerinin e-ticaret ortamlarında kullanımı ile ilgili içerik analizi: Türkiye’deki ilk 500 e-ticaret sitesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 263-284.
• Aboujaoude, E. (2010), Problematic internet use: An overview. World Psychiatry, 9, 85-90.https://doi.org/10.1002/j.2051-5545.2010.tb00278.x
• Akbaş, A. ve Çarıkçı, O. (2022). Muhasebe meslek mensuplarında dijital tükenmişlik etkisi. International Journal of Economicsand Management Perspectives, 6(2), 235-253.http://dx.doi.org/10.29228/ijbemp.58178
• Asqarova, S. ve Zengin, T.T. (2022). Ekran maruziyeti bulunan çocuklarda ergoterapinin duyusal etkileri. Pearson Journal of Social Sciences and Humanities, 7(19), 140-145.https://doi.org/10.46872/pj.543
• Balaman, F. ve Tiryaki, S.H. (2021). Corona virüs (Covid-19) nedeniyle mecburi yürütülen uzaktan eğitim hakkında öğretmen görüşleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1), 52-84.https://doi.org/10.15869/itobiad.769798
• Baltacı, Ö., Akbulut, Ö. F. ve Yılmaz, E. (2021). Problemli internet kullanımında güncel bir risk faktörü: Covid-19 pandemisi. Uluslararası Psikolojik Danışma ve Rehberlik Araştırmaları Dergisi, 3(1), 97-121.https://doi.org/10.47793/hp.872503
• Başaran, F. (2006). Bir teknolojik yenilik olarak internetin tarihi: Ulusal yenilik sistemi, kamu politikaları ve standartlar. Kültür Ve İletişim, 9 (2)(18), 9-32.
• Batu, M. ve Kalaman, S. (2016). İnternet bağımlılığı ve medya kullanımı: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(47), 878-885. https://doi.org/10.17719/jisr.2016.1434
• Bozkurt, B. (2022). The relationship between teachers' emotional labor and digital burnout during the Covid-19 pandemic process. International Online Journal of Educational Sciences, 14(4), 977-988.https://doi.org/10.15345/iojes.2022.04.006
• Böçkün, B. (2021). Problemli internet kullanımının metakognisyonlar, olumsuz çocukluk çağı yaşantıları, aleksitimi ve dürtüsellik ile ilişkisinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi].İstanbul Kent Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Can, Ö. (2022). Türk bankacılık sektöründeki dijitalleşme sonucunda çalışanlarda ortaya çıkan tekno-stres ve tükenmişlik sendromu arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek lisans tezi]. Nişantaşı Üniversitesi.
• Ceyhan, A. (2011). Ergenlerin problemli internet kullanım düzeylerinin yordayıcıları. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 18(2), 85-94.https://doi.org/10.31461/ybpd.339074
• Çorak, B. (2019). 8. Sınıf öğrencilerinde internet bağımlılığının yalnızlık algısı ve sosyal becerilerle ilişkisinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Dall’Ora, C.; Ball, J.; Reinius, M.; Griffiths, P. (2020). Burnout in nursing: A theoretical review. Human Resources forHealth, 18(41), 1-17.https://doi.org/10.1186/s12960-020-00469-9
• Durmuş S.Ç, Gülnar E, Özveren H. (2022). Determining digital burnout in nursing students: A descriptive research study. NurseEducationToday, 111(2022), 1-7. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2022.105300
• Dursun, A. (2022). Ergenlerin problemli internet kullanımı ve psikolojik ihtiyaçlarına ilişkin görüşleri. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 12(2), 495-520.doi: 10.23863/kalem.2021.214.
• Elitaş, T. (2017). Uzaktan eğitim lisans sürecinde yeni iletişim teknolojileri: Atatürk Üniversitesi uzaktan eğitim merkezi. [Yayımlanmamış doktora tezi]Marmara Üniversitesi.
• Erdem, B. (2019). Problemli internet kullanımının sosyal kaygı ve yalnızlık ile ilişkisinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Yakın Doğu Üniversitesi.
• Erer, B. (2021). Teknolojinin karanlık yüzü: Teknostres. Management and Political Sciences Review. 3(1), 80-90.
• Erten, P. ve Özdemir, O. (2020). The digital burnout scale development study. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 668-683.doi: 10.17679/inuefd.597890
• Erümit S.F ve Keleş, E. (2018). İnternetin gelişimi: Dünü, bugünü ve yarını. E. Keleş (Ed.). İnternet ve ağ toplumu (ss. 1-33). Pegem Akademi.
• Garcia, E. M. (2022). Digital competence, burnout and organizational commitment in private university educators in the context of COVID-19. Apuntes Universitarios, 12(3), 446-465.
• Geray, H. (2003). İletişim ve teknoloji: Birikim düzeninde yeni medya politikaları. Ütopya Yayınevi.
• Gül, S. S. ve Nizam, Ö. K. (2021). Sosyal bilimlerde söylem ve içerik analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42, 181-198. https://doi.org/10.30794/pausbed.803182
• Kahraman, M. (2013). Sosyal medya 101 2.0: Pazarlamacılar için sosyal medyaya giriş. MediaCat Yayıncılık.
• Kahraman, N. (2023). Sosyotelizm ile dijital tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: Anadolu üniversitesi örneği. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Karaca, M. B. (2019). İnternet bağımlılığının, yenilik arama ve risk alma davranışı ile ilişkisinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Karadaş, T. (2020). Kredi ve yurtlar kurumunda kalan kız öğrencilerin dijital temas alışkanlıklarının incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• Karakoç, M. ve Keşim, D. A. (2023). Üniversite öğrencilerinde ekran süresinin boyun hareketleri, ağrı düzeyi, yaşam kalitesi ve duygu durumu üzerine etkisi. Dicle Tıp Dergisi, 50(1), 102-109.https://doi.org/10.5798/dicletip.1267184
• Kaynarpınar, E. (2022). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Sivas ili örneği). [Yüksek Lisans Tezi].Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• Keskindemirci, G. ve Gökçay, G.(2020). Dil gelişimi gecikmiş olan çocuklarda ekran maruziyeti: Ön çalışma sonuçları. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 83(1), 30-34. https://doi.org/10.26650/IUITFD.2019.0020
• Khan, A. A., Jamil, A., &Bakhsh, K. (2020). Role of organizational environment in reducing the effect of techno-stress on work behavior of the university teachers. Global Social Sciences Review, 1, 313-321. doi:10.31703/gssr.2020(V-I).32
• Kılıç, N. (2019). Geleneksel medya ile yeni medyanın karşılaştırılması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(36), 227-239.doi: 10.16990/SOBIDER.4923
• Kırık, A.M. (2017). Yeni medya aracılığıyla değişen iletişim süreci: Sosyal paylaşım ağlarında gençlerin konumu. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5(1), 230-261.https://doi.org/10.19145/gumuscomm.300815
• Kim, H. K ve Davis, K. E. (2009). Toward a comprehensive theory of problematic internet use: Evaluating the role of self-esteem, anxiety, flow, and the self-rated importance of internet activities. Computers in Human Behavior, 25, 490-500.https://doi.org/10.1016/j.chb.2008.11.001
• Kopuz, K.ve Aydın, G. (2020). Sağlık çalışanlarında teknostres: Bir özel hastane örneği. Ekonomi, İşletme Maliye Araştırmaları Dergisi, 2(3), 249-264.https://doi.org/10.38009/ekimad.780928
• Kumpikaite-Valiüniene, V., Aslan, I., Duobiene, J., Glinska, E. ve Anandkumar, V. (2021). Influence of digital competence on perceived stres, burnout and well-being among students studying online during the Covid-19 lockdown: A 4-country perspective. Psychology Research and Behavior Management, 14, 1483-1498.doi: 10.2147/PRBM.S325092.
• Machimbarrena, J. M., Gonzales-Cabrera J., Ortega-Baron, J., Beranuy-Fargues, M., Alvarez-Bardon, A. ve Tejero, B. (2019). Profiles of problematic internet use and its impact on adolescents’ health-related quality of life. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16 (3877), 1-17.DOI: 10.3390/ijerph16203877
• Maslach, C., Jackson, S. E. andLeiter, M. P. (1997). Maslach burnout inventory. C. P. Zalaquett ve R. J. Wood (Ed.), Evaluating stress: A book of resources (s. 191-218). Scarecrow Education.
• Molu, B., Baş, M. T. ve Özpulat, F. (2022). The effect of digital screen exposure and temperament on sleep problems in children during the Covid-19 pandemic: Rural area in Turkey. Journal of Turkish Sleep Medicine, 9, 157-164.doi: 10.4274/jtsm.galenos.2022.30306
• Oktan, V. (2015). Üniversite öğrencilerinde problemli internet kullanımı, yalnızlık ve algılanan sosyal destek. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 281-292.
• Özdoğan, A.Ç. ve Berkant, H.G. (2020). Covid-19 pandemi dönemindeki uzaktan eğitime ilişkin paydaş görüşlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 13-43.https://doi.org/10.37669/milliegitim.788118
• Özyılmaz, A. F. (2021). Bilgi çağında madalyonun diğer yüzü: Dijital stres. Meyad Akademi, (2(2), 163-171.
• Peker, A.K. ve Ayhanöz, G.S. (2022). Covid-19 pandemi dönemi uzaktan eğitim sürecinde matematik dersine ilişkin veli görüşlerinin incelenmesi. Kapadokya Eğitim Dergisi, 3(1), 18-32.
• Reinecke, L., Aufenanger, S., Beutel, M. E., Dreier, M., Quiring, O., Stark, B., Wölfling, K., & Müller, K. W. (2017). Digital stres overthe life span: The effects of communication load and internet multitasking on perceived stres and psychological health impairments in a German probability sample. Media Psychology, 20(1), 90–115.https://doi.org/10.1080/15213269.2015.1121832
• Savcı, M. ve Aysan, F. (2017). Teknolojik bağımlılıklar ve sosyal bağlılık: İnternet bağımlılığı, sosyal medya bağımlılığı, dijital oyun bağımlılığı ve akıllı telefon bağımlılığının sosyal bağlılığı yordayıcı etkisi. Dusunen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 30, 202-216.doi: 10.5350/DAJPN2017300304
• Say, G. ve Batıgün, A: D. (2016). Problemli internet kullanımı ile ebeveyn-ergen ilişki niteliği, yalnızlık, öfke ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 29: 324-334. DOI: 10.5350/DAJPN2016290404
• Schmidt S.C.E., Anedda B., Burchartz A, Eichsteller A., Kolb S., Nigg C., Niessner C., Oriwol D., Worth A., Woll A. (2020). Physical activity and screen time of children and adolescents before and during the COVID-19 lockdown in Germany: A natural experiment. Scientific Reports, 10(1), 21780. https://doi.org/10.1038/s41598-020-78438-4
• Sevinç, H. (2019). Üniversite öğrencilerinde internet bağımlılığı ile duyguları ifade etme ve düşünme ihtiyacı arasındaki ilişki. [Yüksek Lisans Tezi].İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Sharma M.K., Anand N., Ahuja S., Thakur P.C., Mondal I., Singh P, et al. (2020). Digital burnout: Covid 19 lock down mediates excessive technology use stress. World SocPsychiatry, 2, 171-172.doi: 10.4103/WSP.WSP_21_20
• Sidekli, S., Altintas, S., &Gocen Kabaran, G. (2022). The examination of teachers' digital burnout level. International Technology and Education Journal, 6(2), 82-93.
• Solomon, G ve Schrumm, L. (2007). Web 2.0: New tools new schools. International Society for Technology in Education.
• Şahan, M. & Eraslan Çapan, B. (2017). Ergenlerin problemli internet kullanımında kişilerarası ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaların ve sosyal kaygının rolü. Ege Eğitim Dergisi, 18 (2), 887-913.https://doi.org/10.12984/egeefd.336391
• Şirin, T., Eraltı Şirin, Y. & Can, B. (2021). Beden eğitimi öğretmenlerinin dijital tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi, Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 7(42),1236-1245.doi: 10.31589/JOSHAS.675
• Tacy, J. (2016). Technostress: A concept analysis. Online Journal of Nursing Informatics. 20(2), 1-12.
• Tarafdar, M., Tu, Q., Ragu-Nathan, B. S. andRagu-Nathan, T. (2007). The impact of technostress on role stres and productivity. Journal of Management Information Systems, 24 (1), 301-328.https://doi.org/10.2753/MIS0742-1222240109
• Tomaszek, K. ve Muchacka-Cymerman, A. (2020). Examining the relationship between student school burnout and problematic internet use. Educational Sciences: Theory and Practice, 20(2), 16-31.https://doi.org/10.12738/jestp.2020.2.002
• TÜİK (2023). Hane halkı bilişim teknolojileri (BT) kullanım araştırması 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2023-49407
• Ünver, H. ve Koç, Z. (2017). Siber zorbalık ile problemli internet kullanımı ve riskli internet davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15 (2), 117-140.
• We Are Social (2023). We Are Social Dijital 2023 Raporunda Öne Çıkan Başlıklar. https://omgiletisim.com/we-are-social-dijital-2023-global-ve-turkiye-raporu-yayinlandi/#:~:text=Tekil%20mobil%20kullan%C4%B1c%C4%B1lar%20ise%20ge%C3%A7ti%C4%9Fimiz,art%C4%B1k%20%C3%A7evrimi%C3%A7i%20oldu%C4%9Fu%20anlam%C4%B1na%20geliyor.
• Weinstein, E. C. ve Selman, R. L. (2016). Digital stres: Adolescents’ personel accounts. New Media&Society, 18(3), 391-409. https://doi.org/10.1177/1461444814543989
• Wright, M. F., Heiman, T. ve Olenik-Shemesh, D. (2021). Problematic internet use: Causes, consequences, and future directions. Michelle F. Wright ve Lawrence B. Schiamberg (Ed.) Child andadolescent online risk exposure (ss. 13-32). AcademicPress.
• Wroclawski M. ve Heldwein F.L. (2021). Editorial comment: Digital physician burnout in the "new normal" workplace. J Endourol. 35(6), 885-887. Doi: 10.1089/end.2020.0631
• Yasacı, Z. ve Mustafaoğlu, R. (2020). Dijital teknoloji maruziyeti çocukların uyku düzenini etkiler mi? Ankara Medical Journal, 1, 11-22.Doi: 10.5505/amj.2020.04880
• Yay, M. (2019). Dijital ebeveynlik. Yeşilay Yayınları.
• Yaygır, C. (2018). Üniversite öğrencilerinde internet bağımlılığı depresyon ve benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Yazıcı, T. ve Koçer, S. (2014, 16-17 Ekim). Üniversitelerde teknolojiye bağlı örgütsel stres: Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi üzerine bir inceleme. [Konferans sunumu].Dijital İletişim Etkisi Uluslararası Akademik Konferansı, İstanbul. https://avesis.kocaeli.edu.tr/yayin/569abada-a198-448c-a920-3d406bd953b6/universitelerde-teknolojiye-bagli-orgutsel-stres-kocaeli-universitesi-iletisim-fakultesi-uzerine-bir-inceleme
• Yener, S. (2018). Teknostresin iş performansındaki etkisi: Tükenmişliğin aracı rolü. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 85-101.https://doi.org/10.32709/akusosbil.403114
• Yılmaz, M. F. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluşlarının problemli internet kullanımı ve bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi].Anadolu Üniversitesi.
• Yiğit, A. G., Topçu, T. & Bayar, H. T. (2022). Teknostresin dijital tükenmişliğe etkisinde bilişsel ön yargıların rolü. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 1857-1883.https://doi.org/10.30798/makuiibf.1034253
• Yolcu, Ö. (2016). Türk filmlerinin sosyal medya kullanımı: Sosyal medya ve sinema. E-kitap.
• Young, K. S. (1998). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychology and Behavior, 1(3), 237-244.https://doi.org/10.1089/cpb.1998.1.237
• Young, S.K. (2004). Internet addiction: A new clinical phenomenon and its consequences. American Behavioral Scientist, 48(4), 402-415. Doi:10.1177/0002764204270278
• Zis, P.; Artemiadis, A.; Bargiotas, P.; Nteveros, A.; Hadjigeorgiou, G.M. (2021). Medical studies during the Covid-19 pandemic: The impact of digital learning on medical students’ burnout and mental health. Int. J. Environ. Res. Public Health, 18, 349.doi: 10.3390/ijerph18010349
• Zivan, M., Bar, S., Jing, X., Hutton, J., Fara, R., Kraus, T.H. (2019). Screen-exposure and altered brain activation related toattention in preschool children: An EEG study. Trends in Neuroscience and Education, 17, 47-52.Doi: 10.1016/j.tine.2019.100117
• Zorbaz, O. (2013). Lise öğrencilerinin problemli internet kullanımının sosyal kaygı ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi].Hacettepe Üniversitesi.