Mizaç Temelli Eğitim Programının Çocukların Problem Davranışları ve Anne-Çocuk İletişimine Etkisinin İncelenmesi

Yıl 2025, Sayı: 38, 1 - 18, 20.01.2025

İsa Özkan , Arzu Özyürek

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1433016

Öz

Bu araştırmada, okul öncesi eğitime devam eden çocuğu olan annelere uygulanan Mizaç Temelli Eğitim Programının, çocukların problem davranışları ile anne-çocuk iletişimine etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Ön test-son test ve kontrol gruplu yarı deneysel desenli araştırmada nitel ve nicel yöntemlerin birlikte ele alındığı karma yöntem kullanılmıştır. Çalışma grubunda, okul öncesi yaştaki çocuğu anaokuluna devam eden 17 anne deney grubu, 17 anne kontrol grubu olmak üzere 34 anne yer almıştır. Verilerin toplanmasında Kişisel Bilgi Formu, Çocuklar İçin Mizaç Ölçeği, Okul Öncesi ve Anasınıfı Davranış Ölçekleri, Anne-Baba-Çocuk İletişimini Değerlendirme Aracı ve araştırmacı günlüğü kullanılmıştır. Deney ve kontrol grubuna ön testlerin uygulanmasının ardından deney grubundaki anneler 12 oturumluk Mizaç Temelli Eğitim Programına tabi tutulmuştur. Kontrol grubundaki anneler herhangi bir müdahaleye tabi tutulmamıştır. Araştırma sonucunda Mizaç Temelli Eğitim Programı’nın çocukların problem davranışlarını azalttığı ve anne-çocuk iletişimini olumlu yönde etkilediği belirlenmiştir. Programın annelerin çocukları ile iletişimlerini ve davranış yönetme becerilerini desteklediği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mizaç, eğitim programı, anne-çocuk iletişimi, problem davranış, okul öncesi

Etik Beyan

Bu araştırma için Karabük Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulunun 15.11.2022 tarih ve 2022/08 numaralı toplantısında alınan kararla Etik Kurul onayı alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Çalışmada herhangi bir kurum ya da kuruluştan destek alınmamıştır.

Investigation of The Effect of The Temperature Based Education Program on The Problem Behaviors of Children and Mother-Child Communication

Öz

In this study, it was aimed to examine the effect of the Temperament-Based Education Program applied to mothers with children attending pre-school education on children's problem behaviours and mother-child communication. In the research with a quasi-experimental design with pretest–post-test and control groups, a mixed method was used, in which qualitative and quantitative methods were considered together. The study group included 34 mothers, with 17 mothers in the experimental group and 17 mothers in the control group, whose preschool-age children attended kindergarten. Personal Information Form, Temperament Scale for Children, Preschool and Kindergarten Behavior Scales, Parent-Child Communication Assessment Tool and researcher diary were used to collect data. After the pre-tests were administered to the experimental and control groups, the mothers in the experimental group were subjected to a 12-session Temperament-Based Education Program. Mothers in the control group were not subjected to any intervention. As a result of the research, it was determined that the Temperament Based Education Program reduced children's problem behaviors and positively affected mother-child communication. It was concluded that the program supports mothers' communication with their children and their behavior management skills.

Anahtar Kelimeler

Temperament, education program, mother-child communication, problem behavior, preschool education.

Kaynakça

• Acar, İ. H. (2021). Öğretmen çocuk ilişkisi bağlamında çocukların davranışları. D. Bayındır, F. Ö. Ünsal & İ. H. Acar (Ed.), Erken çocukluk döneminde çocuğun davranışlarını anlama ve yönlendirme (1.Baskı). Hedef Cs Yayıncılık.
• Ahn, M. S. (2005). Effects of a maternal education program based on the temperament theory on the temperamental goodness-of-fit between mother and child. Journal of Korean Academy of Nursing, 35(6), 1044-1053. https://doi.org/10.4040/jkan.2005.35.6.1044
• Akgün, E., & Yeşilyaprak, B. (2010). Anne çocuk ilişkisini oyunla geliştirme eğitim programının etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 43(2), 123-147.
• Arabacı, N. (2011). Anne-Baba-Çocuk İletişimini Değerlendirme Aracı’nın (ABÇİDA) geliştirilmesi ve anne-baba-çocuk iletişiminin bazı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Arabacı, N., & Ömeroğlu, E. (2013). 48-72 aylık çocuğa sahip anne-babaların çocukları ile iletişimlerinin bazı degişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (30), 41-53
• Avşaraoğlu, S. (2011). Aile içi ilişkiler ve iletişim. A. Kaya (Ed.), Kişilerarası ilişkiler ve etkili iletişim. Pegem Akademi.
• Basit, O., & Ömeroğlu, E. (2018). The effect of communication training on mother-child communication applied by “from child to mother approach” in mobile kindergarten. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 9(1), 37-60. https://doi.org/10.14527/pegegog.2019.002
• Bilgin, H. (2021). Davranış gelişiminde ailenin rolü. D. Bayındır, F. Ö. Ünsal & İ. H. Acar (Ed.), Erken Çocukluk döneminde çocuğun davranışını anlama ve yönlendirme. Hedef Cs Yayıncılık.
• Buchanan-Pascall, S., Gray, K. M., Gordon, M., & Melvin, G. A. (2018). Systematic review and meta-analysis of parent group ınterventions for primary school children aged 4–12 years with externalizing and/or ınternalizing problems. Child Psychiatry & Human Development, 49(2), 244-267. https://doi.org/10.1007/s10578-017-0745-9
• Büyüköztürk, Ş. (2023). Deneysel Desenler (9.Baskı). Pegem Akademi.
• Calluen, C., & Oakland, T. (2014). If you do not know the child’s temperament you do not know the child. Estudos de Psicologia (Campinas), 31(1), 3-14. https://doi.org/10.1590/0103-166X2014000100001
• Creswell, J. W. (2021). Karma yöntem araştırmalarına giriş (M. Sözbilir, Çev.; 3. baskı). Pegem Akademi.
• Çağdaş, A., Arslan, E., Erbay, F., & Orçan, M. (2010). Etkili annelik eğitim programının annelerin benlik saygısına ve anne çocuk ilişkisine etkisinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 8(20), 7-21
• Çelik, N., & Özer, D. (2014). Okul öncesi eğitim programı ve etkinlik kitabı. Anı Yayıncılık.
• Çelik, S. (2012). Problem davranışları önlemeye yönelik başarıya ilk adım erken eğitim programı anaokulu versiyonunun etkililiği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
• Eryorulmaz, A. (1993). Okul öncesi eğitiminde ailenin rolü. 9. Ya-Pa Okul Öncesi Eğitimi Yaygınlaştırılması Semineri, Ya-Pa, Ankara. 90-95.
• Ezmeci, F. (2019). Okul öncesi öz-düzenleme programı’nın çocukların öz düzenleme, problem davranışları ve sosyal becerilerine etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ezzedine, W. M. S. (2022). The effectiveness of a training program based on home-based activities to educate mothers about the development of readiness skills for kindergarten children. Al-Azhar Journal of Education (AJED), 41(195), 107-203. https://doi.org/10.21608/jsrep.2022.268817
• Feniger-Schaal, R., & Koren-Karie, N. (2021). Using drama therapy to enhance maternal ınsightfulness and reduce children’s behavior problems. Frontiers in Psychology, 11, 586630. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.586630
• Hahlweg, K., Heinrichs, N., Kuschel, A., Bertram, H., & Naumann, S. (2010). Long-term outcome of a randomized controlled universal prevention trial through a positive parenting program: Is it worth the effort? Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health,, 4(14), 1-14. https://doi.org/10.1186/1753-2000-4-14
• Harkoma, S. M., Sajaniemi, N. K., Suhonen, E., & Saha, M. (2021). Impact of pedagogical intervention on early childhood professionals’ emotional availability to children with different temperament characteristics. European Early Childhood Education Research Journal, 29(2), 183-205. https://doi.org/10.1080/1350293X.2021.1895264
• Hipson, W. E., & Séguin, D. G. (2017). Goodness of Fit Model. V. Zeigler-Hill & T. K. Shackelford (Ed.), Encyclopedia of personality and individual differences (ss. 1-3). Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-319-28099-8_757-1
• Isa, Z. B. M., Teh, K. S. B. M., Pisal, N. A., & Bakar, A. A. (2017). Children temperament and implications for preschool teachers. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 7(8), Pages 175-182. https://doi.org/10.6007/IJARBSS/v7-i8/3219
• Kaymak Özmen, S. (2013). Anne-baba eğitimi programının çocuklardaki davranış sorunları ve anne-babaların depresyon düzeylerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 38(167), 98-113. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/1434
• Kazan, H., & Sarısoy, S. (2021). Anne-çocuk ilişkisi bağlamında okul öncesi dönemde iletişim becerileri üzerine bir araştırma. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 441-472.
• Kennedy, S. J., Rapee, R. M., & Edwards, S. L. (2009). A selective ıntervention program for ınhibited preschool-aged children of parents with an anxiety disorder: effects on current anxiety disorders and temperament. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 48(6), 602-609. https://doi.org/10.1097/CHI.0b013e31819f6fa9
• Klein Velderman, M., Bakermans-Kranenburg, M. J., Juffer, F., Van IJzendoorn, M. H., Mangelsdorf, S. C., & Zevalkink, J. (2006). Preventing preschool externalizing behavior problems through video-feedback intervention in infancy. Infant Mental Health Journal, 27(5), 466-493. https://doi.org/10.1002/imhj.20104.
• Koyuncu Şahin, M. (2021). Olumlu ebeveynlik programı’nın çocukların davranış problemlerine, ebeveynlerin disiplin yöntemlerine ve ebeveyn-çocuk ilişkisine etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Lee, EunjuJ. (2013). Differential susceptibility to the effects of child temperament on maternal warmth and responsiveness. Journal of Genetic Psychology, 174(4), 429-449. https://doi.org/10.1080/00221325.2012.699008
• Li, H. C. W., Chan, S. S. C., Mak, Y. W., & Lam, T. H. (2013). Effectiveness of a parental training programme in enhancing the parent-child relationship and reducing harsh parenting practices and parental stress in preparing children for their transition to primary school: A randomised controlled trial. BMC Public Health, 13, 1079. https://doi.org/10.1186/1471-2458-13-1079
• McClowry, S., & Galehouse, P. (2002). Planning a temperament-based parenting program for ınner-city families. Journal of Child and Adolescent Psychiatric Nursing, 15(3), 97-105. https://doi.org/10.1111/j.1744-6171.2002.tb00332.x
• McClowry, S., Snow, D. L., & Tamis-LeMonda, C. S. (2005). An Evaluation of the effects of “INSIGHTS” on the behavior of inner city primary school children. The Journal of Primary Prevention, 26(6), 567-584. https://doi.org/10.1007/s10935-005-0015-7
• McIntyre, L. L. (2008). Parent training for young children with developmental disabilities: randomized controlled trial. American Journal of Mental Retardation : AJMR, 113(5), 356-368. https://doi.org/10.1352/2008.113:356-368
• Ostergren, C. (2003). A family perspective on a temperament based parenting program. Department of Human Development & Family Studies University of Wisconsin.
• Özdemir, A. A., & Budak, K. S. (2019). Mizaç ve öz-düzenlemenin çocukların oyun davranışını yordamadaki rolü. Pamukkale University Journal of Education, 45(45), 78-98. https://doi.org/10.9779/PUJE.2018.223
• Özdemir, Y., & Sağkal, A. S. (2018). Mizaç temelli müdahale programının annelerin ebeveynlik ve öğretmenlerin sınıf yönetimi öz-yeterlik algıları üzerindeki etkileri. Ege Eğitim Dergisi, 19(2); 425-445. https://doi.org/10.12984/egeefd.452181
• Özel, E., & Zelyurt, H. (2016). Anne baba eğitiminin aile çocuk ilişkilerine etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 16 (36): 9-34. https://doi.org/10.21560/spcd.60151
• Özyürek, A., Gözün Kahraman, Ö., & Pekdoğan, S. (2020). Temperament scale for children: Reliabilitiy and validity study. International Journal of Humanities and Social Science Invention (IJHSSI)., 9 (7): 05-12.
• Platsidou, M., & Tsirogiannidou, E. (2016). Enhancement of emotional ıntelligence, family communication, and family satisfaction via a parent educational program. Journal of Adult Development, 23(4), 245-253. https://doi.org/10.1007/s10804-016-9240-y
• Rapee, R. M., Kennedy, S., Ingram, M., Edwards, S., & Sweeney, L. (2005). Prevention and early intervention of anxiety disorders in inhibited preschool children. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 73(3), 488-497. https://doi.org/10.1037/0022-006X.73.3.488
• Rothbart, M. K. (2019). Temperament. Temperament. Encyclopedia on Early Childhood Development. https://www.child-encyclopedia.com/pdf/complet/temperament.
• Sayed Mohammed, K. S., Abdelsamea, M. A., -, -, -, -, & -, -. (2020). Effectiveness of a training program in developing positive parenting practices of parents and its effect on improving their children’s level of positive thinking. Journal of Educational and Psychological Sciences, 21(01), 403-450. https://doi.org/10.12785/jeps/210112
• Sayın, U. (2014). 48-72 aylık çocuklardaki saldırganlık davranışlarına müdahale yöntemi olarak ebeveyn eğitim programı geliştirilmesi ve etkililiğinin incelenmesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Selçuk, Z., & Yılmaz, E. D. (2018). Ebeveyn benim (7.Baskı). Mizmer Yayınları.
• Sheeber, L. B., & Johnson, J. H. (1994). Evaluation of a temperament-focused, parent-training program. Journal of Clinical Child Psychology, 23(3), 249-259. https://doi.org/10.1207/s15374424jccp2303_3
• Sohrabi, M., Azizzadeh forouzi, M., Mehdipour-Rabori, R., Bagherian, B., & Nematollahi, M. (2021). The effect of a training program on maternal role adaptation and self-esteem of mothers with preterm infants: A quasi-experimental study. BMC Women’s Health, 21(1), 296. https://doi.org/10.1186/s12905-021-01440-z
• Sun, J., Liu, M., Li, X., Zhou, Y., & Li, Y. (2023). Effectiveness of group parent-child interaction therapy on problem behaviors in chinese kindergartners. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(4), 3446. https://doi.org/10.3390/ijerph20043446
• Tan, H. M. (2023). 60-72 çocuklara yönelik hazırlanan iletişim becerileri eğitim programının çocukların iletişim becerileri ve akran ilişkileri üzerine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Taner Derman, M., & Başal, H. A. (2013). Okulöncesi çocuklarında gözlenen davranış problemleri ile ailelerinin anne-baba tutumları arasındaki ilişki. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 115-144.
• Temiz, G., & Çağdaş, A. (2015). Anne çocuk iletişim becerileri eğitiminin çocukların duyguları tanıma becerilerine etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 17(1), 87-105.
• Thomas, A., & Chess, S. (1977). Temperament and Development. Brunner/Mazel, Oxford, England
• Tüy-Poyraz, S. (1999). 3-6 yaş arasındaki işitme engelli ve işiten çocukların sosyal beceri ve problem davranışları yönünden karşılaştırılmaları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uçar Çabuk, F., & Tezel Şahin, F. (2023). The effect of the parent-child communication education program on parent-child relationship and communication. International Journal of Education Technology and Scientific Researches, 8(23), 1636-1682. https://doi.org/10.35826/ijetsar.654
• Ulutaş, A., & Kanak, M. (2016). An analysis of the mother and child education program’s effects on the relationship between mothers and their five- or six-year-old children. Journal of Education and Learning. 5 (4): 234-244. https://doi.org/10.5539/jel.v5n4p234
• Vahidi, E., Aminyazdi, A., & Kareshki, H. (2017). The effectiveness of a parent-training program for promoting cognitive performance in preschool children. Europe’s Journal of Psychology, 13(3), 519-531. https://doi.org/10.5964/ejop.v13i3.1381
• Weisbecker, R. L. (2022). Parent vs child ınfluences on parental warmth and discipline: A twin study examining child temperament and parent personality (Unpublished Master Thesis). Southern Illinois University Carbondale. https://www.proquest.com/pqdtglobal/docview/2718264846/abstract/2AFF2564446E4895PQ/1
• Yalçın, H. (2013). Anne-çocuk iletişimi eğitiminin etkileri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 179-194.
• Yılmaz Demi̇rel, Ö., & Çoban, Ç. (2023). Çocukları okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden ebeveynlerin çocuklarıyla yaşadıkları iletişim sorunlarının çözümünde ebeveynlere verilen aile eğitiminin etkisi. Araştırma ve Deneyim Dergisi. 8 (1): 173-183. https://doi.org/10.47214/adeder.1269032
• Zahra, E. D., Nazanin, V., Reza, E. M., Sima, K., & Zohreh, S. (2014). Implementation of mother-training program to ımprove parenting in pre-school age children: a randomized-controlled trial. North American Journal of Medical Sciences, 6(8), 391-395. https://doi.org/10.4103/1947-2714.139289