GÖNEN ÇAYI DELTASI SULAK ALANINDA (BALIKESİR) DOĞA KORUMA: SU, KÜLTÜR VE YAŞAM

Yıl 2019, Sayı: 40, 151 - 171, 30.07.2019

Yilmaz Arı

https://doi.org/10.32003/iggei.570380

Cited By: 2

Öz

Yaban
hayatı ve insan yaşamı için oldukça önemli işlevleri olmasına rağmen sulak
alanlar önemli tehditlerle karşı karşıya kalmakta ve zarar görmektedir. Bu
zararlar ancak yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde iyi koordine edilmiş
çabalarla azaltılabilmektedir. Sulak alanlar uzun yıllardır yerel toplumlar
tarafından genellikle sürdürülebilir bir şekilde kullanılmaktadır. Bu alanlar neoliberal
ekonomi politikaları ve Batı merkezli doğa koruma uygulamalarının yaygınlaşmasıyla
daha fazla dikkat çekmektedir. Böylece sulak alan dışından gelen ilgi grupları,
bu alanların yönetiminde söz sahibi olmak istemektedir. Gönen Çayı Deltası
Sulak Alanı da bu alanlardan biridir. Bu çalışmada Gönen Çayı Deltası Sulak
Alanı’ndaki farklı ilgi grupları ve aktörler arasında, alanı yönetme konusundaki
mücadeleler, kültürel ve politik ekoloji yaklaşımı ile anlaşılmaya
çalışılmıştır. Çalışma temelde deltadaki doğal kaynakları kullanma konusunda
ilgili paydaşlar arasındaki güç çatışmalarını ve sonuçta ortaya çıkan yönetim
modelini anlamayı amaçlamaktadır.  Bu
kapsamda sulak alanı yönetme iddiasında olan yerel ve yerel olmayan paydaşların
pozisyonları arazi çalışmaları ile ortaya konulmuştur. Çalışma sonuçları, delta
alanının yönetimine katılma isteğinde olan farklı grupların istek ve
önceliklerinin sürdürülebilirlik anlamında entegre bir yönetim planına dönüştürülemediğini
göstermektedir.  Alanın akıllı kullanımı
ve sürdürülebilir yönetimi için planlama sürecine tüm paydaşların katılımı
sağlanmalıdır. Günlük yaşamında delta kaynaklarına bağımlı olan yerel
aktörlerin yönetim sürecindeki rolleri güçlendirilmeli ve kalıcı hale
getirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Gönen Çayı Deltası Sulak Alanı, Sulak Alanlar, Kültürel ve Politik Ekoloji, Doğa Koruma

NATURE CONSERVATION AT GÖNEN CREEK DELTA WETLANDS (BALIKESİR): WATER, CULTURE AND LIFE

Öz

Although they have important functions for wild and
human life, wetlands face significant threats and suffer in many parts of the
World. These losses can only be reduced by well-coordinated efforts at local,
national and international levels. Although such areas have been used by local
communities for many years, they have attracted the attention of different
interest groups, mostly from outside the sphere, due to the neoliberal economic
policies and the spread of Western-based nature conservation practice. These
interest groups want to have a say in the management of wetlands. One of these
areas is the Gönen Creek Delta Wetlands. In this study, efforts made to
understand the struggles about managing the wetlands area among different
interest groups and actors with the perspective of cultural and political
ecology. The study basically seeks to understand the power conflicts and the
resulting management model among relevant stakeholders in using the natural
resources in the delta. In this context, the positions of local and non-local
stakeholders who claim to manage the wetlands have been tried to be put
forward. The results of the study show that the demands and priorities of the
different groups that want to participate in the management of the delta area
could not be transformed into an integrated management plan in terms of
sustainability. All stakeholders should be involved in planning for the vise
use and sustainable management of the site, and the role of local actors should
be strengthened and made permanent.

Anahtar Kelimeler

Gönen Creek Delta Wetlands, Wetlands, Cultural and Political Ecology, Nature Conservation

Kaynakça

• Acara, E. (2019) Sequestering a river: the political ecology of the “dead” Ergene river and neoliberal urbanization in today’s Turkey. Annals of the American Association of Geographers, 109(2), 422-433.
• Adaman, F., Hakyemez, S. & Özkaynak, B. (2009). The political ecology of a Ramsar site conservation failure: the case of Burdur Lake, Turkey. Environment and Planning C: Government and Policy, 783-800.
• Anadolu Etap, (2019). 03.02.2019 tarihinde https://www.anadoluetap.com/ciftlikler-ve-fabrikalaradresinden edinilmiştir.
• Arı, Y. & Hurley, P. (2010). Doğal zenginlikler ve şehirsel politik ekolojik dönüşümler: Edremit körfezi örneği, Balıkesir. TUCAUM, VI. ulusal coğrafya sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 345-353). Ankara.
• Arı, Y. & Soykan, A. (2006). Kazdağı Milli Parkı’nda kültürel ekoloji ve doğa koruma. Türk Coğrafya Dergisi, 44, 11-32.
• Arı, Y. (2001). Visions of A Wetland: Linking Culture and Conservation at Lake Manyas, Turkey. UMI: An Arbor, U.S.A.
• Arı, Y. (2003a). Manyas Gölü’nün kültürel ekolojisi: tarihi süreçte adaptasyon ve değişim. Türk Coğrafya Dergisi, 40(1), 75-97.
• Arı, Y. (2003b). Kuş Cenneti Milli Parkı’nda park yönetimi-yöre halkı ilişkisi. Doğu Coğrafya Dergisi, 8(9), 7-37.
• Arı, Y. (2005). Manyas Gölü’nde yerel halkın doğa koruma programları ve korumacıları algılaması. 1. Sırrı Erinç sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 22-27). İstanbul.
• Arı, Y. (2006). Ramsar Sözleşmesi’nin doğa koruma yaklaşımına eleştirel bir bakış. Doğu Coğrafya Dergisi, 11(15), 275-302.
• Arı, Y. (2014). Coğrafyada saha öğretimi ve saha araştırmaları. Arı, Y. & Kaya, İ. (Ed.) Coğrafya araştırma yöntemleri içinde (s. 303-315), Balıkesir: Coğrafyacılar Derneği.
• Arı, Y. (2017). Çevresel determinizmden politik ekolojiye: son 100 yılda Dünya’da ve Türkiye’de insan-çevre coğrafyasındaki yaklaşımlar. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(37), 1-34.
• Arı, Y. & Derinöz, B. (2011). Bir sulak alan nasıl yönetilmez? Kültürel ekolojik perspektif ile Marmara Gölü (Manisa) örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(1), 41-60.
• Atmış, E. (2018). A critical review of the (potentially) negative impacts of current protected area policies on the nature conservation of forest in Turkey. Land Use Policy, 70, 675- 684.
• Berkes, F. & Ross, H. (2013). Community resilience: toward an integrated approach. Society & Natural Resources, 26(1), 5-20.
• Berkes, F. (2004). Rethinking community‐based conservation. Conservation Biology, 18(3), 621-630.
• Berkes, F. (2009). Evolution of co-management: role of knowledge generation, bridging organizations and social learning. Journal of Environmental Management, 90(5), 1692- 1702.
• Berkes, F. (2012). Sacred Ecology. New York: Routledge.
• Boone, C.G., Buckley, G.L., Grove, J.M. & Sister, C. (2009). Parks and people: An environmental justice inquiry in Baltimore, Maryland. Annals of the Association of American Geographers, 99(4), 767-787.
• Brandon, K., Redford, K. H. & Sanderson, S. (Eds.). (1998). Parks in Peril: People, Politics, and Protected Areas. Washington, D.C.: Island Press.
• Brandon, K.E. & Wells, M. (1992). Planning for people and parks: design dilemmas. World Development, 20(4), 557-570.
• Brechin, S.R. Wilhusen, C.L. Fortwangler & P.C. West (Eds.). 2003. Contested Nature: Promoting International Biodiversity with Social Justice in the Twenty-first Century. State University of New York Press; New York.
• Butzer, K.W. (1994). Toward a cultural curriculum for the future: a first approximation. In Foote K. E., Mathewso, K., Smith J. M. (Eds.). Re-reading cultural geography. (pp. 409- 428). Austin: The University of Texas Press.
• Çalışkan, V. (2003). Amik Ovası ve Amik Gölü: bir sulak alanı kurutma deneyiminin günümüze ulaşan etkileri. Türk Coğrafya Dergisi, 41, 97-125.
• Davidson-Hunt, I. J. & Berkes, F. (2003). Nature and society through the lens of resilience: toward a human-in-ecosystem perspective. In Berkes, F, J. Colding & C. Folke. Navigating social-ecologicalsystems. Building resilience for complexity and change. (pp 53-82). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Di Minin, E. & Toivonen, T. (2015). Global protected area expansion: creating more than paper parks. BioScience, 65(7), 637-638.
• Doğanay, H. & Coşkun, O. (2012). Tarım Coğrafyası. Ankara: Pegem Akademi.
• Dudley, N., Parrish, J. D., Redford, K. H. & Stolton, S. (2010). The revised IUCN protected area management categories: the debate and ways forward. Oryx, 44(4), 485-490.
• Efe, R. (1993). Marmara Denizi güneyinde Karabiga-Tahirova arasındaki kıyı kesiminin çevresel jeomorfolojisi. Türk Coğrafya Dergisi, 28, 293-306.
• Evered, K. T. (2012). Political ecologies of Turkey’s wetlands and lake Burdur: the case of Demirel and the duck. The Arap World Geographer, 15(1), 45-71.
• Garipağaoğlu, N. (2016). Marmara Havzası’nda kentleşme-atık su ilişkileri ve alıcı ortam üzerindeki etkileri. Marmara Coğrafya Dergisi, 34, 147-159.
• Girgin, M. (2000). Marmara Gölü. Doğu Coğrafya Dergisi, 3, 77-103.
• Gürleyen, N. & Ustaoğlu, M. R. (2017). Gönen Çayı (Balıkesir-Türkiye) durgun sularının zooplankton faunası ve mevsimsel değişimleri. Journal of Limnology and Freshwater Fisheries Research, 3(2), 79-89.
• Hasbek, M. & Arı, Y. (2018). “Bizim gölümüzü bize vermeyecekler”: Karamık Gölü’nün (Afyonkarahisar) kültürel ve politik ekolojisi. Doğu Coğrafya Dergisi, 23(40), 37-60.
• Hirschnitzg. M. & Stoll‐K. S. (2011). Opportunities and barriers in the implementation of protected area management: a qualitative meta‐analysis of case studies from European protected areas. The Geographical Journal, 177(4), 321-334.
• Hockings, M. (2003). Systems for assessing the effectiveness of management in protected areas. BioScience, 53, 823–832.
• Hurley, P. T. & Arı, Y. (2011). Mining (dis) amenity: The political ecology of mining opposition in the Kaz (Ida) mountain region of western Turkey. Development and Change, 42(6), 1393-1415.
• Hurley, P. T. & Arı, Y. (2018). Saying “No” to (the) Oxygen Capital? Amenity migration, counter-territorialization, and uneven rural landscape change in the Kaz Dağları (Ida Mountains) of western Turkey. Journal of Rural Studies, 62, 195-208.
• Hürriyet, (2019). 2 Şubat 2019 tarihinde http://www.hurriyet.com.tr/gonen-cayinda-kirlilik-40457343, adresinden edinilmiştir.
• IUCN, (1968). International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. Proceedings of a technical meeting on wetland conservation,Ankara, Bursa, Istanbul, 9 to 16 October 1967. Morges, Switzerland.
• IUCN, (2018). 09.03.2018 tarihinde https://www.protectedplanet.net/c/protected-planet-report-2016/december-2016--global-update, adresinden edinilmiştir.
• IUCN. (1994). Guidelines for protected area management categories. Cambridge: U.K., and Gland, Switzerland.
• İlhan, A., Sari, H. M. & Ustaoglu, M. R. (2014). Gönen çayı (Balıkesir) balık faunası. Journal of Fisheries Sciences. 8(3), 194-198.
• İnan, H. & Yaşar, O. (2015). Tarım işletmelerinin sosyo-ekonomik etkilerine yönelik bir inceleme: Tahirova Tarım İşletmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 32, 270-305.
• Jeanrenaud, S. (2002). People-oriented approaches in global conservation: Is the leopard changing its spots? International Institute for Environment and Development, and Institute for Development Studies, London.
• Jenkins, C. & Joppa, L. (2009). Expansion of the global terrestrial protected area system. Biological Conservation, 142, 2166–2174.
• Kaya, İ. (2014). Nitel araştırma yöntemleri. Arı, Y., Kaya, İ. (Ed.) Coğrafya araştırma yöntemleri içinde (s. 267-301). Balıkesir: Coğrafyacılar Derneği Yayınları.
• Kaymakçı, M. & Taşkın, T. (2008). Türkiye koyunculuğunda melezleme çalışmaları. Hayvansal Üretim, 49(2), 43-51.
• Kazancı, N., Emre, Ö., Erkal, T., Görür, N., Ergin, M. & İleri, Ö. (1999). Kocasu ve Gönen Çayı deltalarının (Güney Marmara kıyıları) güncel morfolojileri ve tortul fasiyesleri. Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Dergisi, 121, 33‐50.
• Kurdoğlu, O. (2007). Dünyada doğayı koruma hareketinin tarihsel gelişimi ve güncel boyutu.Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 8(1), 59-76.
• Machlis, G.E. & Field, D. (Eds.). (2000). National parks and rural development: Practice and policy in the United States. Washington, D.C.: Island Press.
• Marsh, G. P. (1864). Man and Nature: Or Physical Geography as Modified by Human Action. Cambridge, MA: The Belknap Press of Harvard University Press.
• McNeely, J.A. (1993). People and protected areas: partners in prosperity. InKempf, E. (Ed). The law of the mother: Protecting indigenous people in protected areas (pp. 249- 257).San Fransisco: Sierra Club Books.
• Narin, N.Ö. & Tanatmış, M. (2004). Gönen (Balıkesir) ve Biga (Çanakkale) Çayları’nın Ephemeroptera (Insecta) limnofaunası. Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(1), 16-25.
• Neumann, R. P. (2004). Moral and discursive geographies in the war for biodiversity in Africa. Political Geography,23, 813–837.
• Neumann, R.P. (2002). Imposing Wilderness: Struggles over Livelihood and Nature Preservation in Africa. (4th Ed.).Oakland: University of California Press.
• Oldekop, J.A., Holmes, G., Harris, W.E. & Evans, K.L. (2016). A global assessment of the social and conservation outcomes of protected areas. Conservation Biology, 30(1), 133-141.
• Orman ve Su İşleri Bakanlığı. (2012). Gönen Çayı Deltası Sulak Alan Alt Havzası Biyolojik Çeşitlilik Araştırması Raporu. Balıkesir.
• Orman ve Su İşleri Bakanlığı. (2017). Gönen Çayı Deltası, Sulak Alan Yönetim Planı (2018-2022). Balıkesir.
• Özçakır, A. & Bakır, G. (2010). Tahirova Tarım İşletmesinde yetiştirilen siyah alaca sığırların döl ve süt verim özellikleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34(3), 223- 228.
• Özpay Akbulut, G. (2018). Türkiye’de sürdürülebilir kalkınma ve doğa koruma ilişkisi: mevcut durum, sorunlar ve çözüm önerileri. Arslan, F., Karadağ, A., Aksak, P. (Ed.). Sürdürülebilir kalkınma ve Türkiye içinde (s. 85-114). Ankara: Gazi Kitapevi.
• Özşahin, E. & Ekinci, D. (2014). Gönen Çayı’nın mendereslenme morfolojisi ve mendereslenmeyi etkileyen faktörler. Türk Coğrafya Dergisi, 62,, 39-51.
• Özşahin, E. (2008). Gönen Ovasında pirinç tarımı. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 49-70.
• Özşahin, E. (2013). Gönen Çayı Deltası’nın toprak özelliklerinin coğrafi açıdan değerlendirilmesi. Ekev Akademi Dergisi, 57, 233-246.
• Phillips, A. (2003). Turning ideas on their head: the new paradigm for protected areas. In The George Wright Forum, 20(2), 8-32. George Wright Society.
• Pimbert, M.P. & Pretty, J.N. (1997). Parks, people and professionals: putting “participation” into protected area management. Social Change and Conservation, 16, 297-330.
• Pressey, R.L., Cabeza, M., Watts, M.E., Cowling, R.M. & Wilson, K.A. (2007). Conservation planning in a changing world. Trends in Ecology & Evolution, 22(11), 583-592.
• Redpath, S.M., Young, J., Evely, A., Adams, W.M., Sutherland, W.J., Whitehouse, A. & Gutierrez, R.J. (2013). Understanding and managing conservation conflicts. Trends in Ecology & Evolution, 28(2), 100-109.
• Robbins, P. (2004). Political Ecology. Oxford: Blackwell.
• Schmidt-Soltau, K. (2009). Is the displacement of people from parks only ‘purported’, or is it real? Conservation and Society, 7(1), 46-55.
• Singh, B., Canham, G. & Charlton, C. (2016). People and parks. Australasian Parks and Leisure, 19(3), 58.
• Solak, E. (2019). Merkezden yerele su yönetimi: Gönen Ovası Sulama Birliği örneği. (Yüksek lisans tezi, Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bandırma).
• Soykan, A. & Cürebal, İ. (1999). Gönen Çayı (Tahirova) ile Belkıs Tombolosu arasının kıyı Jeomorfolojisi. Türk Coğrafya Dergisi, 34, 313-329.
• Sönmez, R., Kaymakçı, M., Eliçin, A., Tuncel, E., Wassmuth, R. & Taşkın, T. (2009). Türkiye koyun ıslahı çalışmaları. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2), 43-65.
• Stevens, S. (1997). Conservation through Cultural Survival: Indigenous Peoples and Protected Areas. Washington, D.C.: Island Press.
• Sutton, M.Q. & Anderson, E. N. (2014). Introduction to Cultural Ecology. Lanham: AltaMira.
• Terborgh, J. & Peres, C. A. (2002). The problem of people in parks. In Terborgh, J., van Schaik, C., Davenport, L., & Rao, M. (Eds.). Making parks work: Strategies for preserving tropical nature, (pp. 307-319). Washington, D.C.: Island Press.
• West, P., Igoe, J. & Brockington, D. (2006). Parks and peoples: the social impact of protected areas. Annual Review of Anthropology. 35, 251-277.
• West, P.C. & Brechin, S.R. (1991). Resident Peoples and National Parks: Social Dilemmas and Strategies in International Conservation. Tucson: University of Arizona Press.
• Williams, M. (1990). Wetlands: A Threatened Landscape. Cambridge and Oxford: Blackwell.
• Yazıcı, H. & Şahin, İ. F., (1999). Demir yurt (Tödürge-Sivas) sulak alanı ve yakın çevresinde coğrafi gözlemler. Türk Coğrafya Dergisi, 34, 19-30.
• Yenierdek, (2018). 4 Nisan 2018 tarihinde http://www.yenierdekgazetesi.com/haber/akin-gonen-cayinin-kirliligine-sessiz-kalmadi-34164.html, adresinden edinilmiştir.
• Yıldız, D. & Atmiş, E. (2019). Türkiye’nin korunan alanlarında çatışma analizi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 21(1), 227-242.
• Zimmerer, K. S. (2006). Cultural ecology: at the interface with political ecology-the new geographies of environmental conservation and globalization. Progress in Human Geography, 30(1), 63-78.