Öz
Bu
çalışmada Siirt ilinde bulunan göçebeler coğrafi bir bakış açısıyla ele
alınmıştır. Siirt ilindeki göçebe ailelerin yıl içerisindeki hareketliliği ve
bu hareketlilik esnasında kullandıkları göç yollarını inceleme amaçlanmıştır. Yöntem
olarak gezi, gözlem ve arazi incelemeleri kullanılmıştır. Çalışma sahasında
Duderan, Mamediyan, Garisan, Alikan, Soran, Sturkiyan, Keşkoliyan ve Silokiyan
aşiretleri yaşamaktadır. Göçer olarak adlandırılan bu göçebe aşiretler kış
aylarını Siirt’te geçirirken; yaz döneminde ise Bitlis, Van, Muş, Şırnak ve Hakkâri’deki
yüksek yaylalara çıkmaktadırlar. Dikey yönde gelişen bu hareketlilikte nisan-mayıs
dönemi hareketliliğin başladığı ve yaylalara çıkışın gerçekleştiği dönem iken,
ekim-kasım dönemi ise kışlak alanlarına doğru dönüşün olduğu aylardır. Göçebeler
yaylaya çıkış ve inişlerde üç ana güzergâhı kullanmaktadır. İlki
Eruh-Şırnak-Uludere-Beytüşşebap ve Hakkâri’ye doğru uzanan yoldur. İkinci ve
daha çok tercih edilen güzergâh ise kuzeye doğru Doğu Anadolu yaylalarına yapılan
göçtür. Bu doğrultu Siirt-Bitlis Çayı Vadisi-Rahva
Düzlüğü-Tatvan-Ahlat-Adilcevaz-Van-Muş yaylaları boyunca gerçekleşmektedir. Üçüncü
göç yolu ise Şirvan-Pervari-Hizan-Bahçesaray-Gürpınar
yoludur. Sahada göçebelik modernleşme ve kentlileşme süreci ile birlikte
hızla yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Sonuç olarak göç boyunca
karşılaşılan güçlükler ve bölgede yaşanan terör olayları bu yaşam tarzının
sürdürülmesini oldukça güç bir hale getirmektedir. Bu önemli ekonomik ve
kültürel yaşamın sürdürülebilmesi için göçebe ailelere gerekli ekonomik ve
toplumsal desteğin sağlanması oldukça önemlidir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Alkan, A. (2018). Bir Kent Coğrafyası Araştırması Siirt Kenti. İstanbul: Kriter Yayınevi.
- Beşikçi, İ, (1992). Doğu’da Değişim ve Yapısal Sorunlar (Göçebe Alikan Aşireti). Ankara: Yurt Yayınları.
- Denker, B. (1960). Güneydoğu Toroslarda göçebelik. Türk Coğrafya Dergisi, 20, 136-142.
- Emiroğlu, M. (1967). Bolu’da Yaylalar ve Yaylacılık. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi Yayınları No: 272.
- Erkan, R. (2005). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin sosyal yapısı ve değişme eğilimler. Ankara: Kalan Yayınları.
- Farqini, Zana. (2000). Türkçe-Kürtçe Sözlük. İstanbul: Kürt Enstitüsü Yayınları.
- Gültekin, M; Tan, M. (2017). Siirt Duderan Aşireti: Yapı ve değişim. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 27(1), 187-205.
- Gürbüz, O. (1997). Türkiye’de göçebe mesken örneği: Çadır. Türk Coğrafya Dergisi, 132, 185-195.
- Hadimli, H.,Karakuzu, Z. & Birinci, S. (2010). Akseki İlçesindeki göçebe hareketler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(10), 348-359.
- Hütteroth, W.D. (1959). Bergnomaden und Yaylabauern im mittleren kurdischen Taurus, Marburg: Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt Digitale Bibliothek des Sondersammelgebietes Vorderer Orient.
- Karadoğan S. & Özgen N. (2006). Yeryüzü Şekilleri Açısından Siirt Çevresinin Paleocoğrafik Evrimi, Uluslararası Siirt Sempozyumu, 19-21 Eylül 2006, 663-679, Siirt.
- Kılıç, T. (2014). Karacadağ’da göçebe hayvancılık ve göçerler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2), 1-12.
- Kutlu, M. (1987). Şavaklı Türkmenlerde Göçer Hayvancılık, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 84, Gelenek-Görenek ve İnançlar Dizisi: 4.
- Leach, E. R. (2001). Rewanduz Kürtleri Toplumsal ve İktisadi Örgütlenme. İstanbul: Aram Yayıncılık.
- Ögel, B. (1985). Türk Kültür Tarihine Giriş I. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Özgen, N. (2003). Kuruluş yeri bakımından Siirt kenti ve yakın çevresinin doğal ortam özellikleri. (Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Elazığ).
- Sayılır, B. Ş. (2012). Göçebelik, Konar-göçerlik meselesi ve coğrafi bakımdan konar-göçerlerin farklılaşması. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XII(1), 563-580.
- Sorokin, A. P. (1972), Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefeleri, (çev. Mete Tunçay). Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Sözer, A. N. (1969). Diyarbakır Havzası. Ankara: Diyarbakır’ı Tanıtma ve Turizm Derneği Yayınları No: 19, Tarih ve Coğrafya Dizisi No: 4.
- Tan, M. (2013). Göçebelikten kent hayatına geçiş: Siirt Duderan aşireti örneği. (Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır).
- Tayanç, M. (2018). Göçebelerin Kente Tutunma Biçimleri: Siirt Conkbayır Mahallesi Örneği. İstanbul: Hiper Yayın.
- Thevenin, M. (2011). Kurdish transhumance: Pastoral practices in South-east Turkey. Pastoralism: Research, Policy and Practice, 1 -23.
- Tunçdilek, N. (1967). Türkiye İskan Coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. Yay.1283, Coğrafya Enstitüsü Yay. No.49.
- Türk Dil Kurumu (2019). 21 Haziran 2019 tarihinde http://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
- Yazıcı, M. (2016a). Göçerlerde toplumsal yapı ve çöküş üzerine kuramsal bir değerlendirme. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 191-208.
- Yazıcı, M. (2016b). Modern göçerlik. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(56), 235-252.
Öz
In this study,
nomads in Siirt province are discussed from a geographical point of view. The
aim of this study is to investigate the mobility of nomadic families in Siirt
province and the migration routes they use during this mobility. Excursion, observation and field studies were
used as methods. Duderan,
Mamediyan, Garisan, Alikan, Soran, Sturkiyan, Keşkoliyan and Silokiyan tribes
live in the study area. These nomadic
tribes, called Göçer, spend the winter in Siirt; in summer, they climb to
highlands in Bitlis, Van, Muş, Şırnak and Hakkâri. In this vertical movement, April-May periods are the time when the
mobility begins and the ascent to the highlands takes place. The
October-November periods are the months of return to winter areas. Nomads use
the three main routes for ascent and descent to the highland. The first route is Eruh, Şırnak, Uludere,
Beytüşşebap and Hakkâri. The second and more preferred route to the north is
migration to the Eastern Anatolian highlands. This route is located along
Siirt, Bitlis River Valley, Rahva Plain, Tatvan, Ahlat, Adilcevaz, Van and Muş
highlands. The third migration route is Şirvan-Pervari-Hizan-Bahçesaray-Gürpınar.
Nomadism in the region is in danger of disappearing rapidly with the process of
modernization and urbanization. As a result, the difficulties encountered
during migration and terrorist incidents in the region make it difficult to
maintain this lifestyle. In order to maintain this important economic and
cultural life, it is necessary to provide economic and social support to
nomadic families.
Kaynakça
- Alkan, A. (2018). Bir Kent Coğrafyası Araştırması Siirt Kenti. İstanbul: Kriter Yayınevi.
- Beşikçi, İ, (1992). Doğu’da Değişim ve Yapısal Sorunlar (Göçebe Alikan Aşireti). Ankara: Yurt Yayınları.
- Denker, B. (1960). Güneydoğu Toroslarda göçebelik. Türk Coğrafya Dergisi, 20, 136-142.
- Emiroğlu, M. (1967). Bolu’da Yaylalar ve Yaylacılık. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesi Yayınları No: 272.
- Erkan, R. (2005). Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin sosyal yapısı ve değişme eğilimler. Ankara: Kalan Yayınları.
- Farqini, Zana. (2000). Türkçe-Kürtçe Sözlük. İstanbul: Kürt Enstitüsü Yayınları.
- Gültekin, M; Tan, M. (2017). Siirt Duderan Aşireti: Yapı ve değişim. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 27(1), 187-205.
- Gürbüz, O. (1997). Türkiye’de göçebe mesken örneği: Çadır. Türk Coğrafya Dergisi, 132, 185-195.
- Hadimli, H.,Karakuzu, Z. & Birinci, S. (2010). Akseki İlçesindeki göçebe hareketler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(10), 348-359.
- Hütteroth, W.D. (1959). Bergnomaden und Yaylabauern im mittleren kurdischen Taurus, Marburg: Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt Digitale Bibliothek des Sondersammelgebietes Vorderer Orient.
- Karadoğan S. & Özgen N. (2006). Yeryüzü Şekilleri Açısından Siirt Çevresinin Paleocoğrafik Evrimi, Uluslararası Siirt Sempozyumu, 19-21 Eylül 2006, 663-679, Siirt.
- Kılıç, T. (2014). Karacadağ’da göçebe hayvancılık ve göçerler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2), 1-12.
- Kutlu, M. (1987). Şavaklı Türkmenlerde Göçer Hayvancılık, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 84, Gelenek-Görenek ve İnançlar Dizisi: 4.
- Leach, E. R. (2001). Rewanduz Kürtleri Toplumsal ve İktisadi Örgütlenme. İstanbul: Aram Yayıncılık.
- Ögel, B. (1985). Türk Kültür Tarihine Giriş I. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
- Özgen, N. (2003). Kuruluş yeri bakımından Siirt kenti ve yakın çevresinin doğal ortam özellikleri. (Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Elazığ).
- Sayılır, B. Ş. (2012). Göçebelik, Konar-göçerlik meselesi ve coğrafi bakımdan konar-göçerlerin farklılaşması. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XII(1), 563-580.
- Sorokin, A. P. (1972), Bir Bunalım Çağında Toplum Felsefeleri, (çev. Mete Tunçay). Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Sözer, A. N. (1969). Diyarbakır Havzası. Ankara: Diyarbakır’ı Tanıtma ve Turizm Derneği Yayınları No: 19, Tarih ve Coğrafya Dizisi No: 4.
- Tan, M. (2013). Göçebelikten kent hayatına geçiş: Siirt Duderan aşireti örneği. (Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır).
- Tayanç, M. (2018). Göçebelerin Kente Tutunma Biçimleri: Siirt Conkbayır Mahallesi Örneği. İstanbul: Hiper Yayın.
- Thevenin, M. (2011). Kurdish transhumance: Pastoral practices in South-east Turkey. Pastoralism: Research, Policy and Practice, 1 -23.
- Tunçdilek, N. (1967). Türkiye İskan Coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. Yay.1283, Coğrafya Enstitüsü Yay. No.49.
- Türk Dil Kurumu (2019). 21 Haziran 2019 tarihinde http://sozluk.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
- Yazıcı, M. (2016a). Göçerlerde toplumsal yapı ve çöküş üzerine kuramsal bir değerlendirme. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 191-208.
- Yazıcı, M. (2016b). Modern göçerlik. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(56), 235-252.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Beşeri Coğrafya |
| Bölüm | ARAŞTIRMA MAKALESİ |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 22 Ocak 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Sayı: 41 |