SPATIAL SEGREGATION IN METROPOL DISTRICTS OF SAMSUN PROVINCE ACCORDING TO DEMOGRAPHIC AND CULTURAL CHARACTERISTICS

Yıl 2020, Sayı: 41, 177 - 198, 22.01.2020

Eren Şenol

https://doi.org/10.32003/igge.650205

Cited By: 2

Öz

In general, natural, demographic, cultural, economic and political
factors are effective on the preferences of people for a residence area. It is
determined that certain groups are concentrated and clustered in certain areas
under these factors as a result of conscious, compulsory and incidental
choices; and this is defined as Spatial
Segregation. In the present study, the Spatial segregation traces were
searched in the metropolitan districts of Samsun Province by analyzing the
datasets presented by the Turkish Statistical Institute (TURKSTAT) at the
district level as age, gender, educational status, residence registered in the
registry office, and parliamentary election results. As a result, it was
determined that there were significant differences in the population between
the metropolitan districts according to the characteristics given above,
especially in Atakum and Canik districts.

Anahtar Kelimeler

Population, Demographics, Spatial Segregation, Metropolitan Districts, Samsun

SAMSUN İLİNİN METROPOL İLÇELERİ ARASINDA, DEMOGRAFİK VE KÜLTÜREL ÖZELLİKLERE GÖRE MEKÂNSAL AYRIŞMA

Öz

Genel olarak, insanların bir yerleşim sahasındaki ikamet
alanı tercihleri üzerinde doğal, demografik, kültürel, ekonomik ve siyasi
faktörler etkili olmaktadır. Bu faktörler altında bilinçli, zorlayıcı ve
tesadüfi seçimler sonucunda, belli grupların, belli alanlarda yoğunlaştığı,
kümelendiği tespit edilmekte; bu durum mekânsal ayrışma olarak
tanımlanmaktadır. Eldeki çalışmada, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından
ilçe düzeyinde sunulan yaş, cinsiyet, eğitim durumu, nüfusa kayıtlı olunan yer,
milletvekili seçim sonuçları veri setleri analiz edilerek, Samsun ilinin
metropol ilçelerinde mekânsal ayrışma izleri aranmıştır. Sonuçta metropol
ilçeler arasında nüfusta, yukarıda ifade edilen özelliklere göre anlamlı
farklılıklar olduğu, özellikle Atakum ve Canik ilçelerinin birbirinden
ayrıştığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Nüfus, Demografi, Mekânsal Ayrışma, Metropol İlçeler, Samsun

Kaynakça

• Akalın, M. (2016). Mekânsal ayrışmanın bir yeni biçimi olarak kapalı/kapılı siteler: Akkent Konutları örneği. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 923-956.
• Akengin, H. & Kaykı, A. (2013). Şehirleşme üniversite ilişkisine bir örnek: Gazimağusa. Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 501-525.
• Akman, K. & Yönten Balaban, A. (2017). Geçici Koruma Statüsünde Bulunan Suriyelilerin Günlük Yaşama Uyumu: Samsun Üzerine Bir Değerlendirme. Polis Akademisi, Göç ve Güvenliği Araştırma Merkezi. II. Uluslararası Göç ve Güvenlik Konferansı Sözlü Bildiri. 14 Eylül 2019 tarihinde https://www.academia.edu/34861570/Geçici_Koruma_Statüsünde_Bulunan_Suriyelilerin_Günlük _Yaşama_ Uyumu_Samsun_Üzerine_Bir_Değerlendirme adresinden edinilmiştir.
• Akşit, A. (2014). Selçuklular devrinde kent iskânı ve mahalleler. Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 67-88.
• Aktüre, S. (1981). 19. Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti: Mekânsal Yapı Çözümlemesi. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği.
• Aliağaoğlu, A. &Uğur, A. (2016). Osmanlı şehri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (38), 203-226.
• Ataç, E. (2012). Türkiye kentlerinde sosyo-ekonomik statüye bağlı mekânsal ayrışma: kent ayrışma desenleri ve sınıf yapıları üzerine bir değerlendirme. 3. Kentsel ve Bölgesel Araştırmalar Sempozyumu (6-7 Aralık 2012) Kent Bölgeler, Metropoliten Alanlar ve Büyükşehirler içinde (s.263-277). Ankara.
• Bahadır, M., Yılmaz, C., Uzun, A., Zeybek, H. İ. & Özçelebi, M. A. (2017). Samsun iline göç eden Trabzonluların mekânsal analizi. O. Köse (Ed.), Geçmişten Günümüze Göç Cilt: 2 içinde (s. 895-904). Samsun: Uğur Ofset.
• Bayraktutan, Y., Akbulut, F. & Özbilgin, M. (2016). Mekânsal ayrışma: İktisadi dinamikleri ve Türkiye üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1669-1682.
• Bektaş, Y. & Yücel, C. (2013). Ankara Altındağ Tepesi Gecekondu Bölgesi’nde mekânsal ayrışmanın gözlenmesine yönelik bir araştırma. Megaron Dergisi, 8(2), 115-129.
• Çetin, İ. (2012). Kentsel ayrışma ve mekânsal kümelenme biçimleri. İdealkent Dergisi, (7), 160-186.
• Dengiz, O. & Demirağ Turan, İ. (2014). Uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistem teknikleri kullanılarak arazi örtüsü /arazi kullanımı zamansal değişiminin belirlenmesi: Samsun Merkez İlçesi örneği (1984-2011). Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, (1), 78-90.
• DİE (1960). Genel Nüfus Sayımı.
• DİE (1990). Genel Nüfus Sayımı.
• Dinçer, H., Zeybek, H. İ., Yılmaz, C. & Hatipoğlu, İ. K. (2017). Samsun iline göçlerde Amasyalıların rolü. O. Köse (Ed.), Geçmişten Günümüze Göç Cilt: 2 içinde (s. 887-894). Samsun: Uğur Ofset.
• Doğru, H. (1995). XVIII. Yüzyıla Kadar Osmanlı Kentinin Sosyal ve Ekonomik Görüntüsü. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Dübüş Koç, N. (2012). Samsun’da şehir içi ikametgâh hareketliliği. (Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun).
• Ergenç, Ö. (1984). Osmanlı şehrindeki mahallenin işlev ve nitelikleri üzerine. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, (IV), 69-78.
• Erol, D. & Koçak, E. (2018). Kentsel yoksulluktan mekânsal ayrışmaya, kentsel dönüşümden soylulaşmaya: Ankara Gültepe Mahallesi örneği. International Conference on Multidisciplinary Sciences (ICOMUS) Bildiriler Kitabı içinde (s.1-17). İstanbul.
• Firidin Özgür, E. (2006). Sosyal ve mekânsal ayrışma çerçevesinde yeni konutlaşma eğilimleri: Kapalı siteler, İstanbul, Çekmeköy örneği. Planlama Dergisi, (4), 79-95.
• Flores, C. (2009). Advances in research methods for the study of urban segregation. In Bryan R. Roberts ve Robert Wilson (eds) Urban Segregation and Governance in the Americans. USA: Palgrave Macmillan.
• Göközkut, B. & Somuncu, M. (2019). Ankara’da Yeni Mamak Kentsel Dönüşüm Projesi ölçeğinde dönüşen mekânlar, değişen gündelik hayat pratikleri. Ankara Araştırmaları Dergisi, 7(1), 105-124.
• Göney, S. (2017). Şehir Coğrafyası II. Mehmet Bayartan (Ed.), İstanbul: Beta Basım A. Ş.
• Gül, S. (2018). Göç ve kültürel bütünleşme bağlamında Samsun’da yaşayan Gümüşhaneliler. Studies of The Ottoman Domain, 8(14), 195-217.
• Günbeyaz, N. (2007). Samsun ilinde kentleşmenin çevresel açıdan incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun).
• Gündüz, N. (2015). Mekânsal ayrışmanın öz dışlanma sorunu: Başakşehir 4. ve 5. etaplar örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), 467-476.
• Güvenç, M. (2000). İstanbul'u haritalamak: 1990 sayımından İstanbul manzaraları. Tarih Vakfı İstanbul Dergisi, (34), 34-40.
• Güvenç, M. (2001). İstanbul-Ankara: Toplumsal coğrafyalar, farklılıklar-benzerlikler. Tarih Vakfı İstanbul Dergisi, (36), 80-83.
• Harita Genel Müdürlüğü (2019). İl ve ilçe yüzölçümleri (15 Eylül 2019 tarihinde https://www.harita.gov.tr/images/urun/il_ilce_alanlari.pdf adresinden edinilmiştir.)
• Işık, O. & Pınarcıoğlu, M. M. (2009). İstanbul’da kentsel ayrışma: 1990’dan 2000’e neler oldu? S. Kayasü, O. Işık, N. Uzun, E. Kamacı (Ed.).Gecekondu, Dönüşüm, Kent. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği.
• Işık, Ş. (2008). Türkiye’de üniversitelerin kentleşme üzerine etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(3), 159-181.
• Kamacı, E. (2014). Kent - içi hareketlilik ve sosyo - mekânsal değişim: 2000 yılı İstanbul’una bakış. ARTİUM Dergisi, 2(1), 1-15.
• Kardam, A. & Tüzün, S. (1998). Türkiye’de Siyasi Kutuplaşmalar ve Seçmen Davranışları. İstanbul: Veri Araştırma Yayınları.
• Kejanlı, T. (2010). Anadolu’da Selçuklu ve Osmanlı döneminde kent sistemi, kale, merkez-çarşı gelişimi. NWSA (New World Sciences Acedemy), 5(3), 287-302.
• Keser, İ. (2008). Adana’da mekânsal ayrışma, kentsel büyüme ve mahrum bırakılmış semtler. Adana Kent Sorunları Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (s.199-210). Adana.
• Koç, B. (2016). Atakum’da öğrenci Olmak. B. Şişman (Ed.), Atakum’a Akademik Bir Bakış: Yeni Atakum içinde (s.81-91). Samsun: Uğur Ofset.
• Kurtuluş, H. (2005). Yeni kentsel ayrışmalar, kapalı yerleşmeler ve özelleştirilen kentsel kamusal mekân: İstanbul örneği. 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 28. Kolokyumu Değişen-Dönüşen Kent ve Bölge içinde (s. 737-742). Ankara.
• Lefebvre, H. (2014). Mekanın Üretimi (Çev.: I. Ergüden). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Massey, D.S., Rothwell, J., & Domina, T. (2009). The Changing bases of segregation in the United States. The Annals of The American Academy of Political and Social Science, (626),74-90.
• Mutlu, E. & Varol, Ç. (2017). Sosyo-ekonomik farklılaşma ve mekânsal ayrışma: Bursa metropoliten alanı analizi. Megaron Dergisi, 12(1), 87-105.
• Özcan, K. (2005). Selçuklu Dönemi Yerleşme Sistemi ve Kent Model(ler)i. (Doktora tezi: Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya).
• Özkan Töre, E. & Kozaman Som, S. (2009). Sosyo-mekânsal ayrışmada korunaklı konut yerleşmeleri: İstanbul örneği. Megaron Dergisi, 4(3), 121-130.
• Öztürk, D., Şişman, A., Maraş, E. & Şişman, Y. (2010). Samsun Atakum’da arazi kullanımı / arazi örtüsündeki değişimlerin uzaktan algılama ve CBS ile belirlenmesi. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÜCAUM) VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (s. 21-28). Ankara.
• Sancak, E. (2014). Metropol Samsun kentinin Atakum ilçesinin geleceği. Mimarlar Odası Samsun Şubesi Mimarlık Bülteni, (34), 5-11.
• Sargın, S. & Taş, M. A. (2019). Üsküdar’da kapalı sitelerin dağılışı, gelişimi ve mahalle yapısına etkisi. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), (40), 208-229.
• Sargın, S. (2006). Şehirleşme –Üniversiteler: Üniversitelerin Şehirleşmeye Etkileri. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Sykora, L. (2009). New socio- spatial formations: Places of residential segregation and sparation in Czechia. Tijdschrift Voor Economische en Sociale Geografie, 100 (4), 417- 435.
• Şahin, S. (2007). Geçmiş, Günümüz ve Gelecekte Nüfus Gerçeği. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Şener, Ü., Koyuncu E., Köroğlu T. & Gültaşlı, M. (2014). Sosyoekonomik Haritalama: Kentin Sosyal Yapısını Anlamak ve Görselleştirmek, Katılımcılık Rehberleri No:3/4. Ankara: Başak Matbaa.
• Tanoğlu, A. (1944). Samsun şehri, IV. Samsun Üniversite Haftası içinde (s.44-71). İstanbul: Kenan Matbaası.
• TÜİK (2018a). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) veri tabanı
• TÜİK (2018b). İstatistiklerle Aile veri tabanı
• TÜİK (2018c). Ulusal Eğitim İstatistikleri veri tabanı.
• TÜİK (2018d). Nüfusa Kayıtlı Olunan Yere Göre İkamet Edilen Yer veri tabanı
• TÜİK (2018e). Milletvekili Seçim Sonuçları veri tabanı
• Tümertekin, E. & Özgüç, N. (2011). Beşeri Coğrafya: İnsan, Kültür, Mekân. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Tümtaş, M. S. (2012). Kent, Mekân ve Ayrışma: Kentsel Mekânda Ayrışma Dinamikleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Uğur, A. & Aliağaoğlu, A. (2015). Şehir Coğrafyası. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.
• Uzun, A. & Demir, Y. (2016). Kentsel saçaklanmanın tarım alanlarına yayılımının uydu görüntüleri yardımıyla belirlenmesi: Samsun örneği. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, (31), 408-416.
• Uzuneminoğlu, H. (1992). Samsun: Bir uygulamalı şehir coğrafyası. (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul).
• Uzuneminoğlu, H. (1993). Şehirlerin alan bakımından genişlemesi ve Samsun örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (8), 273-289.
• Yılmaz, A. (2004). Samsun kentinin yeni gelişim alanları: Atakum, Atakent ve Kurupelit. Türk Coğrafya Dergisi, (42), 59-72.
• Yılmaz, C. (2012). Samsun şehri; kuruluş yeri ve kentsel gelişim özellikleri. 13-16 Ekim 2011 Samsun Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt: 2 içinde (s. 361-378). Samsun.
• Yılmaz, C. (2016). Şehir içi ikametgâh hareketliliği-II. Bütünşehir Dergisi, (9), 42-49.
• Yüceşahin, M. M. & Tüysüz, S. (2011). Ankara kentinde sosyo-mekânsal farklılaşmanın örüntüleri: Ampirik bir analiz. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(2), 159-188.
• Zeybek, H. İ., Uzun, A., Yılmaz, C., Bahadır, M., Dinçer, H. & Hatipoğlu, İ. K. (2017). Bir iç göç olayı: Samsun’daki Tokatlılar. O. Köse (Ed.), Geçmişten Günümüze Göç Cilt: 2 içinde (s. 859-876). Samsun: Uğur Ofset.