EVALUATION AND INTERREGIONAL DISTRIBUTIONS OF DEVELOPMENT AGENCIES IN TURKEY IN THE CONTEXT OF REGIONAL DEVELOPMENT

Yıl 2020, Sayı: 41, 245 - 258, 22.01.2020

Nuriye Garipağaoğlu

https://doi.org/10.32003/igge.677452

Öz

As is known, to determine the meaning of the regional socio-economic analysis and policy in Turkey, as well as three different levels of statistical unit it has been established in order to have comparable data base with the Regional Statistical System of the European Union. Thus, development agencies established on NUTS 2 regions started to take part in the public opinion with the guidance of disparities between the regions on the one hand and the candidacy process to the European Union on the other. Development agencies aim to accelerate development by eliminating local and regional disparities. Development agencies in our country started to be established with Law No. 5449 dated 08.02.2006. However, geographical criteria have not been utilized in the designation and demarcation of NUTS 1 and NUTS 2 regions. When NUTS 1 regions are named, sometimes the province is named because of the provincial borders. The geographical distribution and functionalities of regional development agencies established on the basis of Level 2 sub-regions are open to discussion. Since the names and distribution of regional development agencies are not compatible with the geographical characteristics of the regions, some inaccuracies and deficiencies have emerged in this regard. Moreover, in some NUTS 2 regions, economic development, main statistical data and environmental connections are not taken into consideration in the selection of central cities, and provincial populations are accepted as the main determining criteria. In this study, the effects of development agencies on regional development are examined by considering their distribution in geographical regions and segments. In addition, geographically determined deficiencies and problems encountered are discussed.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Development Agency, Geographical Region, Statistical Region, Regional Development

TÜRKİYE’DE KALKINMA AJANSLARININ BÖLGELERARASI DAĞILIŞI VE BÖLGESEL KALKINMA KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Bilindiği üzere, Türkiye’de bölgesel anlamda sosyo-ekonomik analizler ve politikaları belirlemek, ayrıca Avrupa Birliği Bölgesel İstatistik Sistemi ile karşılaştırılabilir veri tabanına sahip olmak amacıyla üç farklı düzeyde istatistiki bölge birimi oluşturulmuştur. Böylece düzey 2 bölgeleri üzerinde kurulan kalkınma ajansları, bir taraftan bölgeler arası gelişmişlik farklarının, diğer taraftan Avrupa Birliği’ne adaylık sürecinin yönlendirmesiyle kamuoyunda yer edinmeye başlamıştır. Kalkınma ajanslarıyla, yerel ve bölgesel farklılıkları gidererek kalkınmaya hız kazandırmak amaçlanmıştır. Ülkemizde kalkınma ajansları, 08.02.2006 tarih ve 5449 sayılı Kanunla kurulmaya başlamıştır. Ancak, düzey 1 ve düzey 2 bölgelerinin gerek adlandırmalarında gerekse sınırlandırmalarında, coğrafi kriterlerden faydalanılmamıştır. Düzey 1 bölgeleri adlandırılırken, bazen il sınırlarından hareketle ilin adı verilmiştir. Düzey 2 alt bölgeleri esas alınarak kurulan bölgesel kalkınma ajanslarının da coğrafi dağılışları ve fonksiyonellikleri tartışmaya açıktır. Bölgesel kalkınma ajanslarının isimleri ve dağılışları, bölgelerin coğrafi özellikleri ile uyumlu olmadığından, bu hususta bazı yanlışlıklar ve eksiklikler ortaya çıkmıştır. Ayrıca bazı düzey 2 bölgelerinde, merkez kent seçiminde; ekonomik gelişmişlik, ana istatistiki veriler ve coğrafi bağlantılar dikkate alınmayıp, il nüfusları asıl belirleyici kriter olarak kabul edilmiştir. Bu araştırmada, kalkınma ajanslarının, coğrafi bölgeler ve bölümler içerisindeki dağılışları dikkate alınarak bölgesel kalkınmadaki etkileri incelenmiştir. Ayrıca coğrafi açıdan tespit edilen yetersizlikler ve karşılaşılan problemler tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Kalkınma Ajansı, Coğrafi Bölge, İstatistiki Bölge, Bölgesel Kalkınma

Kaynakça

• Arslan, K. (2005). Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Etkin Bir Araç: Bölgesel Planlama ve Bölgesel Kalkınma Ajansları. İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 7, 275- 294.
• Berber, M. & Çelpçi, E. (2005). Türk Bölgesel Kalkınma Politikalarında Yeni Arayışlar: Kalkınma Ajansları ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, 13-14 Ekim Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (s. 149-157).
• Cankorkmaz, Z. (2011). Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Bu Ajanslara Yönelik Eleştiriler. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 113-138.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), (2000). Bölgesel Gelişme, VIII. Beş Yılık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), (2003). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması. Ankara Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), (2004). Bölgesel Kalkınma Ajansları Yasa Tasarısı (s.20). Ankara.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), (2008). “Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013)”, “Bölgesel Gelişme Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara. 14.02.2018 tarihinde www.Kalkinma.Gov.Tr/Docobjects/Download/3112/Oik702.Pdf adresinden Edinilmiştir. DPT (2011). 20.04.2011 tarihinde www.dpt.gov.tr/kalkınmaajansları adresinden edinilmiştir.
• Erzi, G. (2005). Yeni Bölgecilik Akımı ve Bölgesel Kalkınma Ajansları. 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 29. Kolokyumu Planlamada Yeni Politika ve Stratejiler Riskler ve Fırsatlar’ da sunulmuştur. İTÜ Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
• EURADA (2010). 10.07.2010 tarihinde www.eurada.org/report 1999 adresinden edinilmiştir.
• Garipağaoğlu, N. (2017). Bölge Planlama ve Türkiye’de Mekânsal Planlama Yaklaşımları. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Gençyürek, L. (2006). Kalkınma Ajansları' nın Geleceği. 13.01.2017 tarihinde http://www.alomaliye.com/agustos06/levent gencyurek kalkinmaajans.html adresinden edinilmiştir.
• Hasanoğlu, M-Aliyev, Z. (2006). Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları. Sayıştay Dergisi. 60, 81-103.
• Karanfil, N. (2006, 15 Şubat). Pilot Bölgede Başarı Sağlanırsa Kalkınma Ajansları Yaygınlaşacak, Referans Gazetesi.
• Oyan, O. (2006, 27 Ocak), Kalkınma Ajansları Ne İşe Yarar? Dünya Gazetesi.
• Övgün, B. (2011). Türk Kamu Yönetiminde Yeni Bir Örgütlenme: Kalkınma Bakanlığı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(3), 263-281.
• Özmen, F. (2008). AB Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Karşılaşabilecekleri Temel Sorun Alanları. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 327-340.
• SBB (2018). 13.09.2018 tarihinde www.sbb.gov.tr adresinden edinilmiştir.
• Tamer, A. (2010). Kalkınma ajanslarının türk hukuk sistemindeki yeri. (Yüksek Lisans Tezi) (Kalkınma Bakanlığı-Eski DPT). Ankara.
• Tomaney, J. & Ward N. (2000). England and New Regionalism, Regional Studies. Sayıştay Dergisi, 60..
• TUİK (2018). 01.08.2018 tarihinde www.tuik.gov.tr adresinden edinilmiştir.
• T. C. Kalkınma Bakanlığı, (2006). Kalkınma Planları Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), Ankara.
• T. C. Kalkınma Bakanlığı, (2013). Kalkınma Planları Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018), Ankara.