Orient Ekspres’ten Turistik Doğu Ekspresi’ne: Türkiye’de demiryollarının turistik önemi üzerine bir inceleme

Yıl 2023, Sayı: 50, 247 - 266, 08.10.2023

Fatih Orhan , Hüseyin Hocaoğlu

https://doi.org/10.32003/igge.1307140

Cited By: 1

Öz

Dünya turizminin gelişiminde demiryolu ulaşımı öncü rol üstlenmiştir. Ancak ülkemizde karayolu ulaşımına ağırlık verilerek demiryolunun geri planda bırakılması, gelişmiş bir demiryolu ağına ulaşılmasını engellemiştir. Bu durum gerek genel olarak yolcu taşımacılığında ve gerekse turizm ulaştırmasında demiryolunun geri kalmasına vesile olmuştur. Ancak son yıllarda Doğu Ekspresi (DE)’nin turistik açıdan rağbet görmeye başlaması ve Ankara-Kars güzergâhında özellikle turistlere hizmet edecek Turistik Doğu Ekspresi (TDE) seferlerinin hizmete konulması, demiryollarının turistik önemine dikkatleri çekmiştir. Bu bağlamda çalışmada, TDE örneği üzerinden geçmişten günümüze demiryollarının ülkemiz turizmine olan etkisi incelenmiş ve demiryolu turizminin ülkemizde canlandırılması için önerilerde bulunulmuştur. Betimsel araştırma deseninin tercih edildiği araştırmanın veri kaynağını ise ilgili kurumlardan elde edilen istatistiki veriler ile saha gözlemleri oluşturmaktadır. TDE, hem yolcularına sunduğu nostaljik yolculuk deneyimi hem de güzergâhı boyunca sahip olduğu manzara avantajı nedeniyle turistlerin yoğun ilgisini çekmiştir. Bu durum, varış destinasyonu olan Kars ilinde turistik hareketlilik oluşturduğu gibi, güzergâh boyunca uzun süreli molaların verildiği yerlerde de bir canlanmaya vesile olmuştur. Bununla birlikte seferlerinin tüm yıla yayılması ve diğer bazı alternatif turizm türleri ile entegre bir yapıya dönüştürülmesi, sürdürülebilir turizm gelişimine daha fazla hizmet edecektir. Ayrıca TCDD bünyesindeki diğer bazı ana hat güzergâhlarında da benzer uygulamalar gerçekleştirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Demiryolu, Turizm, Demiryolu Turizmi, Turistik Doğu Ekspresi

From orient express to touristic eastern express: A study on the touristic importance of railways in Türkiye

Öz

Railway transportation has played a leading role in the development of world tourism. However, in Türkiye, the emphasis was put on road transportation instead of railway transportation, leaving railway transportation to be less developed, which led to the lack of a developed rail network. This in turn led to railways being underdeveloped both in terms of tourism transportation and general passenger transportation. However, with the Eastern Express (EE) gaining popularity in terms of tourism in recent years and with the Touristic Eastern Express (TEE) services, which will specifically serve tourists on the Ankara-Kars route, being put into service, the touristic importance of railways has gained attention. In this context, in this study, the effect railways have had on tourism throughout the years has been examined via the case of TEE, and some suggestions are made for the betterment of railway tourism in Türkiye. The data source of the research for which the descriptive research design is preferred is the statistical data obtained from the relevant institutions and field observations. The TEE has attracted great attention from tourists for both the nostalgic trip experience it provides and the advantage it has in terms of scenery throughout its route. This led to not only touristic activity in its arrival destination, Kars province, but also a revival in places where long-term breaks were made throughout the route. Along with this, its services being spread throughout the year and integrated with other alternative types of tourism would contribute more to the development of sustainable tourism. Also, similar practices could be implemented on some other mainline routes within the TCDD (Turkish State Railways).

Anahtar Kelimeler

Railway, Tourism, Railway Tourism, Touristic Eastern Express

Kaynakça

• Acuner, A. M., (1990). Betimsel araştırma ve problem çözümü. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakülteleri Dergisi, V/ 2, 153-159.
• Akbulut, A. R. (2022, 1 Eylül). Hoş Geldin Orient Ekspres. Hürriyet Gazetesi. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/hos-geldin-orient-ekspres-42129504 adresinden edinilmiştir.
• Albalate, D., Campos, J., & Jiménez, J. L. (2017). Tourism and high speed rail in Spain: Does the AVE increase local visitors?. Annals of Tourism Research, 65, 71-82.
• Alkan, A. (2018). Alternatif bir turizm rotası: Kurtalan Ekspresi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(4), 1016-1038.
• Ashworth, G. J. (2015). Railway heritage and tourism: A global perspective. Tourism Management, 47, 240. https://doi. org/10.1016/j.tourman.2014.10.010
• Baykal, F. (2015). Uluslararası turizm ulaştırmasının akış yönü ve dağılış dokusu. Ege Coğrafya Dergisi, 24(2), 57-68.
• Blancheton, B., & Marchi, J. J. (2013). The three systems of rail tourism: French case. Tourism Management Perspectives, 5, 31-40. https://doi.org/10.1016/j.tmp.2012.09.008
• Buluk, B., & Eşitti, B. (2019). Batıdan doğuya yavaş seyahat: Doğu Ekspresi’nin Kars’ın sürdürülebilir turizm gelişimine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 159-176. https://doi.org/10.31592/aeusbed.571083
• Campa, J. L., López-Lambas, M. E., & Guirao, B. (2016). High speed rail effects on tourism: Spanish empirical evidence derived from China's modelling experience. Journal of Transport Geography, 57, 44-54. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2016.09.012
• Castillo-Manzano, J. I., Castro-Nuño, M., López-Valpuesta, L., Pedregal-Tercero, D. J., & Garrido-Michó, J. M. (2018). High speed rail: fast tracking tourism in the EU?. Annals of Tourism Research, 71, 64-66. https://doi. org/10.1016/j.annals.2018.02.005
• Ceylan, V., Ceylan, F., & Yaman, M. (2018). 70 yıl sonra gelen değişim: Doğu Ekspresi yolculuğunun gastronomi turizmi kapsamında değerlendirilmesi. 1.Uluslararası Turizmde Yeni Jenerasyonlar ve Yeni Trendler Konferansı (01-03 Kasım 2018) Bildiriler Kitabı, Türkiye, 134-144.
• Chen, Z., & Haynes, K. E. (2012). Tourism ındustry and high speed rail-ıs there a linkage: evidence from China’s high speed rail development. GMU School of Public Policy Research Paper, 14, 1-17.
• Çakmak, V., & Altaş, A. (2018). Sosyal medya etkileşiminde tren yolculukları: Doğu Ekspresi ile ilgili youtube paylaşım videolarının analizi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies 6(1), 390-408. http://dx.doi.org/10.21325/jotags.2018.194
• Çanakçı, S. D., Çanakçı, T., & Geçgin, E. (2019). Kars ilinin destinasyon imajı ve Doğu Ekspres’i deneyimi. OPUS International Journal of Society Researches, 11(18), 1876-1896. https://doi.org/10.26466/opus.567950
• Della Corte, V., Piras, A., & Zamparelli, G. (2010). Brand and image: the strategic factors in destination marketing. International Journal of Leisure and Tourism Marketing, 1(4), 358-377. https://doi.org/10.1504/IJLTM.2010.032064
• Doğan, M., Pekiner, A. B., & Karaca, E. (2018). Sosyal medyanın turizm ve turist tercihlerine etkisi: Kars-Doğu Ekspresi örneği. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 15(3), 669-683. https://doi.org/10.24010/soid.443504
• Doğanay H. & Zaman S., (2013). Türkiye turizm coğrafyası. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Doğaner, S. (1998). Türkiye ulaşım sistemleri turizm ve çevre ilişkileri. Coğrafya Dergisi, 6, 1-25.
• Elvan, E. & Asmadili, V. U. (2019). Bir kültür mozaiği olan ani kentine götüren raylar: Turistik Doğu Ekspresi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6(4), 2132-2166.
• Eryılmaz, B., & Yücetürk, C. (2018). Genç turistlerin Doğu Ekspresi seferleri tercihlerinde Instagram’ın rolü. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6(4), 210-228.
• Graves-Brown, P.; Schofield, J., (2020). Encountering landscape: travel as method. Landscapes, 20, 61–84. https://doi.org/10.1080/14662035.2020.1800272
• Güney, T., & Kızılırmak, İ. (2021). Nostaljik turizm: Doğu Ekspresi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(4), 1702-1716. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.885481
• Gürdal, M. (2015). Turizm ulaştırması paket tur organizasyonu ve yönetimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Hall, D. R. (1999). Conceptualising tourism transport: inequality and externality issues. Journal of Transport Geography, 7(3), 181-188. https://doi.org/10.1016/S0966-6923(99)00001-0
• İncekara, B., Dördüncü, H., & Özer, K. O. (2014). Turizm ulaştırmasının denizyolu ulaştırmacılığı yönünden gelişimi. Journal Of Economic Policy Researches, 2(1), 1-16.
• Korkusuz, T., & Özdemir, M. (2020). Turistik ürün çeşitlendirmede sosyal medyanın etkisine bir örnek: Doğu Ekspresi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 143-160. https://doi.org/10.31463/aicusbed.541531
• Kozak, N., Kozak, M. A., & Kozak, M. (2021). Genel turizm: ilkeler kavramlar (23. Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kozłowski, M., Pawełczyk, M., & Piotrowska-Piątek, A. (2020). Innovativeness of railway transport in the context of the development of tourism in Poland. Quality & Quantity, 54(5-6), 1691-1703.
• Lee, C. F., & Chen, K. Y. (2017). Exploring factors determining the attractiveness of railway tourism. Journal of Travel & Tourism Marketing, 34(4), 461-474. https://doi.org/10.1080/10548408.2016.1182460
• Lohmann, G., & Duval, D. T. (2011). Critical aspects of the tourism-transport relationship. Contemporary tourism reviews, 1, 1-38.
• Mammadov, R. (2012). The importance of transportation in tourism sector. In 7th Silk Road International Conference “Challenges and Opportunities of Sustainable Economic Development in Eurasian Countries”, Georgia, 381-386.
• Merciu, F. C., Păunescu, C., Dorobanţu, M., & Merciu, G. L. (2022). Assessing the value of railway heritage for sustainable development: the case study of the Oraviţa–Anina railway, Romania. Sustainability, 14(20), 13262, 1-43. https://doi.org/10.3390/su142013262
• Michniak, D. (2016). Role of railway transport in tourism: Selected problems and examples in Slovakia. Quaestiones Geographicae, 35(4), 108-120.
• Olalı, H. (1990). Turizm politikası ve planlaması. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme ve İktisadi Enstitüsü Yayınları.
• Özgüç, N. (1994). Beşeri coğrafyada veri toplama ve değerlendirme yöntemleri (3. Baskı), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basımevi.
• Özgüç, N. (2011). Turizm coğrafyası. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Page, S. (2009). Transport and tourism: Global perspectives (3th ed). Harlow: Pearson education.
• Pagliara, F., Mauriello, F., & Garofalo, A. (2017). Exploring the interdependences between high speed rail systems and tourism: Some evidence from Italy. Transportation Research Part A: Policy and Practice, 106, 300-308. https://doi.org/10.1016/j.tra.2017.09.022
• Peira, G., Lo Giudice, A., & Miraglia, S. (2022). Railway and tourism: A systematic literature review. Tourism and Hospitality, 3(1), 69-79. https://doi.org/10.3390/tourhosp3010005
• Pyo, S. S., Uysal, M., & McLellan, R. W. (1991). A linear expenditure model for tourism demand. Annals of Tourism Research, 18(3), 443-454. https://doi.org/10.1016/0160-7383(91)90051-C
• Reis, A. C., & Jellum, C. (2012). Rail trail development: A conceptual model for sustainable tourism. Tourism Planning & Development, 9(2), 133-147. https://doi.org/10.1080/21568316.2011.630748
• Rodrigue J.-P., Comtois C., & Slack B., 2006. The geography of transport systems. London and New York: Routledge.
• Rolando, A., & Scandiffio, A. (2022). Multimodal access to minor places in heritage-rich landscapes: GIS mapping to define slow-tourism routes from the stations in the railway networks in-between Turin and Milan. Sustainability, 14(23), 15723, 1-16. https://doi.org/10.3390/su142315723
• Saimyo, H. (2010). Relationships between railways and tourism. Japan Railway & Transport Review, 55, 1-15.
• Sonar, Ş. (2015). Türkiye’de uygulanan demiryolu ulaşım politikaları. (Yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Giresun).
• Soykan, F. (1996). Ege bölgesinde turizm ulaştırması. Ege Coğrafya Dergisi, 9(1), 71-88.
• Soylu, A., Ceylan, S., & Özdipçiner, N. S. (2019). Turizmde deneyim inovasyonu: Doğu Ekspresi örneği. In SETSCI Conference Proceedings 4/8, 231-235. https://doi.org/10.36287/setsci.4.8.043
• Sundling C, Berglund B, Nilsson M.E., Emardson R, Pendrill L. R. (2014). Overall accessibility to traveling by rail for the elderly with and without functional limitations: the whole-trip perspective. International Journal Environmental Research and Public Health, 11/12, 12938–12968. https://doi:10.3390/ijerph111212938
• TCDD Taşımacılık (2022). Doğu Ekspresi Güzergâh Haritası. 25 Ekim 2022 tarihinde https://www.tcddtasimacilik.gov.tr/uploads/images/haritalar/dogu.png adresinden edinilmiştir.
• TCDD Taşımacılık (2023a). Ana Hat Trenleri. 15 Ocak 2023 tarihinde https://www.tcddtasimacilik.gov.tr/tr/ana_hat_trenleri adresinden edinilmiştir.
• TCDD Taşımacılık (2023b). Doğu Ekspresi. 15 Ocak 2023 tarihinde https://www.tcddtasimacilik.gov.tr/tren/dogu-ekspresi/ adresinden edinilmiştir.
• TCDD Taşımacılık (2023c). E-bilet. 10 Mart 2023 tarihinde https://ebilet.tcddtasimacilik.gov.tr/view/eybis/tnmGenel/tcddWebContent.jsf adresinden edinilmiştir.
• TCDD Taşımacılık (2023d). Turistik Doğu Ekspresi. 15 Ocak 2023 tarihinde https://www.tcddtasimacilik.gov.tr/tr/ana_hat_tren/detay/17 adresinden edinilmiştir.
• UNWTO (2023), İstatistiki veriler, 10 Şubat 2023 tarihinde https://www.unwto.org/tourism-data/global-and- regional-tourism-performance adresinden edinilmiştir.
• Wikipedia (Haziran, 2022). Orient Ekspres Rotaları. 18 Haziran 2022 tarihinde https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eark_Ekspresi adresinden edinilmiştir.
• Yin, P., Lin, Z., & Prideaux, B. (2019). The impact of high-speed railway on tourism spatial structures between two adjoining metropolitan cities in China: Beijing and Tianjin. Journal of transport geography, 80, 102495, 1- 9. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2019.102495
• Yüce, A., Samsa, Ç., & Meriç, K. (2019). Nostalji eğiliminin tüketici temelli marka değeri üzerine etkisi: Doğu Ekspresi üzerine bir çalışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 199- 212.