Model and Theory Based Nursing Researches Between the Years 2008-2018 in Turkey: A Systematic Review

Yıl 2019, Sayı: 9, 929 - 943, 31.12.2019

Mahmut Dağcı

https://doi.org/10.38079/igusabder.591038

Cited By: 6

Öz

Aim: Nursing models and theories contribute to the development of basic nursing elements which are constantly developing such as research and care applications. This research was carried out with the aim of systematic examination of the model and theory-based nursing researches in Turkey.

Method: The universe of this study, which was conducted as descriptive, was formed by the studies that used nursing models and theories published between 2008-2018 in National Thesis Center, PubMed and Dergipark databases. After the application of inclusion and exclusion criteria to the universe, sampling was achieved (n=121). The data were analyzed by using SPSS 22.0 statistical program and the findings were presented in numbers and percentages. The date of the collecting data is 11.11.2018.

Results: It was determined that 95.0% of the studies based on the model and theory constituting the sample were conducted in public universities, 82,6% were doctoral thesis, 74,4% were composed of semi-experimental and experimental studies, the most sample of patients with 44,6%. It was also determined that 21,5% of the public health nursing researches were used model and theory and Roy's Adaptation Model.

Conclusion: It is determined that model and theory-based nursing researches are increasing in Turkey in recent years. However, it has been also determined that it has not reached the desired level yet compared to international studies. It is recommended to support model and theory-based research.

Anahtar Kelimeler

Theory, model, nursing researches

Türkiye’de 2008-2018 Yılları Arasında Model ve Kuram Kullanılmış Hemşirelik Araştırmaları: Sistematik İnceleme

Öz

Amaç: Hemşirelik model ve kuramları, araştırma ve bakım uygulamaları gibi sürekli gelişmekte olan temel hemşirelik ögelerinin gelişimine katkı sağlamaktadır. Bu araştırma, model ve kuram kullanılarak yapılmış hemşirelik araştırmalarının sistematik olarak incelenmesi amacıyla yapılmıştır.

Yöntem: Tanımlayıcı olarak yapılan çalışmanın evrenini Yüksek Öğretim Kurumu Ulusal Tez Merkezi, PubMed ve Dergipark veritabanlarında 2008-2018 yılları arasında yayınlanan hemşirelik model ve kuramlarının kullanıldığı çalışmalar oluşturmuş, dâhil edilme ve dışlanma kriterlerinin uygulanmasının ardından örnekleme ulaşılmıştır (n=121). Araştırma verileri SPSS 22.0 istatistik programı kullanılarak analiz edilmiş, bulgular sayı ve yüzdeler halinde sunulmuştur. Araştırmanın verilerine ulaşım tarihi 11.11.2018’dir.

Bulgular: Örneklemi oluşturan model ve kuram temelli çalışmaların %95,0’inin devlet üniversitelerinde yapıldığı, %82,6’sının doktora tezi olduğu, %74,4’ünün yarı deneysel ve deneysel çalışmalardan oluştuğu, çalışmalarda %44,6 ile en çok hastaların örneklem olarak seçildiği, halk sağlığı hemşireliği araştırmalarının %21,5 ile en fazla model ve kuram kullanan araştırmalar olduğu ve incelenen çalışmalarda en çok Roy’un Adaptasyon Modelinin kullanıldığı belirlenmiştir.

Sonuç: Türkiye’de model ve kuram kullanımının giderek artmakta olduğu ancak uluslararası çalışmalar ile kıyaslandığında henüz istenilen seviyeye gelemediği belirlenmiştir. Bu doğrultuda model ve kuram temelli araştırmaların desteklenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kuram, model, hemşirelik araştırmaları

Kaynakça

• Pektekin Ç. Hemşirelik Felsefesi. İstanbul: Medikal Sağlık ve Yayıncılık Ltd. Şti; 2013.
• Kaya H, Atar NY, Eskimez Z. Hemşirelik Model ve Kuramları. Aştı T, Karadağ A. eds. Hemşirelik Esasları Hemşirelik Bilimi ve Sanatı. 1.baskı. İstanbul: Akademi Basın ve Yayıncılık; 2013.
• Warelow P. Changing Philosophies: A Paradigmatic nursing shift from Nightingale. Australian Journal of Advanced Nursing. 2013;31(1):36-45.
• Taylan S, Alan S, Kadıoğlu S. Hemşirelik rolleri ve özerklik. HEMAR-G. 2012;2:66-74.
• Korkmaz F, Görgülü S. Hemşirelerin meslek ölçütleri bağlamında hemşirelik mesleğine ilişkin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi. 2010;17(1):1-17.
• Scriven M, Paul R. Defining critical thinking: A statement for the National Council for Excellence in Critical Thinking Instruction. 2004,17:2007.
• Kenney JW. Theory-based advanced nursing practice. Philosophical and Theoretical Perspectives For Advanced Nursing Practice. 2006;4:295-310. doi:10.1177%2F0894318413477151.
• Rodgers BL. Understanding nursing knowledge. In: Kors E, Ewan H, Hallowell R, Caldwell- Jordan D, Klim M, M. Zuccarini eds. Developing Nursing Knowledge: Philosophical Traditions and Influences. 2005.
• İnan Şengün F, Üstün B, Bademli K. Türkiye’de kuram/modele dayalı hemşirelik araştırmalarının incelemesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013;16(2):132-39.
• Williams JK, Prows CA, Conley YP, Eggert J, Kirk M, Nichols F. Strategies to prepare faculty to integrate genomics into nursing education programs. Journal of Nursing Scholarship. 2011;43(3):231-8. doi: 10.1111/j.1547-5069.2011. 01401.x
• Ünsal Avdal E, Kızılcı S. Diyabet ve öz bakım eksikliği hemşirelik kuramının kavram analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi. 2010;3(3):164-168.
• Felipe LC, Araújo ARA, Vitor AF. Nursing process according the model of self-care in a cardiac bed idden patient. Journal of Research Fundamental Care Online. 2014;6(3):897-908.
• Meneguessi GM, Teixeira JPDS, Jesus CAC. Rehabilitation in spinal cord: reflection on the applicability of the Orem’s self-care theory. Journal of Nursing UFPE Online. 2012;6(12):3006-12.
• Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi. http://tez.yok.gov.tr. Erişim tarihi: 1 Nisan 2019.
• Ekim A, Manav G, Ocakçı AF. Ülkemizde kuram temelli hemşirelik araştırmaları: Bir gözden geçirme. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 2012;5(4):157-161.
• Alligood MR. Nursing theory: The basis for professional nursing. In: Kittrell CK, ed. Professional Nursing: Concepts And Challenges. 4th ed. St. Louis: Elsevier Saunders, 2005:271-98.
• Meleis AI, ed. Theory: Metaphors, Symbols, Definitions. In Theoretical Nursing: Development & Progress. 2007.
• Bond AE, Eshah NF, Bani-Khaled, et al. Who uses nursing theory? An univariate descriptive analysis of five years’ research articles. Scandinavian Journal of Caring. 2010;25(2):404-9. doi: 10.1111/j.1471-6712.2010.00835.x.
• Fawcett J. Thoughts about conceptual models and measurement validity. Nursing Science Quarterly. 2013;26(2):189-91. doi:10.1177/0894318413477143.
• Billings DM, Kowalski K. Bridging the theory-practice gap with evidence-based practice. Journal of Continuing Education in Nursing. 2006;37(6):248-9. doi:10.3928/00220124-20061101-07.
• Spear HJ. Nursing theory and knowledge development: A descriptive review of doctoral dissertations, 2000-2004. Advances in Nursing Science, 2007;30(1):1-14.
• Koç Z, Keskin KS, Çınarlı T, Şener A. Hemşirelik uygulamalarında, araştırmalarında, yönetiminde ve eğitiminde kuramların kullanımı. Koç Üniversitesi Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi (HEAD). 2017:14(1):62-72. doi: 10.5222/HEAD. 2017.062.
• Paşalak Şİ, Eroğlu K, Akyüz A. Kadın sağlığı hemşireliği alanında yapılan araştırmalarda kuram/model kullanımı. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2018;34(1):91-108.
• Fawcett J, Desanto-Madeya S. Contemporary Nursing Knowledge: Analysis And Evaluation Of Nursing Models And Theories. 2nd ed. Philadelphia: FA Davis Company, 2005.
• Fawcett J, Gigliotti E. Using conceptual models of nursing to guide nursing research: The case of the neuman systems model. Nursing Science Querterly. 2001;14(4):339-45. doi: 10.1177/089431840101400411.