The Concept of Khilaf al-Awla within the Context of the Theory of Obligatory Rules in Usul al-Fiqh

Yıl 2018, Sayı: 31, 55 - 87, 30.04.2018

Hasan Özer

Öz

Every branch of science has its own language and terminology that has emerged through its historical development. It is impossible to fully recognize and understand that brach of science with its background without fully grasping its language and terminology. Naturally, as one of the most important branches of Islamic sciences, fiqh also has its own particular language and terminology. Without knowing that terminology neither going into the deeper roots of fiqh nor producing correct knowledge in it is impossible. Some words in fiqh are used commonly as term and change in meaning accordingly. These usages may lead to confusions in some cases. Thus, knowing which concepts are used correctly for which meanings will result in understanding that text truly, which in turn make it possible for human mind that thinks through concepts produce accurate knowledge. This paper will examine the meaning and usages of the term khilaf al-awla, which have several meanings such as mandub, mustehab, makruhand la ba’sa. The term, about which was very little said in the early periods, has been in frequent usage after the fifth century Hegira. The work will try to present in which meanings the term was used within the context of the theory of obligatory rulesafter the fifth century Hegira, with examples from the four fiqh madhahib. Additionally, the subject matter has been supported with more examples from several cases from the Hanefites.

Anahtar Kelimeler

Khilāf al-awlā, Tark al-awla, Lā ba’sa Bih, Mandub, Islamic Law

Fıkıh Usûlünde Hilâf-ı Evlâ Kavramı

Öz

Her ilim dalının tarihi süreç içerisinde oluşmuş kendine has dili ve ıstılahları vardır. Bu dile ve ıstılahlara hâkim olmadan o ilim dalını arka planıyla kavrayıp, yeterince anlama imkânı yoktur. Şer‘î ilimlerin en önemlilerinden biri olan fıkhın da kendine özgü dili ve ıstılahları bulunur. Bunlar bilinmeden fıkıh sahasında derinleşmek ve bu alanda doğru bilgi üretmek mümkün değildir. Bu yüzden Ebû Hafs Ömer en-Nesefî gibi bazı âlimler, sırf fıkıh terminolojisiyle ilgili eserler telif etmişlerdir. Bazı kelimeler, birden fazla ilim dalında terim olarak ortak kullanılmakta, ilgili ilme göre anlamları değişmekte ve bazı durumlarda karışıklığa da yol açabilmektedir. Dolayısıyla kavramların hangi anlamda doğru kullanıldığının bilinmesi metnin de doğru anlaşılmasını sağlayacak, bu da kavramlarla düşünen insan zihninin doğru bilgi üretmesine imkân verecektir. Bu yazıda, terk-i mendûb, terk-i müstehab, mekrûh ve lâ be’se gibi manalara gelen hilâf-ı evlâ kavramının, kelime ve ıstılah tanımları ele alınmıştır. İlk dönemlerde hakkında pek fazla bilgi bulunmayan bu terimin, hicrî beşinci asırdan itibaren kullanıldığı görülmektedir. Bu itibarla hicrî beşinci asırdan itibaren bu terimin hangi anlamlarda kullanıldığı, Hanefi mezhebi başta olmak üzere diğer mezheplerden örnekler üzerinde yükümlülük kuramı çerçevesinde ortaya konulmaya çalışılmış ve ayrıca konu değişik meselelere ait örneklerle desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hilâf-ı evlâ, Terk-i evlâ, Lâ be’se (bih), Mendûb, İslâm Hukuku